De belangrijkste vragen waar de onderzoekscommissie antwoord op moet geven: is de Tweede Kamer jarenlang niet alleen onvolledig, maar ook onjuist over de kwestie geïnformeerd? En: heeft de Staat verwijtbaar gehandeld tegen de inmiddels vrijgesproken Poch?
En tot slot geeft de commissie wellicht uitsluitsel over de hardnekkige geruchten dat het Koningshuis zich met de kwestie bemoeid zou hebben. De zaak speelde immers in dezelfde tijd dat er maatschappelijke discussie bestond over de betrokkenheid van prinses Máxima's vader, Jorge Zorreguieta, bij het dictatoriale Videla-regime.
Kamer verontwaardigd
Volgens advocaat Knoops heeft Nederland een onschuldige staatsburger voor de leeuwen gegooid door hem zonder gerede verdenkingen, tegen alle regels in, op een verkapte manier uit te leveren aan Argentinië waar hij in een cel belandde. Hij ziet zich in die stelling bevestigd, omdat na de Argentijnse vrijspraak ook in Nederland de zaak tegen Poch is geseponeerd.
De Nederlandse Staat stelt zich tot nu toe op het standpunt dat het toentertijd niet anders kon. Poch werd immers verdacht van oorlogsmisdaden in Argentinië. Het was in de tijd dat in de Tweede Kamer vooral verontwaardigd vragen werden gesteld hoe het mogelijk was dat een oorlogsmisdadiger zich achter het Nederlands staatsburgerschap kon verschuilen. Nederland had namelijk geen uitleveringsverdrag met Argentinie.
Politieke motieven
De politieke gevoeligheid van de casus gaat echter veel verder dan de discussie over schadevergoeding voor Poch. Die gaat veel meer over de gebrekkige en foutieve informatie die de achtereenvolgende kabinetten aan de Kamer verstrekt hebben, of liever gezegd: niet verstrekt hebben.
Toenmalig Justitieminister Ernst Hirsch Ballin hield rond de uitlevering van Poch vol dat de beslissingen in de zaak genomen werden door het onafhankelijke Openbaar Ministerie, zonder politieke motieven. En ook toen Hirsch Ballin in 2019 nog onder ede door Knoops als getuige werd gehoord, was de strekking van zijn verhaal: de kwestie-Poch lag in handen van de uitvoeringsinstanties politie en OM. Er was geen fundamentele politieke bemoeienis of aansturing.
Prominente rol
Maar dat klopt niet. Er was wel degelijk een politiek dilemma. De vraag was: helpen we de Argentijnen met het risico het verwijt te krijgen dat we een Nederlands Staatsburger niet beschermen? Of helpen we de Argentijnen niet, met het risico het verwijt te krijgen een oorlogsmisdadiger te beschermen?
Wat Hirsch Ballin onder ede verklaarde is op zijn minst incompleet. Hij verzweeg de prominente rol die hij en topambtenaren van zijn ministerie en van het ministerie van Buitenlandse Zaken speelden. Nieuwsuur toonde dat vlak voor de coronacrisis uitbrak aan, met de onthulling van een ministeriële nota.
Daaruit blijkt niet alleen dat Hirsch Ballin volledig op de hoogte was van de verkapte uitlevering van Poch, maar er ook persoonlijk toestemming voor gaf na een gedetailleerde politieke risico-afweging. Grapperhaus weigerde vervolgens die nota formeel te delen met de Tweede Kamer, ook al had Nieuwsuur hem al online gezet.
Onder ede horen
Inmiddels is de nota na een WOB-verzoek van RtL-Nieuws en Argos - die al jaren over de kwestie berichten en met regelmaat achtergehouden informatie publiceerden - alsnog naar de Kamer gestuurd.
De commissie die vandaag haar rapport presenteert, is toegezegd over alle stukken te beschikken. Om 12.00 uur biedt de commissie haar bevindingen aan Justitieminister Ferd Grapperhaus aan, die ze op hetzelfde moment zal doorsturen naar de Tweede Kamer.
Overigens wil dit niet zeggen dat vandaag de hele zaak gesloten wordt. Advocaat Knoops heeft bij de rechtbank gevraagd om toenmalig minister Hirsch Ballin opnieuw onder ede te horen om hem te kunnen confronteren met de tot nu toe geheim gehouden informatie. Ook wil hij toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen onder ede horen.
