Ze komen uit de hele wereld en zijn nu even in Nederland voor een cursusdag georganiseerd door Unesco en het Prins Claus Fonds. Ongeveer 25 erfgoedredders: burgers, vaak met bureaubanen, die getraind worden om waardevolle spullen, cultureel erfgoed, te redden van verwoesting.
Ze trainen deze week op de vliegbasis Woensdrecht de - nagespeelde - verwoesting van een museum, waar een helikopter is neergestort en brand is uitgebroken. De cursisten moeten proberen zoveel mogelijk kunst te redden.
Erfgoedredders stappen in een situatie waarin ze niet weten wat ze kunnen verwachten", legt Deborah Stolk, projectleider van het Prins Claus Fonds, uit. "Dus net als Search and Rescue-teams; die worden ook getraind om rekening te houden met alles wat ze niet verwachten."
In veiligheid
De cursisten leren hoe ze het erfgoed in kaart kunnen brengen, hoe ze het kunnen verplaatsen en waar het daarna veilig kan blijven. En allemaal zonder dat ze zichzelf ernstig in gevaar brengen.
De deelnemers komen uit conflictlanden, zoals Afghanistan, of landen die vaker door natuurgeweld worden getroffen, zoals bijvoorbeeld de Maagdeneilanden. Deelnemer Essence Carter heeft daar vorig jaar twee zware orkanen meegemaakt.
"Direct daarna was iedereen in shock. En het was moeilijk vast te stellen welke waar je het beste heen kon en wat je het best kon doen. Dankzij deze cursus weet ik nu hoe ik voorwerpen moet registreren en hoe ik ze naar een veilige plek kan brengen."
Khan Agha Dawoodzai werkt in Afghanistan al langer aan protocollen om erfgoed te beschermen tegen vernielingen door strijdende partijen of verwoesting door oorlogsgeweld. "Afghanistan is een oorlogsgebied, een fragiele staat. Het risico voor ons culturele erfgoed is hoog, vanwege de strijd met groepen als IS en de Taliban."
Onder de cursisten zien we ook een Nederlander, Marc Stappers, werkzaam bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. En ook al woedt hier geen oorlog, gevaar ziet hij wel degelijk.
"Ook in Nederland hebben we natuurlijk allerlei risico's als overstromingen, hevige regenval. Als dat een keer uit de hand loopt, met water uit de rivieren. dan hebben we misschien toch iets te pakken waarbij we moeten gaan beredderen."
"Als cultuur niet wordt meegenomen in die eerste hulp, in die eerste 72 uur dan is het te laat. Dan is het weg. En mensen hebben dan niks meer om op terug te vallen", stelt projectleider Stolk van het Prins Claus Fonds.
Chaos
"Je moet je voorstellen: cultuur biedt een continuïteit in een situatie die heel erg chaotisch is", gaat Stolk verder. "Er is een oorlog geweest of er is een overstroming. Mensen hebben dan iets nodig om zich aan vast te houden en om te zien: dit ben ik. En hoewel de situatie nu in crisis is weet ik dat als dit boek onder het puin vandaan haal, dat ik die weer in de toekomst zal terugzien. En ook die mentale weerbaarheid zeker in de crisissituatie wordt heel eg onderschat."
Dat beaamt Essence Carter van de Maagdeneilanden. "Dit is hoe je die verhalen kunt delen met toekomstige kinderen. Die verhalen kunnen helpen je identiteit en plek in de wereld te verklaren."
Khan Agha Dawoodzai ziet in het erfgoed ook een rol als instrument voor vrede. "Dit zijn onze nationale schatten, onze nationale identiteit, dit zal toekomstige generaties vertellen waar hun samenleving vandaan is gekomen. Dat is erg belangrijk. En die gedeelde identiteit kunnen we inzetten als een middel om vrede te sluiten in onze gemeenschappen."
