Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) handelt in strijd met de wet als hij traceerbare spermadonoren alsnog anoniem laat worden. Dat schrijft een onderzoekscommissie die is ingesteld door het ministerie zelf.
De commissie is kritisch over de uitvoering van de wet uit 2004 die kinderen van spermadonoren recht op informatie over hun verwekker geeft. Volgens de commissie is het niet zeker dat alle kinderen die daar recht op hebben, ook daadwerkelijk de informatie zullen krijgen.
Nieuwsuur berichtte in maart dat donoren die op voorwaarde van traceerbaarheid hun sperma doneerden, in de praktijk alsnog beroep konden doen op anonimiteit. Het gaat hier om donoren van vóór 2004, toen anoniem doneren nog mocht.
Minister De Jonge had dit nooit mogen toestaan, zeggen de onderzoekers. "Het is in strijd met de wet dat bekende donoren naar anonimiteit switchen", legt projectleider Nicolette Woestenburg van onderzoekbureau Pro Facto uit. "En dat als de donor geheimhouding wil, de gegevens uit het register worden gehaald, mag ook niet."
De commissie onderzocht anderhalf jaar lang de uitvoering van de Wet Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting. De belangrijkste conclusie is dat het niet zeker is dat alle donorkinderen van na 2004 die wettelijk recht echt hebben op informatie over hun donor, daadwerkelijk die informatie zullen krijgen. Een belangrijke oorzaak daarvan is dat het register waarin alle informatie opgeslagen moet worden, niet compleet lijkt te zijn.
"Niet alle klinieken hebben hun gegevens overhandigd aan het register. In het begin werkte het ICT-systeem niet goed en BSN-nummers worden pas sinds een paar jaar geregistreerd", aldus Woestenburg. Uit onderzoek van Nieuwsuur bleek vorig jaar ook al dat klinieken jarenlang in de fout zijn gegaan met het registreren van gegevens.
Geen controle op gegevens
Ook controleert de verantwoordelijke Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting (SDKB) niet of de ingevoerde gegevens kloppen en compleet zijn. De stichting vindt volgens de onderzoekers dat dit niet haar taak is.
Ties van der Meer van de Stichting Donorkind reageert op de bevindingen. "Die kinderen groeien op in de overtuiging dat ze op 16-jarige leeftijd gegevens over hun donor kunnen krijgen. Nu blijkt dat het kan zijn dat die gegevens er niet zijn of dat de gegevens niet kloppen. Dat is natuurlijk heel erg als je het hebt over een beroepsgroep van artsen die vinden dat ze goed en betrouwbaar werk doen."
Het is toch echt aan donorkinderen zelf om te besluiten of ze met familie van een donor willen omgaan of niet.
Ook donoren van ná het verbod op anonieme donatie in 2004, blijken overigens nog een beroep te kunnen doen op die anonimiteit. In de wetgeving is opgenomen dat bij 'zwaarwegende belangen' van de donor er een belangenafweging moet worden gemaakt tussen donorkind en spermadonor.
"Daar is veel onduidelijkheid over, niemand weet wat daar onder valt. Je kunt denken aan zware psychiatrische stoornis bij de donor en dat dit voor het kind niet goed zou zijn om daar mee in contact te treden", vertelt Woestenburg. "Maar er is nog niks vastgelegd hierover. Terwijl de eerste aanvragen over anderhalf jaar worden gedaan."
"Het is extreem belangrijk dat dit goed wordt vastgelegd", zegt Ties van der Meer. "Ik vind het een heel groot risico als het aan de SDKB is om te beslissen wat een zwaarwegend belang is." Volgens Van der Meer is het aan het donorkind zelf om te beslissen of hij of zij contact wil met de donorvader.
'Snel voorlichting'
Volgens onderzoekster Nicolette Woestenburg moeten het ministerie en de SDKB snel de donorkinderen gaan voorlichten over wat ze kunnen verwachten van het register. "Als ministerie en stichting moet je hier gewoon open over zijn. Ze moeten op zijn minst zeggen dat alle gegevens er niet zijn zodat kinderen er niet pas achter komen als ze 16 zijn."
Daarnaast moet er snel een procedure komen over het verstrekken van de donorgegevens, aldus de onderzoekers. Zodat duidelijk is wat de 'zwaarwegende belangen' zijn waardoor gegevens niet verstrekt kunnen worden en wie dit bepaalt.
