Vandaag waren er regionale verkiezingen in Taiwan. Het gaat over lokale thema's, maar de gespannen relatie met China is nooit ver weg. In de frontlinie van die gespannen relatie liggen de Matsu-eilandjes, voor de kust van de provincie Fujian. Het is het brandpunt van de Chinese militaire druk. Taiwan voelt zich er dagelijks gewaarschuwd. Correspondent Sjoerd den Daas bezocht de eilanden.
Vanaf Keelung, even ten noorden van Taipei, vertrekt elke dag een veerboot naar de Matsu-eilanden. Zo'n acht, negen uur duurt de overtocht, vooral gevuld met mensen die geen tickets konden bemachtigen voor de beperkte vluchten die er zijn van en naar de eilandjes. Zij gingen voor de goedkopere optie: de boot is, met bed, voordeliger dan de 50 minuten met het vliegtuig.
De haven en de grote LED-letters verdwijnen langzaam uit het zicht. Het eerste deel vaart de veerboot nog kort langs de noordwestkust van Taiwan, waarvan de contouren ook bij het vallen van de nacht goed zichtbaar zijn. Daarna wordt het donker. Op enkele vissersboten en containerschepen na is er lange tijd niets te zien tijdens de oversteek, dwars door de Straat van Taiwan.
Grotere dreiging
Op de markt van Nangan, het bestuurlijke en economische hart van de Matsu-eilandjes, is het druk bij het ochtendgloren. Tegen zevenen zijn de kandidaten voor het magistraat, het de facto burgemeesterschap in de eilandengroep, al op pad om kiezers te werven. "We groeten de mensen hier, maken een praatje met ze", vertelt Wang Tsong-ming.
Hij is één van de twee kandidaten voor de Kuomintang (KMT) op het eiland, de partij die voor nauwere banden met Peking staat. "Het gaat over transport. Verbindingen tussen de eilanden", zegt hij. Een tweede luchtvaartmaatschappij, meer veerboten, bijvoorbeeld. Minder over de grotere dreiging vanuit China, waar Matsu al decennialang mee leeft. "We zijn wel wat gewend", zegt Wang. "Eerder moesten we ons nog verstoppen voor de artillerie."
In tijden van oplopende spanningen met China is het goed om de Taiwanezen te laten voelen dat ze er niet alleen voor staan, zegt de minister van Buitenlandse Zaken in een uitgebreid interview met correspondent Sjoerd den Daas.
Tot 1992 gold de krijgswet op het eiland. "Laat terugkeren met de vissersboot van zee was er niet bij", zegt Tsao Er-yuan, de andere KMT-kandidaat. "Nu is er democratie, vrijheid. Destijds gold de avondklok, de lichten moesten 's nachts worden uitgezet."
Vrijheid
Overal op het eiland zijn de littekens van de eerdere crises nog zichtbaar. Verdedigingsposten, sommigen nog altijd bezet, anderen inmiddels verlaten. Het eiland telt vele honderden tunnelstelsels, waar soldaten en burgers dekking konden zoeken.
"Allemaal met de hand gemaakt, met hulp van explosieven", vertelt Liu Jiaguo. "Je ziet de gaten nog zitten." Hij is directeur van Matsu's belangrijkste nieuwssite. "Mensen zijn hier omgekomen omdat explosieven soms pas later tot ontploffing kwamen." Slechts enkele kilometers is de eilandengroep, die zo'n 13.000 inwoners telt en kleiner is dan Schiermonnikoog, verwijderd van de Chinese kustlijn. Met het blote oog zichtbaar, vanuit de bunker.
"De afstand tot China is nihil, in ons hart er ver vandaan", zegt Tsao Yi- siung. Hij opende een kunstatelier en een restaurantje in één van de inmiddels verlaten verdedigingsposten van het Taiwanese leger. "We genieten van onze mensenrechten, de vrijheid, de rechtsstaat."
Tsao: "Als Xi Jinping bereid is het volk stemrecht te geven, met vrijheden gelijk aan die van Taiwan, dan ben ik akkoord met hereniging", lacht hij. Onwaarschijnlijk, in een tijd waarin Xi de duimschroeven aandraait en de druk op Taiwan opvoert.
Pestkop als buurman
Naast de verkiezingen voor het burgemeesterschap en de districtsraden is er een referendum om de stemgerechtigde leeftijd te verlagen van 20 naar 18. Verkiezingen die voor de meeste mensen, ook op Matsu, niet direct een referendum zijn voor de landelijke overheid. Weet ook Lii Wen, die zich op Matsu kandidaat heeft gesteld voor de Democratische Progressieve Partij van Tsai Ing-wen. "Het is de eerste keer dat we hier mee doen", vertelt hij op zijn campagnekantoor.
"Eindelijk valt er iets te kiezen", zegt Lii. "Het gaat over goede gezondheidszorg, de woningmarkt en transparant bestuur," gaat Lii verder, waarna hij op zijn campagnejeep klautert. Het huidige eilandbestuur is corrupt, klinkt het in democratische kringen. "Mensen volgen het nieuws, weten dat de troepen in verhoogde staat van paraatheid zijn gesteld", gevraagd naar de rol die China speelt in deze verkiezingen. "Men is voorbereid, maar mensen laten hun dagelijkse leven niet beïnvloeden simpelweg omdat ze een pestkop als buurman hebben."
Frisse wind
De corona-restricties en reisbeperkingen aan de overkant van het water maken dat er al bijna drie jaar geen Chinese dagjesmensen meer naar Matsu komen. Goed voor grofweg een vijfde van het totale aantal toeristen, stelt kandidaat voor het magistraat Wang. "Omdat toeristen vanuit Taiwan lange tijd niet naar het buitenland konden, zijn er de afgelopen tijd juist meer mensen uit eigen land naar Matsu gekomen. Voor ons is dat een positieve ontwikkeling", zegt hij.
Het grote verschil met steden als Taipei, en andere grote steden? "Hier hoeft de deur niet op slot, ook je auto niet. Waar kunnen ze met je auto naartoe, de zee in?" lacht Wang. Dan, serieuzer: "In Taipei kies je niet per sé voor een kandidaat die je kent, dat telt minder in de grote stad. Hier is dat anders: mensen kiezen iemand die ze kennen."
Een lastige strijd voor DPP'er Lii, die van buiten komt? "Dat denk ik niet. Mensen zijn optimistisch dat we de lokale politiek komen opschudden", zegt hij. "Een frisse wind, die jonge mensen moet aanmoedigen en vooruitgang hoopt te brengen."
