Paspoorthandel: Haagse onvrede over Groningse hoogleraar groeit

• Siebe Sietsma

In Den Haag neemt de ergernis toe over het handelen van de Groningse hoogleraar Dimitry Kochenov. CDA, D66, PvdA en SP willen van de minister opheldering over zijn aanwezigheid bij een conferentie over de controversiële paspoorthandel van onder andere Malta.

Reden voor de Kamervragen is een spreekbeurt van Kochenov op een conferentie in Londen die half november werd georganiseerd door één van de grootste bedrijven in de paspoorthandel, Henley & Partners. Dat bedrijf betaalde de reis- en verblijfskosten van Kochenov. Zijn aanwezigheid is saillant: er loopt op dit moment een onderzoek naar de academische integriteit van de hoogleraar.

Nog een opvallend detail: op de website van de conferentie staat Kochenov aangekondigd als lid van de Investment Migration Council. Vlak na berichtgeving van Nieuwsuur over de Maltese paspoorthandel zegde Kochenov het voorzitterschap van deze lobbyclub op.

Corruptie en spionage

De integriteit van Kochenov is mogelijk in het geding vanwege onder meer zijn lobby voor bedrijven en overheden die de paspoorthandel willen bevorderen. De handel in paspoorten is politiek uitermate gevoelig. Onder meer de Raad van Europa, het Europees Parlement en de AIVD maken zich zorgen over de risico's ervan, zoals corruptie en spionage.

Nieuwsuur publiceerde in september uitgebreid onderzoek naar zijn betrokkenheid bij deze controversiële handel. De RUG startte na deze uitzending een onderzoek naar Kochenov, dat nog steeds loopt. Bekijk hieronder waar het om gaat.

Kochenov is hoogleraar Europees constitutioneel recht en burgerschap aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Afgelopen maanden kreeg hij vanuit de Tweede Kamer kritiek. Die betrof bijbanen en activiteiten waarbij hij landen en bedrijven adviseerde die grote bedragen verdienen aan de verkoop van paspoorten.

Hij reisde ook met mandaat van de inmiddels omstreden Maltese premier Joseph Muscat naar Brussel om de Maltese paspoorthandel te verdedigen voor de Europese Commissie. Ook zijn spreekbeurten als onafhankelijk hoogleraar in het buitenland op bijeenkomsten bedoeld voor de verkoop van paspoorten, riepen vragen op.

Fortuin

De RUG bevestigde destijds dat zijn bijbanen op 'politiek gevoelig' vlak lagen en ook dat het gevaar van belangenverstrengeling op de loer lag. Kochenov beëindigde rond de uitzending van Nieuwsuur een aantal functies. Ook zette hij een punt achter een jaarlijks onderzoek dat hij als wetenschapper deed samen met de Zwitser Christian Kälin.

De RUG vroeg Kochenov om dit onderzoek te stoppen "om mogelijke twijfel over onafhankelijkheid te voorkomen". Kälin is baas van de organisator van de conferentie, Henley & Partners. Zijn bedrijf verdiende een fortuin in de paspoorthandel.

CDA, D66, PvdA en SP stelden eerder al vragen, maar willen vanwege Kochenovs aanwezigheid in Londen opnieuw opheldering. Renske Leijten (SP): "Dit is heel raar. Er loopt een onderzoek naar belangenverstrengeling van de hoogleraar. Het lijkt me slim dat hij dit soort activiteiten dan op z'n minst opschort."

Pieter Omtzigt (CDA): "Het gaat me niet om alleen zijn aanwezigheid in Londen. Ik ben erg bezorgd over deze paspoorthandel. De AIVD waarschuwt voor de gevolgen voor de nationale veiligheid bij de verkoop van paspoorten. Het actief promoten van de verkoop van paspoorten en deelname aan deze conferentie, die niet-academisch van aard was, raakt dus de nationale veiligheid en het zou nalatig zijn als Kamerleden zich daar niet om zouden bekommeren."

Geen mededelingen

Desgevraagd bevestigt Kochenov zijn aanwezigheid. Hij ziet geen bezwaar in zijn optreden in Londen en noemt zijn spreekbeurt een 'wezenlijk element' van zijn werk als hoogleraar. "Met mijn onderzoek lever ik een belangrijke bijdrage aan de wetenschap. De waarde ervan is op geen manier afhankelijk van de aanhoudende pogingen mijn onderzoek te politiseren."

Uit de schriftelijke reactie van Kochenov valt op te maken dat hij het niet nodig vond om toestemming te vragen voor zijn optreden.

Kochenov bezocht de conferentie in Londen in zijn hoedanigheid als hoogleraar van de RUG. Een woordvoerder van die universiteit laat weten gedurende het onderzoek dat naar Kochenov loopt geen verdere mededelingen te doen of vragen te beantwoorden.

Omtzigt en Leijten laken de opstelling van de universiteit. Leijten: "Ik vind het onverstandig van de RUG om nu geen antwoord te geven op deze concrete vragen." Omtzigt vindt dat het allemaal veel te lang duurt. "Ik had meer voortvarendheid verwacht bij het onderzoek. De vragen zijn relatief simpel."