Bijna een jaar nadat de Brexit-deal van kracht is geworden, heeft de handel in Noord-Ierland een ongekende metamorfose ondergaan. Oude handelsroutes zijn uit de gratie geraakt en nieuwe routes zijn erbij gekomen. De handel tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk is afgenomen, terwijl de handel met de republiek Ierland juist is opgebloeid.
Londen en Brussel zijn al maanden verwikkeld in taaie besprekingen om de bestaande afspraken over Noord-Ierland te herzien. Maar Noord-Ierse bedrijven wachten de uitkomst van de onderhandelingen niet af. Ze hebben zich allang aangepast aan de nieuwe economische realiteit.
Onderdeel van de Brexit-deal is het zogeheten Noord-Ierland Protocol, waarmee Noord-Ierland een aparte status heeft gekregen binnen het Verenigd Koninkrijk. Om de broze vrede in Noord-Ierland te bewaken, garandeert het protocol dat er geen harde landgrens komt tussen Noord-Ierland en de republiek Ierland. Noord-Ierland blijft daarom de regels van de Europese interne markt volgen voor goederen.
Daarmee is een douanegrens komen te liggen tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië. Dit had meteen grote gevolgen voor de handel tussen Noord-Ierland en de andere delen van het Verenigd Koninkrijk.
Voor een lading gekookte kip moeten we al meerdere formulieren invullen.
Neem transportbedrijf McCulla, dat vestigingen heeft in zowel Noord-Ierland en de republiek Ierland. Met honderd vrachtwagens vervoert het bevroren voedselproducten van en naar Noord-Ierland. De nieuwe douanegrens gaat gepaard met controles in de Noord-Ierse havens en extra papierwerk voor voedseltransporten.
Directeur Peter Summerton van McCulla wijst op de grote stapels papieren die op zijn bureau liggen. "Voor een lading gekookte kip moeten we al meerdere formulieren invullen. In één vrachtwagen zitten vaak meerdere ladingen voor verschillende klanten. Onze chauffeurs moeten een heel boekwerk aan papieren meenemen."
De obstakels leidden dit jaar tot vertragingen, prijsstijgingen en lege schappen in de Noord-Ierse supermarkten. Sommige Britse bedrijven hadden geen zin in de bureaucratische rompslomp en besloten helemaal geen goederen meer te leveren aan Noord-Ierland.
Enorme boost
Tegelijkertijd heeft de handel tussen de Noord-Ierland en de republiek Ierland een enorme boost gekregen. De export van Noord-Ierse producten naar Ierland is toegenomen met 60 procent, terwijl de export van Ierse bedrijven naar Noord-Ierland is toegenomen met 48 procent. Opvallend genoeg heeft zich de Noord-Ierse economie zich sneller hersteld van de coronacrisis dan de andere delen van het Verenigd Koninkrijk.
Ook besluiten steeds meer Noord-Ierse bedrijven producten rechtstreeks uit de Europese Unie te importeren via Ierland. Waar voorheen het meeste transportverkeer tussen de EU en Noord-Ierland over de zogeheten Britse landbrug liep, proberen veel bedrijven de Britse route te omzeilen. Zo is het aantal rechtstreekse veerdiensten tussen Ierland en de EU verveelvoudigd het afgelopen jaar.
Ook het transportbedrijf McCulla heeft zich snel aangepast aan de nieuwe situatie. Binnenkort opent het een nieuw distributiecentrum in Noord-Ierland om het toegenomen handelsverkeer uit de Europese Unie op te vangen. "We moeten wel", zegt Summerton. "Het kost ons gewoon te veel geld om goederen via Groot-Brittannië te importeren. De dagen dat Groot-Brittannië het warenhuis was van Noord-Ierland, zijn voorbij."
Toenemende zorgen
Meer handel tussen Noord-Ierland en Ierland: is dat erg? Het ligt eraan wie je dat vraagt. De nieuwe situatie leidt tot toenemende zorgen bij de pro-Britse unionistische gemeenschap. Eerder dit jaar braken er in unionistische wijken van verschillende Noord-Ierse steden ongeregeldheden uit. Unionisten zien het Noord-Ierland Protocol als een opmaat naar hun nachtmerriescenario: een herenigd Ierland.
Jim Allister is de leider van de Traditional Unionist Voice (TUV) en hij is uitgegroeid tot het politieke gezicht van de woede en frustratie binnen de unionistische gemeenschap. Jarenlang verkeerde Allister in de marge van de Noord-Ierse politiek, maar dit jaar is de TUV in de peilingen een van de grootste unionistische partijen.
"Door het Noord-Ierland Protocol zijn Noord-Ieren buitenlanders in eigen land geworden. Als je in Groot-Brittannië goederen importeert uit Noord-Ierland, is dat nu hetzelfde als goederen importeren uit Brazilië of Bolivia. Dat is niet alleen absurd, het ondermijnt ook de integriteit van het Verenigd Koninkrijk."
Gefrustreerd
Volgens Allister was dit altijd de opzet van Brussel geweest. "Ze creëren nu één Ierse economie. Als je dat voor elkaar krijgt, zal een politieke unie volgen. Dit is een doelbewuste poging om het Verenigd Koninkrijk te ontmantelen door economische ontwrichting. Dat is de straf die het Verenigd Koninkrijk opgelegd krijgt door Brussel, omdat het waagde zich los te breken van de Europese Unie."
Het zal niet verbazen dat de pro-Ierse nationalisten de toegenomen handel tussen Noord-Ierland en Ierland juist toejuichen. Zij willen het Noord-Ierland Protocol hoe dan ook handhaven. Bovendien wijzen ze op de bijzondere situatie waarin Noord-Ierland verkeert. Het staat met één been in de Europese Unie en met het andere been in het Verenigd Koninkrijk. Een uniek positie waarvan Noord-Ierse bedrijven kunnen profiteren, zo is hun argument.
Toch had Peter Summerton van transportbedrijf McCulla liever dat alles bij het oude was gebleven. "Er zijn nu meer douanecontroles in haven van Belfast dan in de haven van Rotterdam. Dat is gewoon niet juist. Als ik nu weer hoor dat Londen en Brussel 'technische gesprekken' hebben, dan raak ik alleen maar gefrustreerd. Zij moeten begrijpen hoe complex het is om goederen te vervoeren tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië. Zij hebben elk zicht op de realiteit verloren."
