De spanningen aan de oostgrens van Europa lopen verder op. Rusland begon vorige week met manschappen plaatsen in Wit-Rusland, niet ver van EU-landen. De NAVO stuurt nu meer gevechtsvliegtuigen en -schepen naar Oost-Europa, de Verenigde Staten overwegen duizenden extra militairen te sturen.
Diplomatieke gesprekken tussen Rusland en het Westen leidden de afgelopen dagen niet tot een oplossing. Ondertussen neemt de dreigende taal over en weer alleen maar toe.
Maar uiteindelijk zit niemand te wachten op een gewapend conflict tussen de twee machtsblokken. Ook president Vladimir Poetin niet, zegt Andrey Kortunov, directeur van de Russische denktank Russian International Affairs Council. "De VS zal niet voor Oekraïne vechten en Rusland zal geen NAVO-lidstaat binnenvallen."
Rem Korteweg, Europa-specialist van instituut Clingendael, beaamt dat. De intentie van de Amerikanen is niet om de extra troepen in te zetten bij gevechten, zegt hij. "Die nieuwe zet van president Joe Biden moet vooral de Centraal- en Oost-Europese bondgenoten binnen de NAVO een gevoel van vertrouwen geven dat Amerika ook achter hen staat."
Risico op kettingreactie
En toch, waarschuwt Kortunov, is er een risico op oorlog tussen de NAVO en Rusland. "Het risico groeit en we kunnen te maken krijgen met onbedoelde escalatie door een menselijke fout of een miscalculatie. Er kan van alles misgaan en dat kan een kettingreactie in gang zetten die eigenlijk niemand wil."
Kortunovs denktank heeft nauwe banden met de Russische regering. Hij erkent dat juist ook de Russische troepenopbouw en militaire oefeningen aan de Oekraïense grens zo'n kettingreactie kunnen aanzwengelen. "Als Rusland te ver gaat kan dat kwalijke gevolgen hebben. Niet alleen voor de relaties tussen Moskou en Kiev maar ook voor de algemene veiligheidssituatie in Europa."
Om effectief af te schrikken moet je eensgezind zijn. Europa is allesbehalve eensgezind.
Uiteindelijk zullen de Europese landen niet zo ver willen gaan om troepen naar Oekraïne te sturen, verwacht Korteweg. Maandagavond spraken EU-ministers met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken en die werden het er alleen over eens dat er een "fors pakket" aan sancties moet klaarliggen als Rusland tot agressie overgaat.
De EU-landen zijn te verdeeld om met één mond te spreken, zegt Korteweg. "Dat zie je met name bij de twee grote landen. Frankrijk vindt dat Europa veel beter de eigen positie moet bepalen en niet Amerika de leiding moet laten nemen bij de onderhandelingen. Duitsland is eigenlijk de duif in de kamer en wil diplomatie tot het laatst een kans geven." Duitsland wil bijvoorbeeld niet overwegen om NordStream 2, een nieuwe gaspijpleiding tussen Rusland en Duitsland, niet in gebruik te nemen. Dat zou Rusland veel geld kosten.
'Laat het Kremlin gissen'
Tegelijkertijd is de onduidelijkheid over wat Europa doet als Rusland binnenvalt niet per se een nadeel, volgens Korteweg. "Je moet een bepaalde mate van onzekerheid willen uitspelen richting Rusland, je moet het Kremlin laten gissen."
Maar als Rusland daadwerkelijk tot een invasie van Oekraïne overgaat, moet Europa snel kunnen beslissen over acties. "En om effectief af te schrikken moet je eensgezind zijn, moet je goed coördineren. Het probleem is dat Europa allesbehalve eensgezind is."
Rusland eist onder meer dat Oekraïne nooit lid wordt van de NAVO. Dit is waarom:
Kortunov ziet dat ook. "Het beste voorbeeld daarvan is misschien wel de dubbele Europese houding over van NordStream 2. Het is niet duidelijk of dat project tot stand komt of niet. Het had al twee jaar geleden in bedrijf genomen moeten worden."
Nu is het moment waarop Europa wel met één boodschap moet komen, vindt ook hij. "De meest dringende taak is deëscaleren en een groot militair conflict in het hart van Europa vermijden."
