Informateur gaat maandag verder • Tjeenk Willink: er komt altijd een kabinet

NSC-top probeert op bijeenkomst beroering onder leden te beteugelen

De NSC-top heeft op een speciale ledenbijeenkomst in Zwolle geprobeerd om de opwinding binnen de partij over de kabinetsformatie te beteugelen. Nadat NSC-leider Omtzigt en zijn secondant Van Hijum op 6 februari plotseling stopten met formatiegesprekken met PVV, VVD en BBB ontstond een "immense" hectiek, erkende NSC-voorzitter Bert van Boggelen op de "bijpraatsessie".

Lees hier meer:

Podcast De Stemming gaat alleen over de vorm

Podcast De Stemming gaat deze keer alleen over de vorm, niet over de inhoud. Dat hoort namelijk bij deze fase van de kabinetsformatie. De vorm waarin partijen zich tot elkaar wensen te verhouden moet duidelijk worden. Dat is de uitkomst van een lang Kamerdebat over het niet zo lange rapport van informateur Plasterk. Voor de vorm is inmiddels een nieuwe informateur aangewezen: Kim Putters, van de SER én van de PvdA.

Deze aflevering van De Stemming kun je hier beluisteren.

Informateur spreekt maandag met wetenschappers over bestuursvormen

Informateur Putters gaat met een aantal tassen met informatie het weekend in. Maandag spreekt hij met wetenschappers die "op lokaal, nationaal en internationaal niveau" kennis hebben over "verschillende vormen van besturen en regeren", zegt hij.

Over anderhalve week, op maandag 26 en dinsdag 27 februari, heeft hij een marathonsessie, waarin hij alle fractievoorzitters uit de Tweede Kamer spreekt. Alleen Denk heeft laten weten daar niet aan mee te willen doen. Met de anderen zijn allemaal afspraken ingepland.

Putters had vandaag "heel nuttige gesprekken" met Thom de Graaf (Raad van State) en Herman Tjeenk Willink (minister van Staat), zei hij. Hij wil "heel precies in beeld brengen welke minderheids- en meerderheidskabinetten" er gevormd zouden kunnen worden en daar hebben de twee hem bij geholpen.

Tjeenk Willink: er komt altijd weer een kabinet

Minister van Staat Herman Tjeenk Willink heeft uitgebreid met informateur Putters gesproken. Hij deed dat met "buitengewoon veel plezier", zei hij na afloop, Hij kent Putters goed en denkt dat hij goed in staat is om "de zorgvuldigheid van de procedure te bewaken". "En in een democratie gaat het uiteindelijk toch om zorgvuldige procedures", vindt hij.

Tjeenk Willink, die zelf vijf keer informateur is geweest, heeft geen oordeel over de gang van zaken tot nu toe. Hij heeft die "vooral als geïnteresseerde burger" gevolgd en vindt dat "je vreselijk moet oppassen om als oudgediende een oordeel te vellen over een situatie waar je niet zelf inzit." Hij wijst erop dat elke informatie anders is en dat de verhoudingen inmiddels ook anders zijn.

Hij heeft wel vraagtekens gehad bij het twittergedrag in de afgelopen maanden, maar ziet dat ook weer niet als een heel nieuw verschijnsel.

Volgens hem deed de door hem "zeer gewaardeerde" CDA-politicus Van Agt, die vorige week overleed, in de formatie van 1977 eigenlijk hetzelfde, al waren er destijds nog geen sociale media. "Dan kwam hij na het weekend terug uit Nijmegen en zond hij via de pers allerlei verhalen de wereld in, waar dan vervolgens weer over gesproken moest worden." Volgens Tjeenk Willink is dat verschijnsel "in zekere zin van alle tijden".

Eén ding staat vast, zegt de minister van Staat: "Er komt altijd weer een kabinet. Als mensen willen, is alles mogelijk."

Minister van Staat Tjeenk Willink bij de informateur

Informateur Putters spreekt nu met minister van Staat Herman Tjeenk Willink. Hij speelde een rol in meerdere formaties en heeft veel bestuurlijke ervaring. Zo was hij bijna vijftien jaar vicepresident van de Raad van State.

Een latere opvolger van hem bij de Raad van State, de huidige vicepresident Thom de Graaf, was vanmorgen bij de informateur. Hij zei na afloop dat het gesprek over "alle mogelijke verschillende kabinetsvormen" was gegaan.

Vicepresident RvS: nieuwe manier van formeren lijkt redelijk te gaan

Vicepresident Thom de Graaf van de Raad van State heeft ruim een uur bij Kim Putters gezeten. Hij wilde na afloop niet vertellen wat hij precies heeft gezegd, "want dan loop ik de informateur voor de voeten". Het enige wat hij kwijt wil, is dat "alle mogelijke verschillende kabinetsvormen" in het gesprek zijn langsgekomen.

De Graaf zegt dat de Raad van State, de onafhankelijk adviseur onder voorzitterschap van de koning, bij elke formatie wel wordt gevraagd om "kennis te delen". Ook nu de koning formeel geen rol meer speelt en het initiatief bij de Tweede Kamer ligt. Dat is sinds 2012 het geval, "dus dit is de vierde formatie onder het nieuwe regime", zegt De Graaf.

Volgens de vicepresident van de Raad van State "lijkt de nieuwe manier van formeren redelijk te lopen, maar de Kamer heeft een zware verantwoordelijkheid". Op de vraag of echt zo redelijk gaat, zegt De Graaf: "Zullen we even afwachten wat deze informatieronde oplevert? Ik heb alle vertrouwen in meneer Putters."

Yesilgöz legt nogmaals uit wat 'haar' extraparlementaire kabinet is

VVD-leider Yesilgöz legde vanmorgen nog eens uit wat haar definitie is van een extraparlementair kabinet. "Dat staat in elk geval op wat meer afstand van de Tweede Kamer. Er is een programma-akkoord op hoofdlijnen, maar wat mij betreft wel met strakke financiële kaders. Er kunnen ook bewindspersonen in zitten van andere partijen of van buitenaf, los van de partijen. Op die manier is er veel meer ruimte voor debat in de Tweede Kamer." Ze benadrukt dat alle partijen die aan zo'n kabinet meewerken "een gelijke mate van commitment" moeten hebben. Dat is volgens haar belangrijk voor de stabiliteit van het kabinet.

Wat haar betreft is een extraparlementair kabinet "een logische volgende stap" na de gesprekken tussen haar partij, PVV, NSC en BBB van de afgelopen twee maanden. Ze denkt dat de "impasse" hiermee kan worden doorbroken en is blij dat informateur Putters ernaar wil kijken.

Vicepresident Raad van State bij de informateur

Informateur Putters is in gesprek met vicepresident Thom de Graaf van de Raad van State, de onafhankelijk adviseur van de regering en parlement over onder meer het bestuur van Nederland. Voorzitter van de Raad van State is koning Willem-Alexander.

Putters is woensdag benoemd door de Tweede Kamer. Hij zal de komende weken onderzoeken welke kabinetsvormen er mogelijk zijn. Vanmiddag spreekt hij hier ook over met minister van Staat, Herman Tjeenk Willink.

Denk doet niet mee aan de gesprekken met Putters

De fractie van Denk gaat niet praten met de nieuwe informateur Kim Putters. De partij wil geen onderdeel zijn van het formatieproces waarbij PVV-leider Geert Wilders als grootste partij het initiatief heeft. "Deelname zou legitimatie betekenen van zijn haatzaaierij en racistische standpunten", zegt fractievoorzitter Van Baarle.

Plasterk: niet uit te leggen als men in Den Haag met elkaar bezig blijft

Informateur Putters is vanmiddag kort bijgepraat door zijn voorganger Plasterk. De nu gestopte Plasterk zei na afloop dat de formatie niet te lang meer moet duren. Volgens hem hebben alle partijen de overtuiging dat het belangrijk is dat er snel een kabinet komt. Hij vindt het op een gegeven moment "niet meer uit te leggen als men in Den Haag alsmaar met elkaar bezig blijft".

Plasterk zal voorlopig geen columns schrijven in De Telegraaf. Hij was daarmee al gestopt toen hij in november bij de formatie betrokken raakte, maar nu hij geen informateur meer is, pakt hij de pen niet meteen weer op. Plasterk zei dat het onzuiver zou zijn om nu door te gaan: "Als je schrijft over politiek, raak je altijd aan het formeren van het kabinet, terwijl je zelf in de keuken hebt gekeken en hebt meegedraaid." In elk geval schrijft hij geen nieuwe columns zolang de formatie duurt. Hij denkt er nog over na of hij daarna alsnog wil doorgaan.

Veel discussie over het begrip extraparlementair kabinet

Zoals Putters zei, is er veel discussie over de betekenis van het begrip extraparlementair kabinet, ook onder deskundigen. Wel wordt vrij algemeen gezegd dat een extraparlementair kabinet een veel lossere band heeft met Kamerfracties dan een 'gewoon kabinet'.

VVD-coryfee en ex-informateur Remkes beschreef vanochtend in Sven op 1 als een van de kenmerken dat van tevoren alleen afspraken op hoofdlijnen worden gemaakt en dat de bewindslieden zelf een regeerakkoord schrijven. Anderen noemen dat 'regeringsprogramma'.

Volgens Remkes moeten in deze constructie geen fractievoorzitters in het kabinet gaan zitten, want dan zou juist weer wel een strakke band ontstaan. De ministers moeten het akkoord "wheelend en dealend" door de Kamer krijgen, zei hij.

Zelfs over wat het laatste extraparlementaire kabinet was, bestaat verschil van mening. Sommigen noemen het vijfde kabinet-Colijn (1939). Maar ex-informateur Plasterk hield het gisteren op het kabinet-Den Uyl (1973). Vandaag zei hij erover dat er allemaal "grijstinten" mogelijk zijn.

Putters gaat 'met open vizier' kabinetsvormen onderzoeken

De nieuwe informateur Kim Putters zal in zijn rol vooral kijken welke vormen van een kabinet draagvlak hebben. De Tweede Kamer benoemde de SER-voorzitter gisteren tot informateur en vanochtend gaf hij een persconferentie.

Hij vertelde daarin dat hij weer met alle fractievoorzitters wil spreken, ook als die niet willen meedoen aan een nieuw kabinet. "Ik ga met open vizier met iedereen het gesprek aan", zei Putters.

Volgens Putters leven er verschillende definities van verschillende kabinetsvormen. "Er is verschil van opvatting en het is van belang dat we elkaars beelden kennen." De nieuwe informateur hoopt dat er vaart kan worden gemaakt met de formatie als er meer duidelijkheid is over de vorm.

Putters spreekt eerst nog met zijn voorganger Ronald Plasterk, met Herman Tjeenk Willink (die vijf keer informateur was) en met de vicepresident van de Raad van State Thom de Graaf. Vervolgens wil de nieuwe informateur "een grondige analyse" maken en daarna volgt "een marathonsessie met fractievoorzitters".

Uiterlijk in de week van 11 maart verwacht Putters met een verslag te komen.

Lees hier meer:

Morgen eerste persconferentie informateur Putters

Morgen geeft Putters een persconferentie, waarschijnlijk in de ochtend. De nieuwe informateur zal dan vragen beantwoorden over zijn aanpak voor de komende vier weken.

Hij gaf aan zeer vereerd te zijn dat hij deze taak op zich mag nemen:

Putters' eerste reactie: 'Ik ga ontzettend mijn best doen'

De nieuwe informateur wil na zijn gesprek met Kamervoorzitter Bosma niet veel kwijt over zijn opdracht. Hij zei tegen de wachtende pers dat hij vereerd is om dit werk te mogen doen. "Daar ga ik ontzettend mijn best voor doen." Hij zei zich nu goed te gaan voorbereiden.

Xander van der Wulp blikt terug op het debat: 'Terug bij af'

Wie is de nieuwe informateur Kim Putters?

Putters (50) is voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER), maar de meeste mensen kennen hem als de man die van 2013 tot 2022 het gezicht van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) was. Het SCP onderzoekt hoe Nederland er op sociaal en cultureel gebied voor staat en adviseert het kabinet, de Eerste en Tweede Kamer, ministeries en andere overheden. De leefsituatie en kwaliteit van leven van de burgers en het effect dat het overheidsbeleid daarop heeft, staat daarin centraal.

Lees verder:

Vanavond nog eerste ontmoeting Kamervoorzitter en informateur Putters

Om 19.30 uur ontvangt Bosma al Putters in de Tweede Kamer. Hij krijgt dan formeel de opdracht om binnen vier weken de mogelijkheden te onderzoeken "voor een vruchtbare politieke samenwerking die recht doet aan de verkiezingsuitslag", zoals de officiële opdracht luidt. Na de overhandiging volgt een kort gesprek.

Debat voorbij, Kamervoorzitter Bosma informeert koning nog

De oude informateur Plasterk krijgt nog een tromgeroffel op de bankjes van allerlei Kamerleden en een bos bloemen van Kamervoorzitter Bosma. Bosma zal de koning nog informeren over het debat en de nieuwe stap in de formatie.

Ruime steun voor PVV-plan nieuwe informateur Putters

Het voorstel van PVV-leider Wilders om SER-voorzitter Putters aan het werk te laten gaan, krijgt ruimte steun in de Tweede Kamer. Partijen als SP, D66, ChristenUnie, SGP en JA21 stemden ook voor. GroenLinks-PvdA, de Partij voor de Dieren en Volt stemden tegen, omdat ze het te tijdrovend vinden.

Plasterk onthult: Pieter Omtzigt vroeg mijn dienstauto voor ritje naar formatiebreuk

Voormalig informateur Plasterk vertelde dat op een avond NSC vroeg of Pieter Omtzigt zijn dienstauto mocht gebruiken om naar een hotel gebracht te worden. Dat bleek achteraf het hotel te zijn waar Omtzigt een aantal journalisten had uitgenodigd om bekend te maken dat hij uit de formatiebesprekingen stapte. Plasterk: "Maar dat wist ik niet op het moment dat mij dat gevraagd werd. Ik dacht een royaal gebaar te maken."

Het is duidelijk dat Plasterk, die zijn irritatie over het opstappen van Omtzigt niet onder stoelen of banken heeft gestoken, het gebruik van zijn eigen dienstauto daarbij erg bijzonder vindt:

Wilders dient plan nieuwe informateur in, 'iedereen uitnodigen'

PVV-leider Wilders dient officieel verzoek in om de nieuwe informateur Putters aan te stellen. Hij krijgt maximaal vier weken de tijd om te praten met alle partijen over mogelijke vormen van een kabinet. GroenLinks-PvdA-leider Timmermans vindt deze gang van zaken onnodig tijdrovend en wil dat Putters alleen met PVV, VVD, NSC en BBB gaat praten. Wilders wil dat niet. "Ik vind het netjes als iedereen uitgenodigd kan worden. Maar hij kan niemand dwingen, dus als partijen niet komen kan het korter duren."

Extraparlementair komt niet voor in staatsrecht

Plasterk benadrukt dat er in het staatssrecht niets staat over een extraparlementair kabinet. "Er zijn allerlei grijstinten in mogelijk", aldus Plasterk, die niet verder over deze vorm wil praten.

Plasterk: ik kon door mijn opdracht niet over vorm praten

Na de vijftien partijleiders is nu het woord aan Plasterk, officieel nu informateur af. "Ik sta hier als ambteloos burger". In de Kamer zijn vragen waarom hij nog bijna vier weken bleef praten met NSC, die al op 10 januari had aangegeven niet met de PVV in een meerderheidskabinet te willen. Plasterk zegt dat hij zich precies aan zijn opdracht van de Tweede Kamer wilde houden.

Hij moest kijken of er afspraken gemaakt konden worden over de rechtsstaat en of er perspectief was op verdere samenwerking. "Ik heb mij precies gehouden aan mijn opdracht", legt Plasterk uit. Daarin stond dat gesprekken over de vorm een volgende informateur zou zijn. De opmerking van NSC-leider Omtzigt op 10 januari hebben de drie partijen en Plasterk "voor kennis aangenomen". "Er was alle reden om door te gaan."

Eerdmans (JA21) spreekt over 'vervelend schouwspel' en wil rechts kabinet

De laatste spreker is Eerdmans van JA21 en hij voegt zich ook bij de meeste fracties die kritisch zijn over het formatieproces. Hij spreekt over een "vervelend schouwspel" en "kleutergedrag". JA21 wil het liefst een stabiel meerderheidskabinet". Maar het moet een rechts kabinet zijn. "Als het maar niet links is."

Dassen hekelt 'twitterformatie' in tijden van oorlog, klimaatverandering en onrust

Ook Volt-voorman Dassen is kritisch op het formatieproces. Volgens hem hebben we "tijdens oorlog op ons continent, klimaatverandering en maatschappelijke onrust" zitten kijken naar "de allereerste twitterformatie".

"Volwassen politici aan wie Nederlanders hun vertrouwen hebben gegeven om het land te leiden, die in plaats daarvan elkaar op Twitter 'zuur' noemen", hekelt Dassen de afgelopen gespreksronde.

Verder blijft Volt erbij dat partijen niet met de PVV zouden moeten willen samenwerken vanwege rechtsstatelijke bezwaren. "Staan wij toe dat onze democratische waarden vervagen?", zegt Dassen.

'Ach majesteit, uiteindelijk komt er altijd een nieuw kabinet'

De SGP handhaaft het standpunt dat het de voorkeur heeft dat PVV, VVD, NSC en BBB een kabinet gaan vormen. Partijleider Chris Stoffer laat daarbij doorschemeren dat hij politieke steun of samenwerking niet uitsluit. Hij complimenteerde PVV-leider Wilders met zijn keuze voor SER-voorzitter Kim Putters als nieuwe informateur.

Stoffer eindigde, net als zijn voorganger Kees van der Staaij in 2021, met een uitspraak van voormalig PvdA-premier Willem Drees tegen koningin Juliana: "Ach majesteit, uiteindelijk komt er altijd een kabinet." Het verhaal gaat dat Willem Drees dit in 1956 gezegd heeft tegen koningin Juliana toen de snelle formatie van een nieuw kabinet op zich liet wachten.

Bikker (ChristenUnie): vier partijen moeten 'mouwen opstropen'

Een van de laatste sprekers is CU-leider Bikker. Zij vindt dat de formatie "geen schoonheidsprijs" verdient. De ChristenUnie vindt dat de vier partijen verder met elkaar moeten gaan praten en dat mag geen "beleefdheidsbezoekje" zijn. "De partijen moeten nu hun mouwen opstropen." De ChristenUnie verzet zich niet tegen een gesprek bij de voorgestelde informateur Putters. "Maar de grote partijen zijn aan zet."

Forum voor Democratie pleit voor andere opzet 'Kamer kiest premier'

Forum voor Democratie-leider Baudet noemt de formatie "een groepstherapie" met "infantiel, emotioneel gedribbel". Baudet pleit voor een compleet andere opzet om een kabinet te vormen. De Tweede Kamer stemt of ze voor of tegen belangrijke onderwerpen zijn, zoals minder of meer migratie, meer of minder klimaatbeleid en andere grote onderwerpen. Vervolgens kiest de Tweede Kamer zelf een premier, die met die groslijst van onderwerpen aan de slag kan. Ministers worden gekozen via een open sollicitatie en vervolgens gaat het kabinet op een teambuilding, als het aan Baudet ligt. "Bijvoorbeeld in de Efteling." Dit proces zou niet meer dan anderhalf tot twee maanden mogen duren.

Partij voor de Dieren niet onder de indruk van 'vodje'

Esther Ouwehand denkt dat afspraken die de vier partijen hebben gemaakt over het respecteren van de grondwet, grondrechten en rechtstaat niet veel voorstellen. "Dat er nu een basislijn ligt, met alle respect, maar daar is de Partij voor de Dieren niet van onder de indruk."

"Wat betekent het nou dat je hebt opgeschreven dat je de grondwet respecteert?", zegt de partijleider. "We zien wat anders." Volgens Ouwehand maken alle vier partijen zich schuldig aan het schenden van de afspraken die ze een maand geleden hebben gemaakt.

De PvdD-leider noemt onder meer "intimiderende filmpjes" en uitspraken van rechters die niet worden gerespecteerd. "Onrechtstatelijk gedrag van deze vier partijen. Dat vodje betekent niets", zegt ze over dat deel van het verslag van informateur Plasterk.

Kamervoorzitter Bosma (PVV) maakt overigens bezwaar tegen de term vodje, omdat Plasterk er in opdracht van de Kamer "heel hard" aan heeft gewerkt.

Denk blijft tegen PVV in regering, 'Wilders laat zien dat hij dit niet kan'

Oppositiepartij Denk richt haar pijlen vooral op PVV-leider Wilders. De partij wil dat de PVV geen regering vormt dat de Wilders heeft laten zien dat hij "er een potje van maakt". Denk-leider Van Baarle gelooft niet dat er goede afspraken gemaakt zijn over de rechtsstaat en noemt het document hierover "ongeloofwaardig", omdat Wilders bijvoorbeeld geen afstand heeft genomen van zijn "minder-minder Marokkanen"-uitspraak. "Wilders blijft een ramp voor de rechtsstaat."

Hij hoopt dat andere partijen inzien dat er met de PVV niet geregeerd moet worden. "Wilders is premieronwaardig. Hij heeft er een potje van gemaakt." Ook ziet hij niets in het plan om te kijken naar "vage varianten", als een extraparlementair kabinet.

SP: partijen hadden mondvol van bestaanszekerheid, maar nog niks gedaan

SP-leider Jimmy Dijk maakt zich erg kwaad over de houding van de vier (tot voor kort) onderhandelende partijen die op dit moment geen besluiten willen nemen over inkomensverbetering van mensen. "Ze hadden allemaal de mond vol van bestaanszekerheid. Maar na drie maanden zijn ze nog steeds met niks gekomen behalve een blaadje over de rechtsstatelijkheid."

Hij roept de andere partijen op zijn voorstellen te steunen om iets te doen voor mensen met een laag inkomen. "De formatie zal nog wel even duren. En hoe langer het duurt, hoe meer het nodig is dat de Kamer in actie komt. U hoeft niet te wachten op het kabinet. U kunt nu kiezen voor de werkende klasse: mensen die werken of die van een uitkering of pensioen afhankelijk zijn."

Terugkijken: Van der Plas uit stevige kritiek op Omtzigt

CDA-leider Bontenbal: bal ligt bij PVV voor vorming meerderheidskabinet

Het CDA heeft geen goed woord over voor hoe het tot nu toe in het formatieproces is gegaan. De vier partijen PVV, VVD, NSC en BBB hebben zich "onprofessioneel en onfatsoenlijk" opgesteld en schade veroorzaakt aan de democratie. Hij noemt als voorbeelden het getwitter, het gebrek aan mediastilte, het beschuldigen van informateur Plasterk van het achterhouden van informatie en het "elkaar de maat nemen".

Het CDA voelt er nu niets voor om te gaan praten over een andere kabinetsvorm. "De bal ligt bij de PVV om een meerderheidskabinet te vormen."

D66 stelt relatietherapie voor, GroenLinks-PvdA: 'BBB drie keer over Omtzigt gereden'

De harde woorden van Van der Plas richting NSC-leider Omtzigt verbazen Kamerleden. BBB wil nog verder praten met NSC, omdat "Pieter een goed Kamerlid is en NSC een goede fractie". CDA-leider Bontenbal vraagt zich af hoe BBB en NSC nog samen kunnen na de woorden van Van der Plas. "Hoe wilt u nu nog verder?" D66-leider Jetten denkt dat relatietherapie wel verstandig zou zijn.

Timmermans van GroenLinks-PvdA spreekt zich beeldend uit. "U bent niet één, niet twee, maar drie keer over Omtzigt heen gereden."

Van der Plas vindt haar gekozen woorden niet zo beschadigend. Zij denkt dat het goed is om dingen met elkaar uit te praten. "We zijn niet van suiker."

Van der Plas nog boos op Omtzigt: vertrek was een schoffering

BBB-leider Van der Plas heeft om te beginnen een boodschap aan alle Nederlanders. "Ik vind het verschrikkelijk dat we deze fase niet hebben kunnen afronden en u hebben teleurgesteld", zei ze aan het begin van haar bijdrage. "BBB gaat er alles aan doen om de formatie tot een goed einde te brengen."

Verder wordt duidelijk dat Van der Plas nog boos is op NSC-leider Omtzigt, die zijn vertrek van de formatietafel eerder aan de pers meldde dan aan zijn gesprekspartners. "Een schoffering", noemde de BBB-voorvrouw het. "We waren totaal verrast. En sorry hebben we nog niet gehoord."

Nadat Van der Plas een tijdlang haar boosheid had geuit, kwam SP-fractievoorzitter Dijk naar voren. "Denkt u dat dit gaat helpen in de formatie, mevrouw Van der Plas?" De BBB-leider antwoordde dat het goed is om zaken uit te praten en benadrukte dat ze ondanks alles graag verder wil formeren met Omtzigt.

De kern van het debat tot nu toe samengevat

Jetten: niemand kan er een touw aan vastknopen, dit is rariteitenkabinet

Rob Jetten, de leider van D66, voelt niets voor het PVV-voorstel om SER-voorzitter Putters alle partijen te vragen naar een mogelijke vorm van een kabinet. De genoemde kabinetsvormen in het debat duizelt Jetten. "Het is een rariteitenkabinet", stelt Jetten, die spreekt over een chaos. Hij vindt dat de vier partijen PVV, VVD, NSC en BBB samen weer moeten praten over een nieuwe kabinet. "Ga in een hok zitten en kom eruit." Als dat niet lukt, kunnen andere partijen aan de slag om te kijken of er een ander kabinet gevormd kan worden.

Arjan Noorlander vat het debat samen

Omzigt wil einde aan 'verstikkende coalitiepolitiek', afspraken op hoofdlijnen

Partijen willen duidelijkheid over het exacte standpunt van NSC ten opzichte van andere kabinetsvormen. Omtzigt zal zich niet verzetten tegen een 'breed' extraparlementair kabinet, "omdat de opgaven zeer groot zijn".

Hij wil bij zo'n breed extraparlementair kabinet wel ministers leveren, maar bij een ander extraparlementair kabinet weer geen ministers leveren. Hij wil vooral meer afstand tussen het kabinet en de Tweede Kamer. "Er moet een einde komen aan die verstikkende coalitiepolitiek." Volgens Omtzigt zijn de afgelopen jaren veel maatschappelijke problemen niet opgelost, omdat de coalitiepartijen het niet met elkaar eens konden worden.

Partijleider Timmermans van GroenLinks-PvdA ergert zich aan de "mist" die Omtzigt volgens hem verspreidt. Timmermans wil dat de verkennende fase met SER-voorzitter Putters wordt overgeslagen, omdat het te veel tijd kost. Hij wil dat de PVV, VVD, BBB met NSC verder gaan praten. Omtzigt omarmt de verkennende fase van Putters.

Omtzigt wil eerst praten over minderheidskabinet

NSC-leider Omtzigt vindt dat er nu eerst gekeken moet worden naar een minderheidskabinet met PVV, VVD en BBB. "Dat is de meest logisch optie." Hij herhaalt dat hij altijd heeft gezegd dat NSC een meerderheidskabinet met de PVV niet wil. "We zijn daarin altijd consequent geweest." NSC heeft altijd gepleit voor een minderheidskabinet, een extraparlementair kabinet of zakenkabinet. Nu vindt hij dat er gekeken moet worden naar een minderheidskabinet. Pas als dat niet lukt, moet er naar andere vormen gekeken worden. Hij is zeker ook niet tegen een extraparlementair kabinet, vooral als dat gesteund wordt door meer partijen in de Tweede Kamer dan PVV, VVD, BBB en NSC.

Yesilgöz: dit is volgens mij de meest realistische optie

Bontenbal van het CDA komt nog een keer terug op het extraparlementaire kabinet. "Ik vind het nog heel mistig." Hij vindt ook dat de VVD een stap overslaat door nu al meteen over de vorm te hebben, terwijl er net door Wilders een voorstel is gedaan om weer een soort verkenning te doen.

Yesilgöz zegt dat ze niet verwacht dat iedereen met haar voorstel meegaat. "Ik zeg niet: hier is mijn blauwdruk en teken allemaal maar. Maar ik zeg: laten we dit onderzoeken."

Een extraparlementair kabinet met de steun van VVD, PVV, NSC en BBB is volgens haar wel de "meest realistische optie".

Hoe stelt de VVD een extraparlementair kabinet voor?

De VVD-leider benadrukt dat een extraparlementair kabinet nieuw is in de parlementaire geschiedenis. Haar idee is dat er een akkoord op hoofdlijnen wordt geschreven, misschien programma-akkoord genoemd. Er moet een duidelijk financieel kader bij komen. Ministers kunnen of door een partij worden geleverd, of van buiten komen. "Het is een hele nieuwe manier, een beetje een experiment."

Ze denkt dat er dan tussen het kabinet en de Tweede Kamer een betere rolverdeling is. "Het sluit aan bij de wens van een nieuwe bestuurscultuur."

Timmermans: we verliezen alleen nog meer tijd

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans begrijpt niet waarom de vier partijen niet meteen in gesprek gaan over een extraparlementair kabinet. Het is volgens hem duidelijk dat de VVD het liefst met de PVV en BBB en ook een rol van NSC. "We verliezen alleen nog meer tijd." Hij doelt daarmee op de tussenfase die er nu lijkt te komen.

Maar de VVD-leider is het hier niet mee eens. Ze erkent dat ze graag meteen met die vier partijen verder was gegaan, maar NSC is weggelopen uit de gesprekken. "Ik kijk wat de meest realistische volgende stap is. In het landsbelang."

Yesilgöz: ik verwacht dat Omtzigt ook een stap zet

CDA-leider Bontenbal noemt het voorstel van Yesilgöz om over een extraparlementair kabinet te praten een goede "strategische zet". Maar hij vraagt zich af of het niet gewoon een minderheidskabinet is.

De VVD-leider antwoordt daar ontkennend op. Ze wil NSC erbij. Samen hebben de vier partijen 88 zetels en daarmee een ruime Kamermeerderheid. "Ik heb een stap vooruit gezet en ik verwacht dat de heer Omtzigt dat ook doet."

"Ik heb niet een blauwdruk", zegt ze. Tot nu toe is niet precies duidelijk wat een extraparlementair kabinet is. Bontenbal zegt het raar te vinden om nu voor "een experiment te kiezen". "Dat is een heel wankele basis voor een kabinet."

Yesilgöz wil meer dan gedogen, praten over extraparlementair kabinet

Het debat gaat verder. VVD-leider Yesilgöz krijgt als eerste na de pauze het woord. Ook zij wijst naar de rol van Omtzigt (NSC), die vorige week uit deze formatieronde stapte. "We zaten midden in de gesprekken." Ze wil hier niet over bakkeleien, maar nu vooruit kijken.

Ze begint over gedogen en doet "een stap naar voren": ze wil praten over een extraparlementair kabinet, maar wel met gelijkwaardige deelname van alle vier partijen. Tot nu toe zei Yesilgöz steeds dat ze alleen gedoogsteun wilde geven aan een "centrumrechts kabinet".

Wie is de kandidaat-informateur?

Debat is geschorst voor de lunchpauze

Het gaat om 13.00 uur verder. Dan is het woord aan VVD-leider Yesilgöz.

Timmermans: tussenfase om erachter te komen wat VVD wil

De tweede spreker is Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA. Zijn bijdrage is kort. Hij verbaast zich over de nieuwe "verkenning" die PVV-leider Wilders heeft voorgesteld, maar hij denkt dat dit ook te maken heeft met de houding van de VVD.

Dilan Yesilgöz geeft tot nu toe geen antwoord op de vraag of zij inmiddels volwaardig aan een kabinet wil deelnemen. Vlak na de verkiezingen zei zij dat zij alleen wil gedogen. Timmermans denkt dat Wilders er de komende weken wil achterkomen waar de VVD precies staat.

Wilders: soms moet je een stap terug doen om vooruit te komen

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans stelt dat Wilders feitelijk voorstelt om weer een nieuwe verkenning te doen. Hij vraagt zich af waarom er niet gekeken wordt naar de vormen van samenwerking die NSC heeft voorgesteld, zoals een extraparlementair kabinet. Dan kan hij misschien verder met Pieter Omtzigt.

"Soms moet je een stap terug doen, om vier stappen vooruit te zetten", antwoordt Wilders. Hij wil dat de Kamer de komende weken duidelijk maakt welke vorm van samenwerking de voorkeur heeft. "En dan kunnen we als een haas verder. Dan heeft het volgens mij een grotere kans van slagen."

Hij geeft toe dat zijn voorstel een soort van nieuwe verkenningsfase is, zoals die na de verkiezingen al is gedaan door Plasterk, die daarna als informateur aan de slag ging. Maar hij denkt dat er behoefte is aan een soort "breekijzer'.

Wilders stelt SER-voorzitter Kim Putters voor als informateur in 'tussenfase'

PVV-leider Geert Wilders wil dat Kim Putters de volgende informateur wordt. Die moet in een "tussenstap" bij alle fracties gaan inventariseren welke vorm het kabinet zou moeten krijgen.

"Wij willen natuurlijk door, het land moet bestuurd worden", zegt Wilders. Hij wil de route van nieuwe verkiezingen niet kiezen, ook al krijgt hij veel mailtjes van PVV'ers die dat wel willen. "Wij gaan ervoor", concludeert hij. "Het kan niet dat we er niet uitkomen. Dat moet."

Hij zegt dat de vorm het breekijzer kan zijn om de formatie weer vlot te trekken.

Wilders wil "korte tussenfase om iets los te trekken"

Geert Wilders sorteert in het debat voor op de volgende fase van de formatie. De PVV-leider spreekt over "een korte tussenfase van een paar weken om iets los te trekken". Hoe die fase eruit moet zien en wie de nieuwe informateur wordt, zal naar verwachting later in het debat duidelijk worden.

Wilders: islamstandpunt ongewijzigd, gaat over religie

Op een vraag van ChristenUnie-leider Bikker of het islam-standpunt van de PVV is veranderd, zegt Wilders stellig: "Nee". Hij vindt de islam nog altijd een totalitaire, haatdragende religie. "Onze kritiek daarop is niet veranderd." Maar hij vindt het nu belangrijk zich te houden aan de Grondwet, waarin uitdrukkelijk staat dat iedereen gelijk is.

Dat geldt ook voor de 1 miljoen islamitische Nederlanders, zegt hij. Die mogen wat hem betreft naar de moskee gaan en de Koran lezen, daarom heeft hij een aantal wetsvoorstellen ingetrokken. Wat hem betreft past dat naadloos bij de "strijd voor de vrijheid" van de PVV. Over die voorstellen zegt hij: "We deden dat niet om vrijheden van mensen in te perken, maar om Nederland te beschermen tegen de religie."

'De boel niet lopen versjteren'

Wilders zei daarvoor dat hij bij de informateur aan tafel "niet anders dan constructief" bezig is geweest, maar Denk-leider Van Baarle gelooft daar weinig van. Hij vraagt hoe de PVV-voorman een land moet besturen als hij niet eens vier mensen bij elkaar kan houden en "de meest verschrikkelijke tweets" de wereld in stuurt. Wilders vindt dat onzin. "We waren vlakbij. Wij hebben daar een belangrijke, professionele rol in gespeeld. Ik heb oprecht de boel niet lopen versjteren."

Van Baarle onderstreept: "De heer Wilders kan dit gewoon niet. Stop er gewoon mee. "

Wilders: we hadden eruit kunnen komen

Meerdere Kamerleden willen weten waarom er na 10 januari nog is verder gesproken. Dat was de datum waarop Pieter Omtzigt (NSC) zei dat hij niet wilde meedoen aan een meerderheidskabinet met PVV, VVD en BBB. "Waarom is er toen nog een maandlang doorgepraat?"

Volgens Wilders kwam dat doordat Omtzigt niet zei dat hij niet wilde doorpraten. Hij had het nog wel over onder meer gedoogsteun en een extraparlementair kabinet. "En het mocht in deze fase nog niet over de vorm gaan."

Volgens de PVV-leider waren de vier partijen morgen begonnen aan de volgende ronde, waarin het wel over de vorm van een samenwerking had kunnen gaan, als Omtzigt niet was weggelopen. "Ik denk dat we eruit hadden kunnen komen."

Omtzigt hoort dit vanaf zijn zetel in de Tweede Kamer hoofdschuddend aan:

Wilders tegen Omtzigt: zo ga je niet met elkaar om

PVV-leider Wilders begint met de informateur Plasterk te bedanken. Hij noemt hem "een integer mens" en spreekt van "een enorme teleurstelling" dat na het weglopen van NSC-leider Omtzigt vorige week deze ronde "mislukt" is. Wilders vindt dat je zo niet met je onderhandelingspartners omgaat en zegt dat een van de oplossingen kan zijn om het nu wel over de vorm van het komende kabinet te gaan hebben.

CDA-leider Bontenbal vraagt Wilders of hij eigenlijk wel zin heeft om het land te gaan regeren, ook gezien zijn twittergedrag. "Misschien was de sfeer niet altijd even goed", antwoordt de PVV-leider, "maar die was ook niet altijd even slecht". Hij vindt dat er vaak goede, constructieve, inhoudelijke gesprekken zijn gevoerd.

Debat is begonnen

De voorzitter heeft het debat met informateur Plasterk geopend. De eerste spreker is Geert Wilders van de PVV.

U kunt live meekijken op NPO 1, Nos.nl en NPO Politiek

Arjan Noorlander: moeilijk te voorspellen welke kant het opgaat

Ook politiek verslaggever Arjan Noorlander (Nieuwsuur) vindt het spannend hoe het gaat lopen. Hij kan vooraf niet zeggen waar het precies naartoe gaat. "Het is heel onzeker. Normaal gesproken zie je dat de initiatiefnemer vooraf op zoek gaat naar brede steun in de Tweede Kamer. Daardoor weet je dan al een beetje welke kant het opgaat. Maar nu heeft PVV-leider Geert Wilders bijvoorbeeld Frans Timmermans van de tweede partij (GroenLinks-PvdA) niet vooraf geconsulteerd. Dus het blijft gissen. Die onduidelijkheid heb ik sinds de nieuwe manier van formeren - niet meer via de koning, maar via de Tweede Kamer - in 2012 werd ingevoerd, nog niet meegemaakt."

De lijst van sprekers

Politiek verslaggever Albert Bos: het wordt spannend

Het wordt vandaag "een spannend debat", zegt politiek verslaggever Albert Bos. Hij denkt dat met name Pieter Omtzigt (NSC) flink zal worden aangepakt. De vraag is wat die nu precies wil. "Ook VVD-leider Dilan Yesilgöz zal kleur moeten bekennen", zegt Bos "Is zij in voor een rechts minderheidskabinet of houdt ze vast aan de positie dat zij alleen wil gedogen?"

Aan de BBB zal worden gevraagd of zij samenwerking met Omtzigt nog zien zitten. Gisteren zei Van der Plas dat zijzelf waarschijnlijk aan het kortste eind gaat trekken wat betreft haar aanhoudende inzet om een meerderheidskabinet te vormen met PVV, VVD en NSC.

"En al die vragen gelden natuurlijk ook en vooral voor Geert Wilders van de PVV", stelt Bos. "Dat is de grootste partij en hij heeft daarom het initiatief. Hij zal aan het eind van het debat met een voorstel moeten komen voor een nieuwe informateur. En die moet de kabinetsformatie dan weer vlot trekken."

Kamer praat vanaf 10.15 uur over verslag Plasterk

De Tweede Kamer debatteert vandaag over het eindrapport van informateur Ronald Plasterk. De belangrijkste conclusie die getrokken kan worden, is dat een meerderheidskabinet van PVV, VVD, NSC en BBB niet mogelijk is. Plasterk vindt dat de vier wel met elkaar verder zouden moeten praten over een vorm van samenwerking.

Het debat begint om 10.15 uur en is live te volgen op NPO1, nos.nl en NPO Politiek en Nieuws. Op NPO Radio 1 zijn geregeld updates te horen over het debat.

Formatie-afspraken over de rechtsstaat raken aan de kern van de PVV

BBB, PVV, NSC en VVD gaan niet samen verder om een meerderheidskabinet te vormen. Partijen legden wel een aantal punten vast in een "gemeenschappelijke basislijn voor het waarborgen van de grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat". Sommige van die punten raken aan de kern van de PVV.

'Logisch vervolg formatie niet duidelijk'

Nu NSC alleen nog wil gedogen als er echt stappen worden gezet op bestaanszekerheid en bestuur, is het niet duidelijk wat een logisch vervolg kan zijn van de formatie.

BBB, VVD en PVV zien misschien nog wel mogelijkheden, maar achter de schermen hoort politiek verslaggever Xander van der Wulp dat partijen zich afvragen of ze ooit nog zaken kunnen doen met Omtzigt. Volgens Van der Wulp is Wilders, die zich vandaag niet in Den Haag liet zien, nu eerst weer aan zet. " Het Kamerdebat morgen moet meer duidelijk maken. Zo zal Wilders als grootste partij een informateur moeten voorstellen."

Van der Wulp ziet de kans dat Wilders nog premier wordt ook steeds kleiner worden, of eigenlijk zijn die "nagenoeg verkeken".

JA21: goed dat ze met elkaar doorpraten

Joost Eerdmans van JA21 vindt het advies van Plasterk "wel nuttig". "Kijk, er zijn heel veel strubbelingen en moeilijkheden geweest maar ze zijn op veel punten ook wel dichter bij elkaar gekomen. Op één belangrijk punt, de rechtsstaat, niet. Daar is Omtzigt van het begin af aan duidelijk over geweest, dat hij daarin Wilders niet ziet zitten. Maar ook daarover zegt Plasterk: dat zal in de tijd ook dichter bij elkaar kunnen komen. Niet misschien in een meerderheidskabinet maar dan misschien in een andere vorm Het lijkt mij goed dat ze doorpraten."

Van der Plas: elke dag is weer anders

BBB-leider Van der Plas bepaalt morgen pas wat ze gaat zeggen bij het debat over de formatie, omdat er steeds "verrassingen" gebeuren: "Elke dag is het weer anders, dus het is een beetje lastig een inbreng schrijven. De afgelopen dagen zijn er allemaal dingen gebeurd waar ik niet op had gerekend." Van der Plas liet gisteren weten blij te zijn dat de informateur "nog openingen ziet met NSC als partner om een centrumrechtskabinet te vormen".

Stoffer: het wordt niet gemakkelijk

SGP-leider Stoffer had liever gezien dat de partijen hadden gezegd dat ze op korte termijn kunnen gaan regeren: "Als je kijkt wat de kiezers hebben gezegd op 22 november, dan willen die een kabinet rechts van het midden. Dan heb je het toch, wat de grote partijen betreft, over deze vier. Dat daar wat uit moet komen, is helder, maar het wordt niet makkelijk."

Stoffer is benieuwd of de VVD blijft bij het standpunt dat die partij alleen wil gedogen. "Ze zijn daarover de afgelopen tijd heel stil geweest. Maar als dat de situatie is, wordt het echt heel lastig."

De SGP-voorman is teleurgesteld dat er ruim tweeënhalve maand na de verkiezingen "niet meer is dan dit".

Omtzigt: alleen nadenken over gedogen als er stappen worden gezet over bestuur en bestaanszekerheid

NSC staat er voor open om een kabinet van PVV, VVD en BBB te gedogen, maar het hangt ervan af wat er precies wordt afgesproken. NSC-leider Omtzigt benadrukte vandaag dat zijn partij de verkiezingen is ingegaan met als thema's een beter bestuur en bestaanszekerheid. "Dus wij zullen alleen maar nadenken over een gedoogrol als er echt stappen gezet worden op beter bestuur en bestaanszekerheid, zoals bij wonen."

Omtzigt benadrukte dat in het verslag van de informateur wel afspraken staan over de rechtsstaat, maar niet over migratie, internationaal beleid, bestaanszekerheid, overheidsfinanciën, justitie en andere thema's.

De NSC-voorman zei dat de stukken over tegenvallende overheidsfinanciën de druppel waren die de emmer deed overlopen. "We hadden nergens eigenlijk nog overeenstemming over en de sfeer was ook niet altijd geweldig. U hoeft er alleen maar een beetje op X voor te kijken om te zien wat de temperatuur bij de onderhandelingen was. En we kregen de stukken niet."

Omtzigt is benieuwd met wat voor voorstel de PVV als grootste partij zal komen voor een nieuwe ronde in de formatie. Volgens hem had er de afgelopen weken al aan een extraparlementair kabinet gewerkt kunnen worden.

Voor Denk is nu echt duidelijk: Wilders niet in staat om land te besturen

Stephan van Baarle van Denk vindt het vreemd dat informateur Plasterk het advies geeft om PVV, VVD, NSC en BBB weer met elkaar om de tafel te zetten. "Dan is mijn vraag: wat hebben we de afgelopen maanden nou eigenlijk gedaan? We zijn niks opgeschoten, het zit vaster dan ooit."

Wat hem betreft is door alle tweets die naar buiten kwamen, ook eens te meer duidelijk geworden "dat de heer Wilders niet in staat is om Nederland te besturen" en gaat het initiatief nu naar de eerstvolgende. "Exit Wilders."

Volt: sleutel ligt bij VVD

Volgens Volt-leider Laurens Dassen ligt de sleutel in de formatie nu bij de VVD. "Partijleider Yesilgöz heeft de deur wagenwijd opengezet naar de PVV in de campagne. En de deur naar andere mogelijke kabinetten heeft ze dichtgeslagen." Hij wil morgen in het Kamerdebat van haar horen of zij bereid is om samenwerking met de PVV toch weer uit te sluiten "omdat het een antirechtstatelijke partij is. Een partij die minder Marokkanen wil en journalisten tuig van de richel noemt en rechters verdacht maakt, moet je daarmee om tafel willen of moet je kijken zijn er andere meerderheden mogelijk?"

Volgens Dassen zijn die er zeker. "D66 en GroenLinks-PvdA, dat zijn volgens mij partijen waar de VVD vaker mee heeft samengewerkt, dus ik zie geen reden waarom dat nu niet zou kunnen."

SP vindt dat vier verder moeten praten, maar dan over toekomst land

SP-leider Jimmy Dijk vindt het zorgwekkend dat er tot nu toe in de formatie "eigenlijk amper over de inhoud is gesproken, maar dat het kennelijk wel al over bezuinigingen is gegaan". Hij is bang dat die ten koste gaan van "sociale grondrechten als zorg, wonen en bestaanszekerheid". Wat Dijk betreft praten PVV, VVD, NSC en BBB wel met elkaar verder, "maar dan wel graag op een volwassen manier en over de toekomst van het land spreken in plaats van op Twitter elkaar voor rotte vis uitmaken."

Podcast De Dag leest het eindverslag van Plasterk

In podcast De Dag duikt politiek verslaggever Ewoud Kieviet in het eindverslag van informateur Ronald Plasterk. Het zeven pagina tellende document roept veel vragen op: bijvoorbeeld waarop Plasterk eigenlijk baseert dat hij nog perspectief ziet voor een samenwerking tussen PVV, VVD, BBB en NSC? Hoe moeten we dat lezen, wat staat er niet, en wat zijn de partijen én de kiezers nu helemaal wijzer geworden?

Beluister de podcast hier:

Yesilgöz wil eerst debat, pas daarna over vorm kabinet praten

VVD-leider Yesilgöz wil nog geen antwoord geven op de vraag of haar partij misschien toch volwaardig in een kabinet wil stappen. Veel mensen vinden dat zij de sleutel in handen heeft, nu informateur Plasterk heeft geadviseerd om door te praten met PVV, NSC en BBB.

Yesilgöz houdt tot nu toe vast aan het standpunt dat de VVD geen bewindspersonen wil leveren, maar wel gedoogsteun wil geven aan een 'centrum-rechts' minderheidskabinet.

De VVD-leider zegt nu dat ze morgen, in het debat in de Tweede Kamer over het eindverslag van de informateur, eerst van NSC-leider Omtzigt wil horen waarom hij is "weggelopen".

Ze is nog steeds verbaasd over die stap. "Deze impasse is niet goed voor het land en ik baal ontiegelijk. Ik was helemaal klaar om de dag na het debat te beginnen aan de inhoudelijke onderhandelingen."

Oud-informateurs over hoe nu verder: 'Nieuwe informateur moet streng en ervaren zijn'

Een twitterverbod en een strenge, ervaren informateur. Dat is wat de nieuwe formatieronde nodig heeft, vinden de oud-informateurs Uri Rosenthal (VVD) en Jacques Wallage (PvdA). In 2010 waren zij de informateurs toen er uiteindelijk een VVD/CDA-kabinet kwam met gedoogsteun van de PVV. In Nieuwsuur vertelden ze hoe de formatie volgens hen verder moet.

Beide ex-politici hekelen de vele twitterberichten die de gesprekspartners over en weer verstuurden tijdens deze formatieronde. Rosenthal: "Er werd radiostilte gevraagd en in het begin was die er ook. Radiostilte betekent dat er vertrouwen is onderling. En dan barst het los. Daar moet je als informateur veel strenger op zijn."

Wallage neemt het Plasterk kwalijk dat hij de gesprekken met de PVV, VVD en BBB heeft voortgezet nadat Omtzigt was afgehaakt. "Plasterk had de opdracht om een kabinet met deze vier partijen te onderzoeken. Op het moment dat Omtzigt ermee stopte, had Plasterk er ook mee moeten stoppen. Als er nog maar drie van de vier partijen aan tafel zitten, dan houdt het op."

Rosenthal en Wallage hopen dat de nieuwe informateur - bij voorkeur iemand met veel ervaring - andere kabinetsvormen onderzoekt. "We hebben een informateur nodig die bij al die varianten vaststelt: zit er leven in?", zegt Wallage. Rosenthal voegt daar aan toe: "Ik vind ook dat er de afgelopen tijd veel koudwatervrees is geweest over het bekijken van andersoortige kabinetten. Een zakenkabinet? Liever niet. Maar een minderheidskabinet met gedoogsteun in welke vorm dan ook? Een extraparlementair kabinet? Het moet kunnen."

Omtzigt gaat volgende ronde niet meepraten

Pieter Omtzigt is niet van plan om in de volgende fase van de kabinetsformatie weer om de tafel te gaan zitten met PVV, VVD en BBB. Het is volgens hem nu aan die drie partijen om te gaan onderhandelen over een minderheidskabinet.

Als er dan voor NSC interessante voorstellen liggen, wil hij best een keer langskomen om erover van gedachten te wisselen. Omtzigt wil niet samen in een kabinet met de PVV, omdat ze het te veel oneens zijn over de rechtstaat. Wel is hij bereid een rechts kabinet eventueel te gedogen.

Wilders wil verder praten over kabinet, ook over vorm

PVV-leider Wilders laat op X weten dat hij verder wil met de formatie. "Dit land moet geregeerd worden." Het is volgens hem de moeite waard om met zijn vieren verder te praten. Ook wat voor soort kabinet het moet worden, een meerderheids- juist een minderheidskabinet of zakenkabinet, kan in de volgende fase besproken worden.

Ook VVD en BBB lijken bereid te zijn verder te praten, ook met Omtzigt. "BBB is blij met het advies van de informateur, die nog openingen ziet met NSC als partner om een centrumrechts kabinet te vormen", staat in een verklaring van Caroline van der Plas. Ze blijft naar eigen zeggen optimistisch.

VVD-leider Yesilgöz schrijft in een mail aan de leden van haar partij: "Nederland zit te wachten op een politiek die levert en met oplossingen komt. Aan ons zal het niet liggen. Dus wij gaan er weer tegenaan deze week!"

Aanstaande woensdag debatteert de Tweede Kamer over het eindverslag van Plasterk. Dan moet blijken of de overgebleven drie partijen inderdaad verder willen met Omtzigt.

Timmermans: formatie is mislukt, terug bij af

GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet enthousiast over het eindverslag van Plasterk. De formatie is wat hem betreft mislukt. "Tien weken geruzie en Nederland blijft achter met de conclusie: deze partijen zijn het nergens over eens. Zelfs niet over hoe het nu verder moet. Terug bij af. En de problemen in het land blijven liggen", schrijft hij op X.

Ook Rob Jetten van D66 vraagt zich af waar de onderhandelende partijen de afgelopen weken mee bezig zijn geweest. "Het verslag roept bij mij één vraag op: wat hebben PVV, VVD, BBB en NSC de afgelopen 83 dagen eigenlijk gedaan? Ze zijn amper opgeschoten".

Plasterk in toelichting: PVV, VVD,NSC en BBB kunnen verschillen overbruggen

Plasterk sluit rechts kabinet niet uit

In zijn eindverslag schrijft de informateur dat er weliswaar grote verschillen zijn tussen PVV, VVD, NSC en BBB, maar dat neemt volgens hem niet weg "dat het bereiken van overeenstemming niet uitgesloten is en zeer wel kan worden bereikt". Hij adviseert dan ook dat de vier partijen, onder leiding van een nieuwe informateur, verder praten.

Duidelijk is wel dat NSC van Omtzigt blijft weigeren om toe te treden tot een meerderheidskabinet met de PVV van Wilders. Daarvoor "blijft de rechtsstatelijke afstand te groot", hoewel er op 10 januari al overeenstemming was bereikt over het waarborgen van de rechtsstaat en grondrechten. Maar vanwege de uitspraken van Wilders in het verleden en de standpunten in het verkiezingsprogramma van de PVV blijft samenwerking een brug te ver, vindt Omtzigt.

Hij wil wel een minderheidskabinet gedogen of meewerken aan een zakenkabinet of extraparlementair kabinet.

Omtzigt: andere drie moeten minderheidsregering proberen te vormen

PVV, VVD en BBB moeten samen proberen om een minderheidsregering te vormen. Dat zei Pieter Omtzigt nadat hij het verslag van informateur Plasterk had ingezien. "Ze hebben kennelijk goed overlegd afgelopen drie à vier dagen met zijn drieën", zei de NSC-leider die vorige week dinsdag uit deze gespreksronde stapte.

"Dus ik denk dat het een goed idee zou zijn als zij gaan kijken of ze samen een minderheidsregering kunnen vormen", voegde Omtzigt eraan toe. Op de vraag van een verslaggever of NSC een dergelijk kabinet zou gedogen, gaf Omtzigt geen antwoord.

Vorige week brak NSC de informatieronde met PVV, VVD en BBB af, omdat Omtzigt een meerderheidskabinet met deze partijen niet meer zag zitten.

Rond 16.00 uur wordt het verslag van Plasterk openbaar, zei Omtzigt.

'Ik heb de heer Plasterk nog proberen te bellen'

Omtzigt is er vandaag toch weer bij

NSC-leider Pieter Omtzigt is zojuist aangekomen in de Tweede Kamer om het concept-eindverslag van informateur Plasterk in te zien. Sinds vorige week dinsdag liet hij verstek gaan bij bijeenkomsten met Plasterk, maar vandaag dus niet.

De manier waarop zijn partij de formatiegesprekken vorige week beëindigde noemt Omtzigt nu "niet de meest chique manier". NSC stapte dinsdag uit deze formatieronde en de pers wist dat eerder dan Omtzigts gespreksgenoten, die uiteindelijk met een appje werden geïnformeerd.

"Als jonge partij hebben we nog wat om te leren", zei Omtzigt. "Ik denk niet dat ik het een tweede keer zo zou doen." Een volgende keer zou hij namelijk eerst de betrokkenen bellen en het daarna pas naar buiten brengen.

Plasterk zei vorige week dat Omtzigt respect voor het "instituut informateur" ontbeert. "Dat zijn zijn woorden", zei de NSC-voorman vandaag.

Verslag informateur Plasterk komt vandaag

Er komt vandaag meer duidelijkheid over wat zich de afgelopen acht weken achter gesloten deuren heeft afgespeeld in de formatie. Informateur Plasterk deelt zijn eindverslag met de Tweede Kamer; deze ochtend krijgen de formerende partijen - PVV, VVD, NSC en BBB - eerst nog de mogelijkheid om de tekst nog te controleren.

Lees hier meer:

Op de valreep nog een advies van oud-informateur Remkes

Informateur Plasterk komt vandaag met zijn verslag over de onderhandelingen voor een kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB. Zijn voorganger, de VVD'er Johan Remkes had zondag nog een advies. De fracties moeten nu snel duidelijk maken welke vorm kabinet ze eigenlijk willen, zei hij in het tv-programma Buitenhof. Een meerderheidskabinet is in zijn ogen niet haalbaar.

Achter de schermen: zo liep Omtzigt weg van de formatietafel

Pieter Omtzigt van NSC liep vorige week weg van de formatietafel. Waarom, hoe ging dat achter de schermen, en hoe moet het nu verder?

Kijk hieronder Rondje Binnenhof:

Wat zijn de opties?

Na acht weken brak NSC vorige week de formatiepoging met PVV, VVD en BBB voortijdig af. Vorige week schreven we op welke opties er nu over zijn.

Lees hier verder:

Welkom

Deze week weer een nieuw liveblog over de ontwikkelingen rond de formatie van een nieuw kabinet met de vier partijen PVV, VVD, NSC en BBB. Lees hier het blog van vorige week terug.