Te veel macht voor één minister en oncontroleerbare bevoegdheden voor het kabinet. Bijna alle politieke partijen willen dat het kabinet artikel 10 van een speciale noodwet voor de brexit aanpast. De 'Verzamelwet Brexit' wordt van kracht als het Verenigd Koninkrijk zonder deal breekt met de Europese Unie.
In de wet zijn bevoegdheden voor de Nederlandse regering geregeld om noodmaatregelen te treffen. Zo kan een minister een wet wijzigen of intrekken, zonder goedkeuring van het parlement en zonder advies van de Raad van State. "Dat is niet de bedoeling", zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, die vindt dat de wet de parlementaire democratie niet respecteert.
"Als er snel iets geregeld moet worden, kan het parlement ook op zaterdag vergaderen en kan het maandag worden ingevoerd", aldus Omtzigt. "Deze noodwet is met minder waarborgen omkleed dan het uitroepen van de noodtoestand."
De Kamerleden staan niet alleen in hun kritiek. Experts vinden de wet ongebruikelijk en zeer ongewenst. "Hier wordt de poort opengegooid om grootschalig af te wijken van bestaande regelingen, voor een paar jaar lang, om redenen van nood en spoed die een minister voelt", waarschuwde Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht, al eerder.
'Het kabinet moet de wet aanpassen", zegt ook D66-Kamerlid Kees Verhoeven. "Zo'n brexit zou een unieke situatie betekenen, maar dat betekent niet dat je de Kamer buitenspel kunt zetten. Deze haast en paniek zijn echt de verkeerde reflexen."
Geen echte nood
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff vindt alle ophef nogal voorbarig. "Deze noodwet kan er zonder het parlement al niet komen. We moeten een balans zoeken tussen alles goed regelen en slagvaardig kunnen handelen. Voorspellen kunnen we niet alles, soms moet het parlement een toontje 'later' zingen, als de situatie daarom vraagt."
Kees van der Staaij van de SGP, een partij met van oudsher gedegen staatsrechtelijke kennis, vindt dat zelfs bij een no-deal-brexit het kabinet zaken voor een groot deel kan zien aankomen. "Voorzienbare nood is geen echte nood, dus de lat voor zo'n bijzondere noodwet ligt wel erg hoog. De discussie moet gaan om artikel 10."
En GroenLinks-leider Jesse Klaver vindt de wet "meer passen bij een dictatuur dan bij een democratie". "We hebben in de Kamer al gehakt gemaakt van die wet, dus die komt er niet."
Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken stuurde de wet eerder deze maand naar de Tweede Kamer als voorbereiding op eventualiteiten die een no-deal-brexit met zich mee kunnen brengen. De maatregel geldt als 'vangnet', schrijft Blok in een toelichting. In januari zal hij de wet met de Kamer bespreken.
Ook de Europese Commissie werkt aan plannen die onmiddellijk voorzien in maatregelen als op 29 maart géén afspraken met de Britten zijn gemaakt. Op die dag wordt de brexit - zoals het er nu nog steeds naar uitziet - een feit, met of zonder deal.
