Kamerleden uitten stevige kritiek op de manier waarop minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken de misstanden bij het UWV aanpakt. Keer op keer blijkt dat hij te weinig sturing geeft aan de uitkeringsinstantie en hij verzuimt structurele maatregelen te nemen, klinkt het.
Het afgelopen jaar kwamen Nieuwsuur en andere media regelmatig naar buiten met grote problemen bij het UWV. Zo frauderen Poolse arbeidsmigranten op grote schaal met werkloosheidsuitkeringen en ontvangen tienduizenden zieken een uitkering zonder dat is vastgesteld of dat terecht is. En begin juni kwam naar buiten dat grote aantallen gevangenen onterecht uitkeringen doorbetaald krijgen.
"Ik vind het onvoorstelbaar", zegt SP-Kamerlid Jasper van Dijk. "Dit is de zoveelste onthulling die we krijgen van Nieuwsuur en niet van het UWV en ook niet van Koolmees." De Kamer wil snel een debat met de minister.
Computers stonden uit
Afgelopen vrijdag meldde minister Koolmees dat de problemen nog groter zijn dan bekend was. Computers bij het UWV hebben jarenlang ongemerkt uitgestaan, zo bleek, waardoor gegevens - bijvoorbeeld meldingen dat iemand gedetineerd was - niet doorkwamen. Uitkeringen werden vervolgens onterecht verstrekt. Deze en andere kwesties werden door het UWV geheim gehouden.
"Je hoopt dat wat Nieuwsuur boven water tilde incidenten zijn en het UWV er meteen bovenop heeft gezeten en het geld heeft teruggehaald", zegt VVD-Kamerlid Dennis Wiersma. "Maar het tegendeel blijkt waar."
Al in 2011 werd er na intern onderzoek bij het UWV gewaarschuwd voor problemen met onterechte uitkeringen. Die waarschuwingen werden genegeerd. "Ik vind het te zot voor woorden", zegt Van Dijk. "Zolang misstanden niet naar buiten komen doet men er niets aan, pas zodra het via de media naar buiten komt, komt de operatie damage control. Men verzuimt structureel maatregelen te nemen."
'Koolmees laat zich piepelen'
Van Dijk ziet een patroon "van onthullingen vanuit de media, een minister die daar met wat pleisters op reageert en zich steeds in slaap laat sussen door de UWV-top. Je kan niet telkens aankomen met 'nu heb ik het echt onder controle', als we een half jaar later horen dat er weer nieuwe misstanden zijn. Ik denk dat Koolmees zich laat piepelen door de UWV-top."
Hij vindt de maatregelen die Koolmees neemt, zoals het aanstellen van een extra bestuurder, niet afdoende. "Er lijkt een structureel probleem te zijn. Het bestuur heeft niet meer goed in de haak wat er precies speelt. Koolmees moet echt met zijn vuist op tafel slaan, schoon schip maken en dat bestuur ter verantwoording roepen. Wat mij betreft moet je nu een parlementair onderzoek instellen naar het ontstaan van het UWV waarbij met name de bestuurders gehoord worden, want zij zijn verantwoordelijk voor de puinhoop."
Gebrekkige controle
In februari bleek al uit onderzoeken die Koolmees naar de Kamer stuurde, dat er bij het UWV amper nog controle plaatsvindt bij de aanvraag van uitkeringen. Zo worden bewijsstukken en onderliggende gegevens niet meer opgevraagd. De minister beloofde hierop de aanpak van fraude te versterken.
Maar Wiersma vraagt zich af of dit genoeg is en wil verder onderzoek. "De onderzoeken die de minister naar de Kamer stuurt geven geen compleet plaatje. Het lijkt erop dat er meer aan de hand is. Hoe groot is nou dat probleem, hoeveel geld is onterecht overgemaakt aan gevangenen en halen we dat geld terug? En speelde dat misschien ook voor 2011 al?"
"Ik zie een organisatie die stuurloos is. Dat is ernstig. Het is pas opgelost als onterecht uitkeringen zijn teruggevorderd. Er is veel geld onterechte over de balk gegaan."
Van Dijk: "Als Koolmees niet fundamenteel ingrijpt is het wachten op de volgende onthulling."
