Nederlanders maken zich zorgen over de komst en opvang van vluchtelingen. Daar wil het nieuwe kabinet wat aan doen. Vluchtelingen blijven welkom, maar er worden hogere eisen gesteld aan nieuwkomers.
De oplossing om migratie terug te dringen, ligt vooral buiten Europa, vindt het kabinet. Daarbij dient de Turkijedeal als voorbeeld. Dus zet Rutte III in op opvang in de regio, meer migratiedeals met landen buiten Europa en ontwikkelingsbeleid koppelen aan het stoppen van migratie.
Het gaat om de betrouwbaarheid van instabiele regeringen en regio's. Met wie maak je afspraken?
"Migratiedeals zijn wishful thinking", zegt Ayaan Abukar, die 25 jaar geleden als 14-jarige met haar familie uit Somalië vluchtte. "Landen gaan geen mensen terugnemen. Ze zijn zelf druk met terrorismebestrijding, hongersnood, armoede en hoe houden we onze jongeren hier. Een deal is het laatste waar ze aan denken."
Abukar is journalist bij Vice Versa, een journalistiek platform over mondiale samenwerking. "Afspraken over migratie zijn ook lastig vanwege lokaal migratiemanagement. Het gaat om de betrouwbaarheid van instabiele regeringen en regio's. Met wie maak je afspraken?"
"Je ondergraaft je eigen rechtsstaat als je met dictators praat. Je moet staan voor je eigen waarden en normen. De dubbele moraal van de EU is onhoudbaar", zegt Abukar.
"Wil je migratie aanpakken dat moet je Afrikaanse landen wat kunnen bieden. Ook op het gebied van gelijkwaardigheid: handel en grondstofgebruik op eerlijke voorwaarden. Er moet een ander systeemdenken komen in Europa. De EU zorgt goed voor zichzelf maar niet voor Afrika. Daar los je problemen niet mee op."
In principe alleen Europese vluchtelingen asiel bieden in Europa.
Het VVD-Kamerlid Malik Azmani kwam in 2015 met een plan. "De VVD wil niet langer machteloos toekijken hoe mensen dagelijks verdrinken in De Middellandse Zee, daar begint het mee."
Azmani werd de motor achter het idee van opvang in de regio. "Met gemeenschappelijk Europees asielbeleid moeten we terug naar de essentie van het internationaal vluchtelingenrecht. Dat betekent dat we in principe alleen Europese vluchtelingen asiel bieden in Europa", vindt Azmani.
"Daarnaast eerbiedigen we het beginsel van non-refoulement: het verbod op terugzending naar een land waar de vluchtelingen vervolging te vrezen hebben of waar zijn leven of veiligheid in gevaar is."
VVD en CDA wilden het vluchtelingenverdrag anders toepassen. Het individueel recht om asiel aan te vragen in een willekeurig Europees land moet komen te vervallen. Bescherming moet worden geboden aan de buitengrenzen van Europa, daar vindt de asielprocedure plaats. Daarna volgt een verdeelsleutel voor opvang.
Voor GroenLinks waren de plannen van CDA en VVD reden waarom de formatie stukliep. "Alle vluchtelingen hebben het recht om individueel asiel aan te vragen in Europa", vind partijleider Jesse Klaver. De partij wilde niet door een principiële ondergrens.
GroenLinks-Kamerlid Kathalijne Buitenweg wil er in de oppositie alles aan doen om er voor te zorgen dat de vluchtelingenverdragen gerespecteerd worden door de coalitie. "Maar ik zie het somber in."
GroenLinks vorige week in het debat over de regeringsverklaring: "Hoe stel je vast dat iemand veilig is op de plek waar je iemand naartoe stuurt? Je hebt altijd een individuele toets nodig. Doe je dat dan op een boot?"
Buitenweg: "Zelfs bij de Turkijedeal is er een individuele toets voor de vluchtelingen. Waarom nu dan niet?" Haar partij vindt dat in het kabinetsplan geen sprake is van non-refoulement. "Zeker niet als je op een boot moet besluiten waar je iemand naartoe stuurt."
De deal met Turkije die voor het kabinet als voorbeeld dient, houdt in dat Turkije belooft de bootjes tegen te houden. De EU geeft miljardensteun voor de opvang in Turkije. En voor iedere illegale migrant die Turkije terugneemt, neemt de EU een Syrische vluchteling uit Turkije op.
Van dat laatste is nauwelijks iets terecht gekomen. Wel zijn de aantallen asielzoekers via de Balkanroute afgenomen. Wie het wel probeert, komt niet verder dan een opvangkamp op een Grieks eiland.
Er is veel kritiek op de afspraken. Vorige maand publiceerde de VU een onderzoek naar de praktijk ter plekke. In de praktijk blijkt toegang tot internationale bescherming voor vluchtelingen in Turkije zeer uitzonderlijk, concluderen de onderzoekers.
Als je de optie geeft voor oorlogsvluchtelingen, ruiken gelukszoekers ook hun kans.
"Vluchtelingen worden onrechtmatig vastgezet. Het Syrische vluchtelingenkamp Duzici Camp in Turkije is in feite een detentiecentrum. Syriers mogen het kamp niet verlaten, worden opgesloten in cellen en krijgen nauwelijks de mogelijkheid om contact op te nemen met de buitenwereld."
Door recente wijzigingen in de asielwetgeving van Turkije lopen asielzoekers en vluchtelingen het risico gedeporteerd te worden naar het land van herkomst zonder enige juridische toetsing, staat in het rapport.
Tamara Wulffele stemt PVV en gelooft in opvang in de regio. "De grenzen moeten dicht. Als je de optie geeft voor oorlogsvluchtelingen, ruiken gelukszoekers ook hun kans en proberen ze toch ons land binnen te komen. Gewoon iedereen opvangen in de regio en geen uitzonderingen maken", zegt ze.
"Door ze niet hier op te vangen, besparen we veel geld. Dat geld kunnen we gebruiken om de opvang in de regio te verbeteren en onze eigen problemen in bijvoorbeeld de zorg of het onderwijs op te lossen. Een win-win-situatie."
Ook Syp Wynia, commentator van weekblad Elsevier, ziet niets in opvang in Nederland. "Het opnemen van inwoners van streken waar problemen zijn, is geen oplossing. De al 14 jaren gaande oorlog tussen sjiieten en soennieten kunnen we niet oplossen door mensen hierheen te halen, ook de overbevolking van Afrika niet."
"Het begint met de vraag of wij iets oplossen door miljoenen mensen uit problematische delen van de wereld naar Europa te halen", zegt Wynia. "En als het al een oplossing is, waarom dan Europa? En als het al Europa is, waarom dan Nederland? Dat gaat allemaal nog vooraf aan de vraag: hoe veel kunnen we dragen?"
