Het Amsterdam UMC heeft vooraanstaand arts en directeur van het Alzheimercentrum Amsterdam Philip Scheltens toegestaan om veel verschillende functies naast zijn baan als neuroloog in het ziekenhuis te hebben. Deskundigen stellen dat door de veelheid en het type functies, onder meer in de farmaceutische industrie en bij een investeringsfonds, de schijn van belangenverstrengeling wordt gewekt. De leiding van het ziekenhuis en de Raad van Toezicht hebben ingestemd met zijn verschillende functies.
Samenwerking tussen de academische wereld en het bedrijfsleven is niet ongebruikelijk. Om onderzoek te financieren hebben wetenschappers de hulp van het bedrijfsleven nodig. Ook medicijnonderzoeken worden regelmatig samen met farmaceutische bedrijven gedaan. Wetenschappers moeten hier wel transparant over zijn en hun nevenfuncties op hun webpagina publiceren. De Amsterdamse neuroloog Philip Scheltens deed dit niet. Hij noemt dit nu 'een omissie'.
De ChristenUnie en het CDA noemen de verschillende rollen van de arts 'zorgelijk' en willen een brief met opheldering van de minister. "Dit lijkt op de slager die zijn eigen vlees keurt en ook nog mag bepalen welke vleessoorten op de markt komen", zegt Tweede Kamerlid Joba van den Berg van het CDA. "Ik ga de minister vragen hoe hij tegen deze kwestie aankijkt en wat hij hier, met betrekking tot alle UMC's, aan gaat doen." Mirjam Bikker van de ChristenUnie noemt het te weinig scheiden van verantwoordelijkheden zorgelijk en een "praktijk waarvan ik hoop dat hij snel beëindigd wordt".
Gezondheidszorg en wetenschap
In de praktijk betekenen de verschillende functies van Philip Scheltens dat patiënten in het Alzheimercentrum van het Amsterdam UMC worden gewezen op medicijnstudies bij het Brain Research Center. Dat is een bedrijf waarbij Scheltens een betaalde baan heeft als commissaris, medisch adviseur en consultant. Het Brain Research Center doet medicijnonderzoek voor farmaceutische bedrijven en levert daarvoor gegevens van proefpersonen aan bedrijven die medicatie ontwikkelen. Voor een deel van die farmaceutische bedrijven doet Scheltens ook werk als onderzoeker, consultant of adviseur.
Ook Biogen, de ontwikkelaar van een nieuw Alzheimermedicijn dat eerder dit jaar werd goedgekeurd in de Verenigde Staten, doet zaken met het Brain Research Center. Over dit medicijn is inmiddels grote controverse ontstaan, omdat het is goedgekeurd terwijl de werking ervan nog niet is vastgesteld. Philip Scheltens toonde zich in juni van dit jaar enthousiast over het nieuwe medicijn in het tv-programma Op1. Wat hij daarbij niet vermeldde is dat hij zelf ook klussen deed voor fabrikant Biogen. Ook attendeerde Scheltens patiënten in het Amsterdam UMC op de medische trial voor het nieuwe Alzheimermedicijn van Biogen, dat werd uitgevoerd door het Brain Research Center.
Investeringsfonds
Naast zijn werk als neuroloog, commissaris, consultant en adviseur bij het Brain Research Center, staat Scheltens sinds vorig jaar aan het hoofd van een commercieel investeringsfonds. Het LSP Dementia Fund wil miljoenen euro's steken in de ontwikkeling van nieuwe behandelingen tegen Alzheimer.
Voor de patiënten van Scheltens is het de vraag of het duidelijk is of ze in de spreekkamer een arts, adviseur, consultant of een investeerder voor zich hebben. "Je kan als wetenschapper allerlei nevenfuncties hebben", zegt hoogleraar integriteit Rob Van Eijbergen. "Maar zo veel rollen tegelijkertijd maakt het een grote brij. Voor mij is het absoluut ongeloofwaardig dat er sprake is van onafhankelijkheid."
Zorgeconoom Marcel Canoy sluit zich daarbij aan. "Het is belangrijk dat je als wetenschapper of arts onafhankelijk bent. Niet alleen dat je dat voelt, maar dat de buitenwereld dat ook ziet. Bij verstrengelde belangen is dat moeilijke waar te maken. Dit is niet meer uit te leggen. Kies: wordt consultant, of blijf arts."
Niet transparant
Scheltens krijgt betaald voor zijn werk bij het ziekenhuis, investeringsfonds LSP en zijn activiteiten bij het Brain Research Center. Een deel van de inkomsten uit zijn activiteiten voor het Brain Research Center gaat naar het Amsterdam UMC en de stichting Alzheimer en Neuropsychologie Foundation. Volgens de jaarverslagen sponsort deze stichting onder meer congresbezoek, lezingen en 'representatiekosten, lunches, diners met diverse relaties bestuursleden en senior onderzoekers' voor verschillende onderzoekers van het Alzheimercentrum in Amsterdam, onder wie Philip Scheltens.
De hoogleraar noemt zijn onvolledige profiel op de website van het ziekenhuis dus 'een omissie' en zegt dat hij het zal aanpassen. Zijn werk voor zowel de academische, als de commerciële wereld en een investeringsmaatschappij is volgens hem niet tegenstrijdig. "Je hebt elkaar absoluut nodig. Zij ons vanwege datgene wat we weten dat nodig is voor een patiënt, in welk stadium en waarom. Wij hebben natuurlijk de kennis over de biologie van de ziekte", zegt de hoogleraar. "Dat hele zwart-wit en separate denken, dat is echt niet meer van deze tijd, we doen het samen."
Scheltens zegt het Brain Research Center juist te hebben opgericht om de 'stromen te scheiden'. "Wat commercieel is, commercieel. Wat academisch is, academisch." Toch werkt hij al jaren zelf voor zowel het academische ziekenhuis als het commerciële bedrijf. Wellicht komt daar een einde aan, zegt de hoogleraar. "Misschien moet ik na al die jaren zeggen, nu is het klaar, nu moeten jullie het zelf doen."
Wat betreft zijn enthousiaste optreden in het programma Op1 zegt Scheltens dat hij 'misschien iets te enthousiast' was. "Het had een toontje minder gekund." Hij zegt er op dat moment 'niet bij stil te hebben gestaan' dat hij tijdens het tv-interview meerdere petten op had. "Dat was misschien goed geweest om anders te doen."
De Raad van Bestuur van het ziekenhuis zegt in een reactie dat zij "niet twijfelt aan de intentie van prof. Scheltens om in zijn werkzaamheden het belang van Alzheimerpatiënten altijd op de eerste plaats te zetten." Het ziekenhuis zegt dat het Scheltens' verantwoordelijkheid is om zijn website te actualiseren met zijn nevenfuncties. Dit is vandaag gebeurd.