Paul Scheffer over migratie: Geen solidariteit en gebrek aan politieke keuzes

Critici voorspellen het einde van de Europese Unie als er niet snel oplossingen komen voor het migratievraagstuk in Europa. Zestien leiders probeerden daar vandaag in Brussel een antwoord op te vinden. Intussen circuleren er allerlei plannen: van opvangkampen buiten Europa tot detentiecentra binnen Europa.

Tijdens de informele 'minitop' over het migratieprobleem zouden de deelnemende landen zich willen uitspreken voor een 'solidariteitsmechanisme' dat ervoor moet zorgen dat migranten gespreid worden over de verschillende Europese lidstaten. Dat moet de druk wegnemen op landen als Italië en Griekenland.

Verwarrend

Vluchtelingen moeten dan voortaan aan "de randen van de EU worden opgevangen". Op speciale plekken waar 'echte' vluchtelingen gescheiden worden van economische vluchtelingen. De opvangplekken moeten worden opgezet in nauwe samenwerking met de vluchtelingenorganisatie UNHCR en de Internationale Organisatie voor Migratie IOM.

Maar voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk kwam ook al met een voorstel om buiten de Europese Unie centra in te richten waar economische vluchtelingen en migranten van elkaar gescheiden worden.

Hoogleraar Europese Studies Paul Scheffer, die mede-schrijver is van het stuk 'Regie over migratie' voor de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, vindt de term "economische vluchtelingen" verwarrend. "We hebben het over vluchtelingen, maar in feite gaat het over arbeidsmigranten. We zien de collaps van het asielbeleid. Het is onrealistisch en onhaalbaar om al deze mensen door het asielsysteem te laten gaan."

Canada heeft volgens Scheffer een heel strak migratiebeleid. "Nu kun je denken: Canada heeft het makkelijk want het ligt ver van Afrika, maar waarom willen wij niet nadenken over zo'n beleid? Het lijkt erop dat we afzien van onze mogelijkheden."

De verdeeldheid over de te volgen aanpak van de migratiecrisis is binnen de EU groot. "Europa scheurt langs twee lijnen: Oost-West en Noord-Zuid", zegt Scheffer. "Er is weerstand van de landen in het Zuiden. Italië en ook Oostenrijk hebben een politieke omwenteling gehad die voortkomt uit de onvrede over migratie. En ook de brexit en het politieke gerommel in Duitsland hebben hiermee te maken."

Europa kan volgens de hoogleraar de zuidelijke landen niet verwijten dat ze hun aandeel niet nemen in het opvangen van mensen uit Afrika. "Wij zitten in het Noorden in een comfortabele positie. Honderdduizenden vluchtelingen blijven nu in de zuidelijke landen, het wil maar niet lukken met de doorstroming. Italië zegt: Nederland, als een boot vaart onder Nederlandse vlag, nemen jullie dan ook lekker die vluchtelingen op."

Scheffer roept politici op om keuzes te maken. "Ik vind dat we de discussie moeten aangaan over migratie. De landen in het Oosten hebben grensbewaking weer in ere hersteld. En dat is ook begrijpelijk. De noordelijke landen zitten op een veilige plek, maar denken niet na over de gemeenschappelijke grens. Je kunt je binnengrenzen alleen loslaten als je bereid bent je buitengrenzen te bewaken."

De EU probeert het migratiebeleid Europees aan te pakken en komt daarom ook vandaag bijeen in Brussel. "Maar we zitten op een tweesprong", zegt Scheffer. "Als we de pretentie loslaten dat we het Europees kunnen regelen, krijgt ieder land weer zijn eigen grenzen. Als het niet lukt om de buitengrenzen te versterken komen de binnengrenzen terug, en dat heeft enorme consequenties. Dan is Schengen voorbij."

Daarom heeft hij op een rijtje gezet wat er gebeurt als hij verschillende migratiescenario's doorrekent. "Het CBS gaat uit van een migratie-overschot van 31.000 mensen per jaar. Als we dat doortrekken, hebben we over veertig jaar ruim een miljoen mensen erbij. Als we een overschot hebben van 50.000 mensen per jaar worden dat er anderhalf miljoen. Willen we dat? Kleine verschillen hebben op termijn grote gevolgen."

Zetten we een rem op de migratie, dan krimpt op termijn de bevolking. "En dat heeft weer negatieve gevolgen voor de economie. Ik zeg niet dat ik het een wil of het ander, maar ik vraag de politiek erover na te denken."

Scheffer vindt dat dit soort keuzes niet aan de economie moeten worden overgelaten. Als voorbeeld noemt hij de 400.000 Polen in Nederland. "Twee-derde daarvan zegt in Nederland te willen blijven. Laat dat de helft zijn, dan zit je op termijn met een nieuwe minderheid van 200.000 Polen, slecht gekwalificeerd, slecht Nederlands sprekend."

Wenselijkheid

Volgens Scheffer zijn dat nieuwe gastarbeiders, een nieuwe onderklasse. "De ondernemers zeggen: we hebben nog eens 200.000 Polen en Hongaren nodig, maar ik vraag me dan af: waarom? Zitten we nu in heel andere omstandigheden dan voor 2004 toen de grenzen naar die landen werden opengezet?"

"Er zijn ook 100.000 mensen uit het buitenland die hier studeren, omdat het goed past in het financieringsmodel van de universiteiten. De politiek heeft zich ook al niet uitgesproken over de wenselijkheid van die migratie."

Donderdag en vrijdag overlegt de Europese Raad, de leiders van alle EU-landen, in een officiële top over het migratieprobleem.