'Migranten kunnen niet terug, einde oorlog Libië nog lang niet in zicht'

In Libië wordt volop gevochten tussen de officiële regeringstroepen en het Libische Nationale Leger (LNA) van generaal Khalifa Haftar, die twee derde van het land in handen heeft. Bij een bombardement op een detentiecentrum voor migranten kwamen dinsdagavond tientallen mensen om het leven.

En terwijl de Verenigde Naties (UNHCR) oproepen om geen geredde migranten en vluchtelingen naar Libië terug te sturen, ruziet Europa over de opvang van die vluchtelingen. Tussen Duitsland en Italië dreigt een rel over bootmigranten die op de Middellandse Zee zijn opgepikt door de Duitse reddingsorganisatie Sea-Eye.

Voor de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini is elke boot die in de Middellandse Zee mensen oppikt, een schakel in een netwerk van mensensmokkelaars. Maar voor Sea-Eye gaat het alleen om het redden van mensen in nood.

De discussie speelde deze week ook in de Tweede Kamer waar werd gesproken over bootmigranten en hulporganisaties. Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol wil in Europees verband laten uitzoeken of ngo's juridische grenzen overschrijden en mensensmokkel faciliteren, en wanneer er sprake is van mensen in nood. "Mensenlevens redden op zee is een plicht", zei ze. "Maar wij vinden niet dat je onbedoeld mensensmokkel moet faciliteren."

Losgeld

De vluchtelingenkampen in Libië zitten inmiddels overvol. Volgens Libië-kenner Gerbert van der Aa is het er zo erg, dat veel vluchtelingen ervoor kiezen dan maar terug te gaan. "Of ze proberen het via Marokko. Er gebeuren daar verschrikkelijke dingen, volgens de vluchtelingen een hel op aarde", zegt de journalist, die in april Libië bezocht.

"Verschillende milities nemen de vluchtelingen gevangen en gebruiken ze als handelswaar. Bijvoorbeeld door ze met hun familie te laten bellen, ze te martelen zodat de familie het hoort, om ze losgeld te laten overmaken, wat ondanks de slechte (financiële) infrastructuur nog steeds schijnt te lukken."

Sami Zeray komt uit Eritrea en zat met zijn familie in een vreemdelingendetentie die werd aangevallen door de soldaten van generaal Haftar. Ze werden geëvacueerd naar een ander kamp. "Mijn vrouw is hier verkracht. Het leven is vreselijk. Het is overvol, meer dan vijfhonderd mensen hebben honger, mensen hebben tbc. Door het gebrek aan ruimte slapen sommigen in de wc's."

"Die mensen moeten daar weg", zegt Ellen van der Velden, operationeel adviseur van Artsen zonder Grenzen. "De plekken waar deze mensen worden vastgehouden zijn helemaal niet geschikt voor huisvesting. Het zijn fabriekshallen en hangars.

Ook de ligging baart haar ernstige zorgen. "Dichtbij de frontlinie, in de buitenwijken van de stad. Deze centra raken betrokken bij de gevechten, dat hebben we deze week en ook al eerder gezien. Het risico dat deze mensen lopen, is verbijsterend."

Vechten tot het eind

Van der Velden begrijpt dat het voor landen wellicht moeilijk is om mensen op te nemen, maar "iedereen begrijpt ook dat Europa met een oplossing moet komen". Deze mensen moeten worden weggehaald. Terugsturen is onmogelijk. Het gaat hier om mensen, hun situatie is echt onmenselijk."

Wachten op een spoedig einde van de oorlog in Libië is volgens Van der Aa niet realistisch. "Er zijn zoveel wapens in het land en nog maar een fractie van de slagkracht is gebruikt. De regering van Fayez al-Sarraj, de leider van de internationaal erkende regering gesteund door de VN, wordt onder anderen gesteund door Italië, maar de laatste tijd ook door Turkije. En dan is er nog generaal Haftar die oprukt naar Tripoli en gesteund wordt door Saudi-Arabië, de VS, Frankrijk en Rusland. Geen van beiden zal opgeven, ze zullen vechten tot het eind."