Minister Hugo de Jonge geeft spermadonoren van vóór 2004, die eerder traceerbaar waren voor donorkinderen, alsnog de mogelijkheid om anoniem te blijven. Dat blijkt uit een interne brief in handen van Nieuwsuur.
Klinieken hadden in 2004, toen een wet werd ingevoerd die anoniem doneren verbood, al hun spermadonoren moeten benaderen met de vraag of ze anoniem wilden blijven of vindbaar willen zijn voor hun kinderen. Ook hadden alle gegevens van donoren en zwangerschappen moeten worden ingevoerd in een centrale database.
Overgangsrecht
Uit onderzoek van Nieuwsuur bleek vorig jaar dat klinieken dit nauwelijks hebben gedaan. Daarom worden er nog altijd donoren benaderd met de vraag of hun gegevens mogen worden verstrekt aan donorkinderen.
Nu blijkt dat donoren die voor 2004 als 'bekend' geregistreerd stonden, er alsnog voor kunnen kiezen om anoniem te blijven. Tegen de afspraken in die destijds met ouders zijn gemaakt. Volgens minister De Jonge is dit conform het overgangsrecht dat bij de wet uit 2004 hoort. Het is onduidelijk of destijds rekening is gehouden met donoren die van 'bekend' naar 'anoniem' zouden switchen.
De wet is bedoeld voor donorkinderen en niet als ontsnappingsmogelijkheid voor donoren om alsnog anoniem te blijven.
Ook de dochter van Erwin en Helena groeide op met de wetenschap dat zij na haar zestiende verjaardag mocht weten wie haar donorvader was. Maar twee weken geleden kwam er ineens slecht nieuws. "Onze dochter was alleen thuis op dat moment. En ze heeft de brief opengemaakt en is gaan lezen. En ja, ik krijg van haar een appje toch wel enigszins in paniek", vertelt Helena. De destijds bekende donor heeft nu alsnog voor anonimiteit gekozen.
Het ministerie van Volksgezondheid en de stichting die de centrale database beheert, blijken in december nieuwe werkafspraken te hebben gemaakt met fertiliteitsklinieken. Een van die afspraken houdt in dat als een donor niet meer wil worden benaderd, zijn gegevens uit de database verwijderd kunnen worden.
De afspraken werden gemaakt zonder dat organisaties van donorkinderen betrokken waren. Zij mochten eerder wel meepraten over een actieplan van het ministerie, waar de nieuwe afspraken onderdeel van zijn.
Nu zien we dat donoren alsnog anoniem blijven. Dat gaat echt in tegen de geest van de wet.
Belangenorganisaties van donorkinderen zijn zeer ontstemd over de nieuwe afspraken. "Ik schrik hier enorm van", reageert Ester de Lau van Stichting Donorkind. "Dit is niet in de geest van de wet en de afspraken die wij met oud-minister Edith Schippers hebben gemaakt."
De donorkinderen hebben vorig jaar het ministerie gevraagd om mee te mogen praten over de nieuwe afspraken. Dat zou geweigerd zijn. Minister De Jonge laat weten dat niet alle partijen die betrokken waren bij het opstellen van het actieplan 'per definitie' ook betrokken zijn bij de uitwerking van de actiepunten.
De vraag is nu in hoeverre spermadonoren deze switch van bekend naar anoniem mogen maken. "De wet is bedoeld voor donorkinderen om informatie te krijgen en niet als ontsnappingsmogelijkheid voor donoren om alsnog anoniem te blijven", zegt De Lau. Ook Tweede Kamerlid Carla Dik-Faber (ChristenUnie) noemt de stap die wordt gezet "helemaal niet logisch". "We hebben niet voor niks in 2004 de wet aangepast. Nu zien we dat donoren alsnog anoniem blijven. Dat gaat echt in tegen de geest van de wet."
Hoogleraar Jeugdrecht Mariëlle Bruning zegt dat er sprake is van een conflict van rechten. Volgens het Internationale Kinderrechtenverdrag hebben kinderen recht om te weten van wie ze afstammen. Maar in de wet staat dat spermadonoren uiteindelijk toestemming moeten geven voor het delen van hun gegevens.
"Het is schrijnend voor dit donorkind dat ze al die jaren in de veronderstelling heeft geleefd dat ze de gegevens kan opvragen en dat de donor nu van gedachten verandert. Maar we kunnen dit niet afdwingen bij een donor. We kunnen wel alles op alles zetten om in gesprek te gaan met de donor en bespreken dat zijn keuze tegen de belangen van een kind in gaat."
Minister aan zet
Dik-Faber vindt dat minister De Jonge meteen om tafel moet met donorkinderen. "Deze afspraken komen op mij over als afspraken voor de klinieken en niet als afspraken voor de donorkinderen, terwijl het om hun belangen gaat."
Ook hoogleraar Bruning vindt dat de minister aan zet is. "Het is uiteindelijk aan de minister om een duidelijk standpunt in te nemen en de klinieken aan te spreken op het naleven van de wet."
Minister De Jonge zegt in een reactie het "zeer spijtig" te vinden voor donorkinderen maar wijst naar de bepaling in de wet dat donoren van vóór 2004 altijd toestemming moeten geven voor het verstrekken van gegevens. "De donor van voor 2004 kan terugkomen op zijn besluit", aldus de minister.
Helena en Erwin noemen de brief van de spermadonor een enorme domper. "Je verwacht juist dat iemand die een traceerbare donor wil zijn snapt dat kinderen behoefte hebben om te weten van wie ze afstammen." Binnenkort dient er een rechtszaak die is aangespannen door een ander donorkind wiens donor ook weigert om zijn gegevens te openbaren.
