Het zal heel lang duren om de Notre-Dame te herstellen, want eerst moet er een plan worden gemaakt. "En daarin zit de belangrijke vraag: wat ga je restaureren, naar welke tijd ga je terug. Renoveer je terug naar de negentiende eeuw, of naar de Middeleeuwen", zegt kunsthistorica Wendelien van Welie-Vink.
"In Dresden hebben ze bij de Frauenkirche de verbrande stenen laten zitten, zodat je kunt zien dat de kerk gebombardeerd is geweest. Dat kun je hier ook overwegen."
De kunsthistorica zat gisteren met een stel mediëvisten bij elkaar. "Ineens begonnen al die mobieltjes te piepen. Iedereen was uit het veld geslagen, mensen moesten huilen, van vergaderen kwam niets meer."
Goed werk
Hoeveel is er beschadigd van de eeuwenoude relikwieën en kunstwerken in de Notre-Dame, is nog niet duidelijk. "De eerste indruk was: dit is verschrikkelijk, de kathedraal is verwoest, er blijft niets van over. Maar vandaag kunnen we concluderen dat de schade meevalt. De brandweerlieden hebben enorm goed werk geleverd door de voorkant van de kerk, met de twee beltorens, nat te houden, daardoor zijn de roosvensters niet te heet geworden en waarschijnlijk gered."
De kunstwerken die uit de Notre-Dame zijn gered tijdens de brand, worden overgebracht naar het Louvre. Volgens de Franse minister van Cultuur Franck Riester haastten brandweerlieden en overheidsfunctionarissen zich gisteren naar de kerk om de belangrijkste kunstwerken veilig te stellen.
De kerk is altijd erg pragmatisch met de relikwieën omgegaan. Er zijn meerdere lijkwades van Christus, en zelfs meerdere hoofden van Johannes de Doper.
De grootste schade is aangericht in het midden van de kerk, rond de vieringstoren die in elkaar gestort is en op het koor in de kerk is terechtgekomen. "Daar zal hij het koorhek hebben beschadigd en ook mogelijk een aantal marmeren beelden", denkt Van Welie-Vink.
De relikwieën zijn net als de kunstschatten meteen in veiligheid gebracht. "Ze lagen in de schatkamer, niet open en bloot want dan zouden ze gemakkelijk kunnen worden geroofd."
Geluk bij een ongeluk
Niemand weet hoe oud de relikwieën precies zijn. "Dat is een geweldig verhaal", vindt Van Welie-Vink. "Niemand weet meer of ze echt van Jezus en de apostelen afkomstig zijn. Er bestaan een heleboel relikwieën. Ze komen uit Constantinopel en zijn door de Byzantijnse keizers opgekocht."
"Na de kruistochten kwamen ze in handen van Venetiaanse kooplieden. Die verkochten ze weer aan koning Lodewijk de Heilige, een van de koningen die lieten bouwen aan de Notre-Dame. De kerk is altijd erg pragmatisch met die relikwieën omgegaan. Er zijn meerdere lijkwades van Christus, en zelfs meerdere hoofden van Johannes de Doper."
De koperen beelden die op de kerk stonden, zijn voor de restauratie al weggehaald en dus gered. "Dat is een geluk bij een ongeluk. Die zouden zeker zijn gesmolten. We moeten trouwens nog zien wat er overblijft van de zandstenen beelden op de omloop van de kerk."
Wat vindt Van Welie-Vink het belangrijkste aan de Notre Dame? "Alles. Het is een staalkaart van kunst van de twaalfde eeuw tot vandaag. Er zijn steeds weer aanpassingen geweest. En ook vernielingen. Tijdens de Franse Revolutie is de koningsgalerij met beelden verwoest. Die werden later elders als fundering teruggevonden."
Het belang van de Notre-Dame moeten we volgens Van Welie-Vink absoluut niet onderschatten. "Het Ile-de-la Cité was het machtscentrum van Parijs, met de kerk, de politieke macht en de universiteit. Daar is niet één gebouw in Nederland mee te vergelijken. Je ziet nu ook het symbolisch belang van kerken. Er wordt getrouwd, gerouwd en gedoopt, ook als je niet gelovig bent voel je dat belang."
Het dak en de gewelven zijn niet helemaal verloren gegaan. Dat is erg belangrijk voor de stevigheid van de kerk. Het meest gebrand hebben de dakstoelen (de puntdaken). De daken met de leistenen zijn naar beneden gekomen. Maar de gebogen gewelven daaronder, die reiken van de ene naar de andere zijkant, zijn voor een belangrijk deel in stand gebleven.
Lodewijk de Heilige
"De vieringtoren, die naar beneden stortte, is eigenlijk van minder belang. Hij dateert uit de negentiende eeuw, die is er toen bij een restauratie bovenop gezet."
Het huidige orgel is volgens Van Welie-Vink bijzonder vanwege zijn grootte. "Het heeft zevenduizend pijpen en dateert uit de negentiende eeuw en heeft een prachtige klank. De akoestiek van de Notre-Dame was heel erg goed. Muziek is altijd belangrijk geweest in de kathedraal. Het was een van de eerste kerken met een orgel."
"Mijn grootste angst was dat de roosvensters het niet zouden redden. Ze zijn gemaakt in de dertiende eeuw, onder koning Lodewijk de Heilige. Een van de drie vensters is zelfs speciaal voor hem gemaakt. Het lijkt alsof dat nog intact is. Als het glas te heet wordt knapt het, het is te hopen dat dat niet is gebeurd."
President Emmanuel Macron heeft aangekondigd dat de Parijse kathedraal in ieder geval herbouwd zal worden. "Macron zal zeker bij het begin van de restauratie willen staan. De geldschieters willen dat ook. Louis Vuitton heeft tweehonderd miljoen euro gedoneerd, die wil niet tien jaar wachten voordat er iets mee gebeurt."
