Jorn Jonker
politiek verslaggever
Jorn Jonker
politiek verslaggever
De optie wordt steeds vaker genoemd in Den Haag: een extraparlementair kabinet. Informateur Johan Remkes noemt het één van de "andere vormen van samenwerking en samenstelling" om te onderzoeken, nu de vorming van een minderheidskabinet en een 'traditioneel' meerderheidskabinet is mislukt.
Ook verschillende (oud-)politici spraken zich de afgelopen tijd uit voor een extraparlementair kabinet. Het teruggekeerde Kamerlid Pieter Omtzigt, vaak kritisch op de verhouding tussen de Tweede Kamer en het kabinet, pleit er bijvoorbeeld voor. "Dat betekent dat je een kabinet hebt met mensen die van buiten gezocht worden om de problemen aan te pakken", zei hij. "Want dat gebeurt op dit moment niet."
Geen regeerakkoord
Wat is een extraparlementair kabinet precies? In ieder geval is er geen regeerakkoord. Partijen die meedoen, leggen niet precies vast wat er moet gebeuren de komende jaren.
Volgens Martin van Rooijen, staatssecretaris voor Fiscale Zaken in het kabinet-Den Uyl (dat deels extraparlementair was), kan dat passen in de nieuwe bestuurscultuur waar iedereen het zoveel over heeft in Den Haag. De Tweede Kamer kan namelijk meer macht naar zich toetrekken omdat niet alle afspraken zijn dichtgetimmerd. "We willen ervan af dat de Kamer weer vier jaar buitenspel staat."
Daarnaast kunnen in een extraparlementair kabinet ministers zitten van veel verschillende partijen. Zo kunnen die partijen zich ook vrijer voelen om af en toe tegen het kabinetsbeleid te stemmen.
Vaak zeggen voorstanders dat ministers en staatssecretarissen in een extraparlementair kabinet wel zwaargewichten moeten zijn die ook tegen hun eigen partij in durven te gaan. Anderen zeggen dat het ook bewindspersonen zónder partij kunnen zijn. In dat laatste geval neigt het meer naar een zakenkabinet.
Hoe democratisch?
Tegenstanders vragen zich wel af hoe democratisch een extraparlementair kabinet is. Ook al moet óók zo'n soort kabinet een Kamermeerderheid krijgen voor plannen, de afstand tussen de bewindspersonen en wie er op de lijst stond bij de verkiezingen, kan groter zijn dan nu het geval is.
Het zou kunnen uitmonden in een kabinet dat een minder goede weerspiegeling is van de verkiezingsuitslag, met bewindspersonen die misschien minder het idee hebben dat ze iets aan de kiezer moeten verantwoorden.
Nieuwsuur sprak met Van Rooijen, die eerder met Rutte in het Torentje sprak over zo'n extraparlementair kabinet. Hij was als 31-jarige de jongste bewindspersoon ooit namens de KVP in het eerste kabinet Den Uyl (1973 - 1977), dat voor een deel extraparlementair was:
