PvdA en GroenLinks: alles doen om linksom te gaan • BBB in meeste provincies de grootste

Liveblog gesloten

We sluiten dit blog over de nasleep van de Provinciale Statenverkiezingen en gaan hier verder.

Van der Plas: compleet gelul dat stikstofbeleid niet anders kan

BBB-leider Van der Plas reageert fel op uitspraken van minister Van der Wal (Natuur en Stikstof) dat het huidige stikstofbeleid van het kabinet ook in de nieuwe politieke verhoudingen gewoon moet doorgaan, omdat Nederland gebonden is aan internationale verdragen en rechtelijke uitspraken.

"Compleet gelul", zegt Van der Plas als ze aankomt bij een bijeenkomst van haar partij in Colmschate bij Deventer. "Alles kan veranderd, als je maar wil." Als voorbeeld noemt ze de avondklok tijdens de coronapandemie. Daar haalde de rechter aanvankelijk een streep door. "Maar binnen drie dagen was er een noodwet en kon het wel."

Van der Plas herhaalt dat het kabinet iets moet doen met de megawinst van haar partij gisteren. Ze heeft gisteravond al een sms'je gestuurd naar premier Rutte. "Dat we gauw eens moeten gaan praten."

FDF feliciteert de BBB, vlaggen kunnen worden omgedraaid

Farmers Defence Force feliciteert Caroline van der Plas en de BBB met de verkiezingsoverwinning. "De aardverschuiving die gisteren de Nederlandse kaart BBB-groen heeft gekleurd is door niemand te negeren", schrijft de boerenactieorganisatie.

Sieta van Keimpema van FDF zegt tegen persbureau ANP dat de omgekeerde Nederlandse protestvlaggen kunnen worden omgedraaid, "om de burgers te bedanken". Ze ziet de keuze van veel Nederlanders voor de BBB als een "erkenning en beloning voor alle strijders, die al 3,5 jaar lang op de trekker stappen om voor hun toekomst, gezin en bedrijf te strijden."

PvdA en GroenLinks: alles doen om linksom te gaan

GroenLinks en PvdA willen alles doen wat in hun vermogen ligt om ervoor te zorgen dat de coalitie "linksom gaat". Dat zei GroenLinks-leider Klaver voorafgaand aan een gezamenlijke vergadering van de fracties in de Tweede Kamer. "Waar nodig zullen wij wetten blokkeren", voegde hij eraan toe.

Klaver en zijn PvdA-collega Kuiken vinden allebei dat de verkiezingsuitslag "naar meer smaakt" voor toekomstige samenwerking tussen de twee partijen. Ze zijn blij dat ze samen misschien wel de grootste fractie in de Eerste Kamer worden.

Klaver complimenteerde beide partijen dat ze over "de verschillen die er echt wel zijn" heen willen stappen. Zowel Kuiken als Klaver vindt dat dit de opmaat is naar verdere samenwerking, ook bij de Tweede Kamerverkiezingen.

BBB ook grootste in voorlopige uitslag provincie Groningen

Ook in de voorlopige uitslag van de provincie Groningen is de BBB de grootste partij geworden. De nieuwkomer haalde 23,6 procent van de stemmen, de PvdA werd tweede met 10 procent, gevolgd door GroenLinks met 9,6 procent. In alle zes provincies waar een voorlopige uitslag is vastgesteld, is de BBB de grootste.

In de stad Groningen ging de overwinning overigens naar GroenLinks (16,1 procent), gevolgd door de PvdA (11,9 procent) en de BBB met 10,7 procent).

Natuur- en milieuorganisaties benadrukken belang terugdringen stikstof

De grote natuur- en milieuorganisaties zeggen dat met de uitslag van gisteren het stikstofprobleem niet van tafel is. "Natuurherstel is vandaag en morgen even noodzakelijk als gisteren", zegt Natuurmonumenten. "Het is van groot belang dat natuur én boeren nu snel duidelijkheid krijgen over de toekomst. Zodat natuurherstel vandaag nog start."

Natuur & Milieu noemt het cruciaal dat de politiek de klimaatcrisis en natuurverslechtering tegengaat, ook na de grote winst van de BBB bij de provinciale verkiezingen. "Onze kwetsbaarste natuurgebieden staan op omvallen", zei directeur Demmers tegen het ANP. "Dus verandering en tempo blijft nodig; de urgentie van het aanpakken van de klimaatcrisis en de natuurverslechtering worden niet kleiner van verkiezingen."

Greenpeace Nederland zegt dat ook de BBB niet aan stikstofmaatregelen ontkomt, als die partij in provincies gaat meebesturen. "Er kunnen amper huizen worden gebouwd zonder dat de stikstofcrisis wordt opgelost en de natuur moet worden gered, ook van de wet."

LTO vindt dat uitslag gevolgen moet hebben voor stikstofbeleid

LTO ziet de overwinning van de BBB als een "belangrijke winst voor onze boeren en tuinders én voor een vitaal platteland". De uitslag kan volgens de land- en tuinbouworganisatie niet zonder gevolgen blijven. "Het kabinet en de provincies moeten de grote plannen, met name de aanpak van stikstof, nu aanpassen zodat er meer draagvlak voor dit beleid ontstaat."

LTO feliciteert Carolline van der Plas met de overwinning van BBB, maar zegt als belangenorganisatie 'politiek kleurenblind' te zijn. "Maar deze uitslag laat zich maar op één manier vertalen: er moet ruimte komen voor realistische doelen en nieuw draagvlak voor het landbouwakkoord en de stikstofaanpak."

Groningen: 'Proteststemmen niet alleen vanwege stikstofbeleid maar ook vanwege gaswinning'

De BBB staat in de provincie Groningen op 17,5 procent van de stemmen en lijkt ook hier de grootste te worden. Maar de uitslag van de stad Groningen kan dat nog beïnvloeden. In Groningen speelt ook de discussie over de gaswinning een rol, zegt verslaggever Martijn Folkers van RTV Noord.

Josse de Voogd: 'Uitslag brengt tegenstelling stad en platteland naar de voorgrond'

Volgens electoraal geograaf Josse de Voogd sluimerde de verwijdering tussen stad en platteland al een hele tijd. "Met een mokerslag staat die tegenstelling nu echt op de voorgrond." Maar ook in een stad als Almere is de BBB de grootste. Dat toont volgens hem aan dat er ook een heel grote groep kiezers afgeknapt is op de gevestigde partijen. Een deel van hen is bij de BBB terechtgekomen.

In Tubbergen wappert de vlag weer met rood boven

In de Twentse gemeente Tubbergen haalde de BBB bijna 60 procent van de stemmen. De blijdschap daarover is bij deze inwoner zo groot dat hij de Nederlandse vlag weer met het rood boven heeft gehesen.

BBC: 'shock-winst' voor half-Ierse Van der Plas

De BBC meldt dat de "boerenprotestpartij" van Caroline van der Plas, "dochter van een Ierse moeder en een Nederlandse vader", voor een soort aardbeving in de Nederlandse politiek heeft gezorgd.

De Britse omroep schrijft dat Van der Plas er gisteren uitzag als altijd, met haar groene nagellak en een ring met de omgekeerde Nederlandse vlag.

Inwoners De Rijp (Noord-Holland) blij met winst BBB

Op de markt in het Noord-Hollandse De Rijp heerst vooral blijdschap over de grote winst van de BBB. Het dorp ligt in de gemeente Alkmaar. De BBB kreeg daar 14,9 procent van de stemmen. De VVD werd tweede met 11,4 procent, GroenLinks derde met 11,3 procent.

BBB ook de grootste in Friesland

De BBB is ook in de voorlopige uitslag van de provincie Friesland de grootste geworden. De partij haalde 27,9 procent van de stemmen. De PvdA is daar tweede met 10,6 procent en het CDA derde met 8,7 procent. Ook in de voorlopige uitslagen van Zeeland, Flevoland, Drenthe en Overijssel is de BBB de grootste.

Het is niet uitgesloten dat de BBB in alle provincies de grootste wordt. Bijna overal leidt de BBB. Nog niet alle stemmen zijn geteld, maar voorlopig gaat alleen in de provincie Utrecht een andere partij aan de leiding: GroenLinks. Maar het verschil met de BBB is minimaal.

Van der Plas: verplichte onteigening gaan we niet doen, streep door 2030

BBB-leider Van der Plas sprak vanmorgen, na een paar uur slaap, telefonisch met het tv-programma Goedemorgen Nederland. Daar zei ze dat haar partij alleen in provincies wil besturen als in de provincie-akkoorden komt te staan dat boeren niet verplicht worden onteigend.

Het kabinet wil veehouders in de buurt van kwetsbare natuurgebieden desnoods verplicht uitkopen, als zij niet vrijwillig iets anders gaan doen. Bij de uitvoering van de stikstofplannen spelen de provincies een belangrijke rol. Maar Van der Plas wil dat er "gewoon keihard" in de coalitieakkoorden met de BBB wordt opgeschreven "dat we dat niet gaan doen". Ze heeft het dan over verplicht onteigenen.

Verder wil ze een streep zetten door de deadline van het kabinet om de stikstofuitstoot in 2030 te hebben gehalveerd. "Er staat 2035 in de wet en wij willen dat niet naar voren halen."

Overigens zei Van der Plas nog dat alle kandidaten van de BBB "er klaar voor zijn". "Natuurlijk. Wij hebben steeds gezegd: ook de nummer 25 op de lijst moet kwaliteit hebben, want stel dat die ook aan de beurt komt, dan kun je niet even zomaar iemand van de straat hebben geplukt."

BBB-lijsttrekker Carla Evers over monsterzege in Overijssel: 'Dit had niemand verwacht'

Nieuwkomer BBB is met 17 zetels met afstand de grootste partij in Overijssel geworden. Lijsttrekker Carla Evers is een ochtend na de verkiezingen nog steeds onder de indruk. "Hoe we de grote maatschappelijke opgaves gaan oplossen, laten we niet bepalen door Brussel of Den Haag."

Lijsttrekker VVD Noord-Brabant: 'Wij zijn optimist in hart en nieren'

Ook in Noord-Brabant is de BBB is zo goed als zeker de grootste partij. De lijsttrekker van de VVD, Martijn van Gruijthuijsen, wil graag met de partij in gesprek.

Opkomst hoogste sinds eind jaren 80

De opkomst komt zeer waarschijnlijk uit op het hoogste percentage sinds eind jaren 80, als alleen wordt gekeken naar de Provinciale Statenverkiezingen. Met een kleine 89 procent van de stemmen geteld staat de opkomst nu op 57,5 procent.

Vier jaar geleden was de opkomst 56,2 procent. Dat was toen ook het hoogste opkomstcijfer sinds 1987, toen ruim 66 procent van de kiesgerechtigden de moeite nam om te gaan stemmen.

Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer is de opkomst vaak veel hoger, grofweg tussen de 74 en 82 procent.

BBB komt in Overijssel op 31,3 procent

De BBB in Overijssel heeft volgens de voorlopige uitslag 31,3 procent van de stemmen gehaald. Het is in die provincie de enige partij die boven de 10 procent uitkomt.

Overijssel gold als een CDA-bolwerk. Die partij werd nu tweede met 8,2 procent van de stemmen. Bij de vorige verkiezingen was dat 17,1 procent. Zeer opvallend is de uitslag in de Twentse gemeente Tubbergen. Daar koos 58,8 procent van de stemmers voor een kandidaat van de BBB.

Eerder vanochtend bleek dat de BBB ook in de Provinciale Staten van Zeeland, Flevoland en Drenthe de grootste partij is geworden.

'Proteststemmers voelen zich niet gehoord door kabinet, dat blijkt een breed gedragen gevoel'

Dat de BBB zo veel stemmen heeft gekregen is historisch te noemen, zegt politiek verslaggever Marleen de Rooy. Ze gaat per partij in op de oorzaken en de mogelijke gevolgen van de verkiezingsuitslag.

CDA moet bijkomen van historische dreun

Het CDA kreeg bij de Statenverkiezingen van gisteren een klap te verwerken. Tot gisteren waren de christendemocraten nog de grootste in Friesland, Overijssel, Zeeland en Limburg. Vanaf nu vermoedelijk nergens meer.

"Een enorme shock", zegt Tweede Kamerlid Boswijk. "Een aardverschuiving van formaat, een buitengewoon bittere pil", aldus CDA-leider Hoekstra.

Sommige CDA'ers zien nog lichtpuntjes. Uiteindelijk heeft het CDA "echt wel een goed verhaal", zegt de Groningse lijstrekker De Wit. Anderen zien het na het vertrek van Pieter Omtzigt niet meer goedkomen.

BBB stoot SP in Oss van de troon, 'bolwerk zakt in elkaar'

BBB heeft in Oss de SP van de eerste plek verstoten. BBB haalde 19,5 procent van de stemmen in de thuisstad van SP-partijleider Lilian Marijnissen en oud-partijleider Jan Marijnissen, haar vader. De SP zakte van 17,7 procent in 2019 naar 13,1 procent en moet daarmee ook de VVD voor laten gaan.

Ook bij de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar werd de SP in Oss overigens niet de grootste. Omroep Brabant sprak toen al over het einde van een tijdperk. "Een bolwerk zakt in elkaar."

Nu extra uitzending over de uitslag

Kijk nu live mee naar de extra uitzending van NOS Nederland Kiest, met daarin het laatste nieuws over de verkiezingen en analyses op basis van de eerste prognose. Klik hier om live mee te kijken.

Over de uitslag in Zeeland: 'Er is een mokerslag uitgedeeld'

De BBB ging van 0 naar 9 zetels in Zeeland. De uitslag is deels te verklaren vanuit een gebrek aan vertrouwen in de Haagse politiek, zegt Pim van den Berge van Omroep Zeeland.

Ministerie: meeste gemeenten hebben de telling afgerond

Het ministerie van Binnenlandse Zaken voert meerdere redenen aan waardoor nog niet in alle gemeenten de stemmen zijn geteld. Dat heeft in de eerste plaats te maken met de opkomst voor deze Statenverkiezingen. Die was hoger dan normaal, de hoogste sinds 1987 zelfs. Daarnaast was het ook een telling voor de waterschappen en in sommige provincies ook voor meerdere waterschappen.

"In de evaluatie die we na verkiezingen uitvoeren gaan we kijken welke oorzaken er nog meer kunnen zijn waardoor het langer dan normaal duurde", zegt een woordvoerder van het ministerie. In de meeste gemeenten zijn de stemmen inmiddels geteld. In hoeveel gemeenten dat nog niet is gebeurd, kan de woordvoerder nog niet zeggen.

Voorlopige uitslagen van drie provincies bekend

In Zeeland, Flevoland en Drenthe staat de voorlopige uitslag vast. In al deze drie provincies is de BoerBurgerBeweging (BBB) de grootste geworden. In Drenthe is dat met 33,5 procent van de stemmen. In geen enkele andere provincie is dat percentage zo groot, schrijft RTV Drenthe op basis van de resultaten die tot nu toe bekend zijn over andere provincies. Wat de overwinning in Drenthe bijzonder maakt, is dat de BBB in alle Drentse gemeenten de meeste stemmen kreeg.

In Flevoland kreeg de BBB 20,8 procent. "Bizar", zei lijsttrekker Anja Keuter bij Omroep Flevoland. De BBB heeft volgens haar vooral gewonnen door het stikstofstandpunt. "Gelukkig is het in Flevoland niet een enorm groot probleem." Toch doet ze één duidelijke toezegging: "We gaan niet gedwongen uitkopen."

In Zeeland werd de BBB de grootste met 19,7 procent van de stemmen. In de gemeenten Middelburg, Vlissingen en Goes bleef de PvdA/GroenLinks-combinatie de BBB voor. In Tholen en Reimerswaal bleef de SGP de grootste partij. Dat is de SGP nu ook in Veere, tot gisteren was dat nog het CDA.

Ook in België en Duitsland veel aandacht voor BBB

Ook in de landen om ons heen wordt aandacht besteed aan de verkiezingsuitslag in Nederland. De site van de Belgische VRT pakt er groot mee uit. "Nieuwe 'boerenpartij' vanuit het niets de grootste partij", schrijft de krant. "De winst was vooraf voorspeld, maar dan nog slaat ze Nederland met verstomming."

Ook De Morgen opent op de BBB, in combinatie met de vaststelling "Coalitie van Mark Rutte krijgt rake klappen" in de kop. De Belgische krant voorspelt dat voor de regering "alvast" een crisissfeer dreigt.

Volgens De Standaard slaat de 'boerenpartij' iedereen met verstomming. Deze krant spreekt van een politieke aardverschuiving, die de "regeringsschepen midscheeps raken".

Het Duitse persbureau DPA stelt dat de "woede van de kiezers" het kabinet van premier Rutte "een dramatische afstraffing" heeft gegeven en dat de stabiliteit van de regering in gevaar is.

Onbekend aantal gemeenten gestopt met tellen

Een onbekend aantal gemeenten is vannacht gestopt met het tellen van de stemmen, omdat de tellers oververmoeid raakten. De burgemeester mag dan besluiten om het tellen tijdelijk te staken, zegt het ANP dat werd geïnformeerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken. Volgens het persbureau heeft in ieder geval de gemeente Diemen besloten om tijdelijk te stoppen.

Bij de vertraging van de bekendmaking van de resultaten speelt behalve de vermoeidheid van de tellers ook de hoge opkomst mee, net als het feit dat er dit jaar veel partijen meededen en daardoor de stembiljetten groter waren. Bovendien kampten gemeenten met een storing aan de gebruikte telefonische software.

Het ministerie liet het ANP weten dat meer gemeenten van plan waren tijdelijk te stoppen. Als op stembureaus niet verder geteld kan worden, moet een proces-verbaal worden opgemaakt. Daarin moet in ieder geval worden opgenomen hoeveel geldige stempassen zijn binnengekomen en hoeveel geldige volmachten en geldige kiezerspassen er zijn. Alle stempassen en stembiljettenmoeten verzegeld en beveiligd naar de gemeente gebracht worden. De telploeg die vandaag aan de slag gaat, hoeft niet uit dezelfde personen te bestaan als de ploeg van gisteravond en vannacht.

Voorlopige zetelprognose Eerste Kamer eindelijk binnen

Na een telling van 85 procent van de stemmen heeft persbureau ANP een voorlopige prognose van de Eerste Kamer opgesteld. Daaruit komt BBB op 15 zetels, Partij van de Arbeid/GroenLinks komt eveneens om 15 zetels, VVD komt uit op 10 zetels.

De winst van BBB betekent een grote klap voor de coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie. De ontevredenheid over het kabinet bleek een belangrijke drijfveer voor de kiezers te zijn, zo bleek ook uit een online opinieonderzoek van Ipsos onder zo'n 2500 kiesgerechtigden.

De voorlopige prognose liet lang op zich wachten omdat het tellen van de stemmen zeer moeizaam en traag verliep. Dat had verschillende redenen, zo is de opkomst hoger en waren er problemen met de systemen.

Bekijk hieronder de verdeling van de Eerste Kamer tot nu toe :

Nog geen voorlopige prognose Eerste Kamer, gemeenten tellen vanmiddag verder

De voorlopige prognose van de zetelverdeling in de Eerste Kamer laat nog op zich wachten. Dat komt doordat het tellen van de stemmen van de Provinciale Statenverkiezingen trager verloopt dan anders. Een aantal provincies heeft daardoor nog geen voorlopige prognose gegeven. In de loop van de nacht stopte een aantal gemeenten tijdelijk met tellen.

Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken kwamen er signalen binnen dat stembureauleden oververmoeid raakten. Daarop verstuurde het ministerie rond 02.30 uur een instructie aan alle gemeenten dat, wanneer tellers uitgeput raakten, in overleg met de voorzitters van de stembureaus tijdelijk gestopt mocht worden met tellen.

Op hoeveel locaties dit daadwerkelijk is gebeurd, is onduidelijk. Het ging onder meer om de gemeente Diemen, bij Amsterdam, meldt persbureau ANP. Gemeenten die zijn gestopt met tellen, gaan vanmiddag verder.

Forum voor Democratie ook hard onderuit in bolwerk Edam-Volendam

Nu de voorlopige uitslagen binnenkomen, wordt onder meer in Forum voor Democratie-bolwerk Edam-Volendam de omvang van het verlies van de partij duidelijk. De partij van Thierry Baudet haalde daar in 2019 nog 40,8 procent van de stemmen binnen; nu is dat slechts 5,7 procent. Een verval van maar liefst 35,1 procent.

Veel van die stemmen lijken naar BBB te zijn gegaan, in de Noord-Hollandse gemeente klom de nieuwkomer op naar 22,4 procent van de stemmen. Collega-nieuwkomer JA21 was goed voor 12,7 procent. PVV is daar de derde partij met 11,3 procent.

Voorlopige uitslagen druppelen binnen

Na Flevoland zijn ook Zeeland en Drenthe met hun voorlopige uitslag gekomen. In beiden provincies is nieuwkomer BBB de grootste partij geworden. In Zeeland behaalde BBB 19,7 procent van de stemmen.

De lijstcombinatie Partij van de Arbeid/GroenLinks werd daar met 13,4 procent van de stemmen de tweede partij. Zeeland is de enige provincie waarbij PvdA/GL al is samengevoegd tot één lijstcombinatie. Forum voor Democratie, in 2019 nog goed voor 5 zetels, houdt er waarschijnlijk maar één over in Zeeland.

BBB op eenzame hoogte

In Drenthe is de BBB met 33,5 procent van de stemmen tot eenzame hoogte gestegen. Ruim een derde van de kiezers heeft daar op de partij van Caroline van der Plas gestemd. De kiezer heeft daar sowieso flink afgerekend met de landelijke coalitiepartijen. VVD, D66, CDA en ChristenUnie haalden vier jaar geleden samen nog 36 procent van de stemmen, nu is daar nog maar 22 procent van over.

Provincie Flevoland eerste provincie met voorlopige uitslag

Flevoland is de eerste provincie die komt met een voorlopige uitslag. In de provincie met ruim 300.000 stemgerechtigden is BBB met 20,8 procent de grootste geworden. Forum voor Democratie is de grootste verliezer, die partij ging van 17,8 procent (in 2019) naar 4,5 procent van de stemmen.

Ook de PVV moest iets inleveren in Flevoland en ging van 9,3 procent naar 7,7 procent. D66 kreeg er juist weer wat stemmen bij en ging van 4,9 procent in 2019 naar 5,7 procent. In Almere ging FVD van 18,8 procent naar 4,6 procent, BBB behaalde daar 13,8 procent.

Voorlopig is Flevoland nog de enige provincie met een eindstand in de telling, het tellen van de stemmen gaat een stuk trager dan voorgaande jaren.

Ministerie: Stop met tellen als niet meer gaat

Het tellen van de stemmen verloopt zo moeizaam dat het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft aangegeven dat gemeenten tijdelijk het tellen mogen staken. Wanneer tellers te moe zijn om de stembiljetten nog te verwerken, mag het werk worden neergelegd en later vandaag worden hervat.

Volgens persbureau ANP hebben verschillende gemeenten al laten weten van plan te zijn de telling op te schorten omdat de tellers te moe zijn. Volgens het persbureau heeft de gemeente Diemen naar aanleiding van het bericht van het ministerie besloten later verder te gaan.

Als een stembureau stopt met tellen, moet er een proces-verbaal worden opgemaakt. Daarin moet staan hoeveel geldige stempassen er binnen zijn gekomen, hoeveel geldige volmachten en hoeveel geldige kiezerspassen er zijn. Alle zogenoemde stembescheiden (waaronder de stempassen en de stembiljetten) moeten verzegeld en beveiligd naar de gemeente gebracht worden.

Wassenaar, Bloemendaal en regio Gooi blijven trouw aan VVD

Hoewel in veel gemeenten in het land BBB het grootst aantal stemmen weet binnen te halen, blijven Wassenaar, Bloemendaal en de regio Gooi trouw aan de VVD.

In Wassenaar heeft de VVD de meeste stemmen gekregen: 26,4 procent van het totaal. Dat zijn er wat minder dan vier jaar geleden (31,5 procent), maar wel genoeg om BBB voor te blijven (12,1 procent).

In Bloemendaal zakte de partij van 28,1 procent naar 24,8 procent, maar bleef het D66 (13,1 procent) en GroenLinks (9,8 procent) ruimschoots voor. BBB kreeg daar 7,4 procent.

Het Gooi

In Blaricum blijft VVD de grootste met 26,5 procent van de stemmen (in 2019 was dit 29,8 procent). BBB is daar nu de tweede grootste partij met 12,6 procent. Zowel in Huizen als in de gemeente Gooise Meren blijft de VVD fier aan kop, respectievelijk 15,8 procent en 20,8 procent van de stemmen ging daar naar de VVD.

In Hilversum werd het iets spannender, maar ook daar blijft VVD aan kop (13,2 procent), op de voet gevolgd door de PvdA met 12,6 procent en GroenLinks met 12,4 procent.

Uitslag Den Haag: VVD verliest maar blijft grootste, GroenLinks volgt op de voet

In het politieke hart van het land, Den Haag, zijn de stemmen inmiddels ook geteld. VVD is en blijft - ondanks een verlies van ruim 2 procent - de grootste partij. GroenLinks boekte winst en ging van 12,4 naar 13 procent.

Nieuwkomer BBB kreeg 8,7 procent van de stemmen in Den Haag, voor JA21 was dat 4,3 procent, Volt behaalde 3,7 procent van de stemmen.

De opkomst in de stad was ruim 2 procent lager dan in 2019. Vier jaar geleden was dat 49,7 procent, dit jaar kwam 47,6 procent van de stemgerechtigden stemmen.

Uitslag Den Bosch: VVD blijft grootste partij, FVD wederom grootste verliezer

In Den Bosch zijn de stemmen wel geteld. De VVD kan daar opgelucht ademhalen, ze hebben 3,5 procent van de stemmen verloren maar zijn met 13,5 procent de grootste partij. Ze worden gevolgd door GroenLinks, BBB is met 11 procent van de stemmen de derde partij in Den Bosch.

De opkomst lag iets hoger dan in 2019. Bij de vorige verkiezingen voor de Provinciale Staten kwam 54,4 procent van de stemgerechtigden opdagen, dit jaar is dat 56,5 procent.

Stemmen tellen verloopt trager dan bij eerdere verkiezingen

Het tellen van de stemmen gaat bij deze verkiezingen veel trager dan in voorgaande jaren, dat meldt persbureau ANP dat alle verkiezingsuitslagen bijhoudt. Om 01.30 uur had het ANP uitslagen binnen van 77 gemeenten, vier jaar eerder waren dat op hetzelfde tijdstip 206.

Waarom het tellen van de stemmen zo traag gaat, is vooralsnog onduidelijk.

De verkiezingsavond van de Provinciale Staten in beeld

Eerdmans (JA21): 'Implosie van huidige politieke verdeling'

Joost Eerdmans (JA21) noemt de eerste exitpolls en voorspellingen een "helder signaal" en een "implosie van de huidige politieke verdeling". De overwinning van BBB doet de leider van JA21 terugdenken aan de tijd van Pim Fortuyn. "Het zegt veel over het politieke vertrouwen wat weg was en wat weggevaagd is door de huidige coalitie."

Eerdmans stelt dat er een andere politieke wind moet gaan waaien. "Het kan absoluut niet zo blijven zoals het is. Dit kan ook niet zonder gevolgen blijven in de landspolitiek, er komt ander beleid. Denk aan stikstof en asielbeleid."

Uitslag Maastricht: GroenLinks iets gegroeid en de grootste partij

Net als in Rotterdam is ook in Maastricht GroenLinks de grootste partij geworden. Die partij kreeg er 14,3 procent van de stemmen, vier jaar geleden was dat 13,7 procent.

Forum voor Democratie verloor 11,5 procent van de stemmen en ging van 14,8 naar 3,3 procent van het totaal. Na GroenLinks is D66 de grootste partij (10,2 procent), op de voet gevolgd door de Partij van de Arbeid (10,1 procent). De VVD verloor ten opzichte van vier jaar geleden 1,3 procent van de stemmen en is daarmee de vierde partij van de hoofdstad in Limburg. Nieuwkomer BBB is de vijfde partij geworden met 8,4 procent van de stemmen.

De opkomst in Maastricht was iets lager dit jaar: 52 procent in 2019 tegenover 51,7 procent dit jaar.

Minister van Natuur en Stikstof: 'Stilstand kunnen we ons niet permitteren'

Uitslag Rotterdam: GroenLinks grootste partij, FVD grootste verliezer

GroenLinks is de grootste partij in Rotterdam geworden. Het is de eerste grote stad waar de uitslagen binnen zijn.

De partij van Jesse Klaver kreeg er 13,6 procent van de stemmen. Vier jaar geleden was dat 12,3 procent. Grote verliezer is Forum voor Democratie. De partij kreeg in de Maasstad 3,6 procent van de stemmen, terwijl dat in 2019 nog 15,7 procent was.

De BBB is van de nieuwkomers in de Eerste Kamer de grootste in Rotterdam. 8 procent van de Rotterdamse kiezers stemde op de partij.

De opkomst in Rotterdam was iets lager dan in 2019: in totaal stemden 204.164 mensen. Dat is 44,4 procent van alle Rotterdammers. Vier jaar geleden was dat nog 44,8 procent.

Rutte: 'Uitslag heeft niet onmiddellijk gevolgen voor kabinet'

Premier en VVD-leider Rutte verwacht niet dat de grote verkiezingswinst voor BBB en het forse verlies van de coalitiepartijen veel gevolgen zullen hebben voor de stabiliteit van het kabinet. "Niet onmiddellijk. Ik denk dat het kabinet stabiel kan blijven."

De partijen in de coalitie willen volgens Rutte verantwoordelijkheid nemen. Hij verwacht dat ze voorlopig gewoon door willen met het kabinet, al durft hij niet te voorspellen of zijn ploeg de rit zal uitzitten.

Uitslag Emmen: BBB met afstand de grootste, PvdA volgt

In Emmen, de grootste stad van de provincie Drenthe, is de telling compleet. De BoerBurgerBeweging (BBB) is daar met afstand de grootste partij geworden, zij behaalden 35 procent van de stemmen. Na de BBB verzamelde de PvdA de meeste stemmen: 10,4 procent van het totaal. Vier jaar geleden was dat nog bijna 18 procent.

Van alle partijen die er vier jaar geleden ook bij waren, kreeg alleen de Partij voor de Dieren meer stemmen. De opkomst in Emmen was ruim vier procent hoger dan bij de vorige verkiezingen voor de Provinciale Staten.

Bekijk alle uitslagen van de Provinciale Statenverkiezingen in de link hieronder. Op de kaart komen de uitslagen per gemeente binnen en later ook per provincie.

Van der Staaij (SGP): 'Kabinet moet winst BBB in ogenschouw nemen'

De nestor van de Tweede Kamer, SGP-leider Van der Staaij, denkt dat er dingen gaan veranderen in politiek Den Haag door de megawinst van BBB. "Het zou triest zijn als dit niets zou veranderen", zegt hij.

"Ik mag hopen dat het kabinet nu niet alleen naar links kijkt voor steun, maar ook de enorme winst van BBB in ogenschouw neemt." Zijn eigen partij dreigt 1 van de 2 zetels in de Eerste Kamer te verliezen, maar Van der Staaij hoopt dat zijn partij in de uiteindelijke uitslag toch 2 zetels houdt.

Nanninga (JA21): 'Overal was het een slachting voor partijen'

Volgens de exitpoll van Ipsos komt JA21 de eerste kamer binnen met 3 zetels. Een resultaat waar JA21-leider Nanninga zeer blij mee is, zegt ze.

"We zagen de overmacht van de BBB, die nog groter was dan van tevoren gepeild. Overal was het een slachting. Alle partijen zitten in het rood en wij steady, dik in het groen."

Stemmen worden nog geteld in de meeste gemeenten

In de meeste gemeenten worden de stemmen nog geteld. In Middelburg lag rond 23.30 uur nog een flinke stapel stemformulieren voor de Waterschapsverkiezingen die geteld moesten worden:

Dassen (Volt): 'Ons geluid slaat aan'

Partijleider Laurens Dassen van de jonge partij Volt spreekt van een geweldig verkiezingsresultaat voor zijn partij. Volgens hem slaat het "genuanceerde, toekomstgerichte, verbindende geluid" van Volt aan. Volgens de exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos van de Eerste Kamer zal Volt daar twee zetels behalen.

"We bestaan vier jaar en we zitten op Europees niveau, in de Tweede Kamer, in de provincie en de gemeente en dan nu ook in de Eerste Kamer. Dat betekent dat ons geluid aansluit bij mensen", aldus Dassen

'Komende jaren moet politiek rekening houden met agenda BBB'

Politiek verslaggevers Marleen de Rooy, Xander van der Wulp en Arjan Noorlander geven een eerste duiding van de exitpoll van de Eerste Kamer. De Rooy zegt dat de VVD de strategie koos om BBB te negeren, en klein te houden. "Niet mee in debat te gaan, niet op te zoeken. Maar je ziet, ze hebben niet goed om zich heen gekeken, en misschien onderschat hoeveel potentie die partij had."

Ouwehand (Partij voor de Dieren): 'We groeien als biologische kool'

Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren is blij met de winst die haar partij naar alle waarschijnlijkheid heeft geboekt. "Hoera voor nu!", roept ze uit terwijl ze het podium op komt. "De beweging die al veel langer vindt dat er een einde moet komen aan de bio-industrie. Durven kiezen voor het kwetsbare voorop, voor de natuur, de dieren en het klimaat. Die beweging groeit als biologische kool."

Wilders (PVV): 'Tegen BBB was niet op te boksen'

PVV-leider Wilders is er niet in geslaagd de proteststemmen van de Nederlanders naar zijn partij te krijgen. Die gingen naar BBB. "Het ging in de campagne vaak over het thema van mevrouw Van der Plas: stikstof", is volgens Wilders de verklaring.

Hij feliciteert Van der Plas: "Daar is niet tegen op te boksen. Als wij ons weten te handhaven is dat een enorme prestatie."

Van der Plas (BBB) tegen achterban: 'Hebben stem laten horen, en hoe'

"Dit is niet normaal, maar dit is wél normaal", begint Caroline van der Plas haar toespraak. "Het zijn allemaal normale burgers die gestemd hebben. Boeren die bang zijn voor hun voortbestaan, op een plek waar ze al generaties leven en wonen."

Volgens de BBB-leider zijn die mensen nu naar de stembus gegaan. "Normaal gesproken blijven mensen thuis als ze geen vertrouwen meer hebben in de politiek, maar vandaag hebben ze laten laten zien dat ze niet meer thuisblijven. Ze hebben hun stem laten horen, en hoe."

Marijnissen: 'Nederland gaf dikke middelvinger aan gevestigde orde'

Volgens SP-leider Marijnissen heeft Nederland een "dikke middelvinger gegeven aan de gevestigde orde". Ze erkent dat dat protest niet via haar eigen partij is gegaan: voor de SP heeft het niet de uitslag opgeleverd die de partij zelf had gehoopt.

Maar Den Haag heeft een signaal gekregen van proteststemmers en Marijnissen is "benieuwd wat het gaat betekenen voor de coalitie". Ze denkt dat de "komende verkiezingen wie weet wel eerder komen dan gedacht". Ze vindt dat de SP daar ook klaar voor moet zijn, de SP zal dan "nodig zijn om de boel naar links te trekken".

Klaver/Kuiken (Groenlinks/PvdA): 'Ambitie was de grootste worden'

"Onze ambitie was de grootste worden. Op dit moment is dat nog steeds mogelijk", zegt GroenLinks-leider Klaver. Ook PvdA-leider Kuiken is blij met de kleine winst die haar partij lijkt te boeken. Klaver wijst erop dat zijn partij in 2019 de beste uitslag ooit behaalde bij de Statenverkiezingen. "Die lijken we te evenaren."

De partijleiders van GroenLinks en de PvdA zien zich gezamenlijk nog steeds de grootste fractie worden in de Eerste Kamer. De linkse samenwerking staat in de exitpoll voor de senaat op 15 zetels, net als grote winnaar BBB.

Baudet (FvD): 'Ons project is van de lange adem'

In de exitpolls tot nu toe is Forum voor Democratie de partij die het grootste verlies lijkt te lijden. FvD-leider Thierry Baudet sprak zijn achterban in een ruim twintig minuten durende speech toe.

Hij zegt ervan uit te gaan dat zijn partij drie zetels overhoudt in de Eerste Kamer, waar dat er volgens de exitpoll twee zijn. In 2019 won zijn partij er nog 12.

"Wat de uitslag van deze verkiezing laat zien is dat waar wij mee bezig zijn met elkaar een project is van de lange adem", zei Baudet. "Wij handhaven ons. Zoals het er nu naar uitziet zijn wij in alle provincies vertegenwoordigd."

Hoekstra (CDA): 'Slechtere uitslag dan waar we op hoopten'

Een teleurgestelde CDA-leider Hoekstra feliciteert de BBB met het knappe resultaat en noemt de voorspelde uitslagen voor zijn partij een "buitengewoon bittere pil" voor zichzelf en alle duizenden vrijwilligers van de partij. Hoekstra spreekt van een "slechtere uitslag dan waar we allemaal op hadden gehoopt".

Er rust volgens Hoekstra nu "op ons, op de bewindspersonen en de Kamerfractie de belangrijke taak om het vertrouwen weer terug te winnen. Dat vertrouwen zullen we straat voor straat terug moeten winnen."

Kaag (D66): 'Houden vast aan progressieve agenda'

Ook Sigrid Kaag spreekt haar felicitaties en waardering uit voor Caroline van der Plas en de BBB. "Zij hebben een fenomenaal resultaat weten te boeken", zei de D66-leider over de eerste exitpolls. Ze feliciteerde ook nieuwkomers JA21 en Volt, die beide met enkele zetels in de Eerste Kamer lijken te komen. "Want het is een feest voor de democratie."

Op basis van de exitpoll zou D66 op zes zetels uitkomen in de Eerste Kamer. Dat zou een zetel verlies betekenen. Kaag zegt dat haar partij daar tevreden mee mag zijn. "We staan voor de idealen en we houden vast aan het uitvoeren van de progressieve agenda."

ChristenUnie-leider Bikker: 'Het blijft nog spannend'

Volgens de eerste exitpolls verliest de coalitie acht zetels in de Eerste Kamer. ChristenUnie-partijleider Mirjam Bikker lijkt nog niet vooruit te willen lopen op verlies van haar partij.

"Spannend zal het nog even blijven, omdat we weten dat in de provincies het kwartje vaak net de ene of net de andere kant op kan vallen", stelt zij. De CU zou volgens de exitpoll van vier naar drie zetels gaan in de Eerste Kamer.

Rutte over exitpolls: 'Niet de winst die we wilden'

In een eerste reactie op de exitpolls sprak VVD-leider Rutte over een bijzondere avond. Hij feliciteerde BBB-leider Van der Plas. De VVD verliest afgaande op de eerste exitpolls twee zetels in de Eerste Kamer. "Dit is niet de winst die we wilden", zei Rutte. "Maar we zijn bereid in de provincies onze verantwoordelijkheid te nemen."

Van der Plas weggevoerd door beveiliging: 'Een misverstand'

Tijdens de verkiezingsuitzending van de NOS was te zien hoe Caroline van der Plas door beveiligers tijdens een interview werd weggevoerd.

BBB-partijvoorzitter Erik Stegink laat aan de NOS weten dat het om een misverstand ging en dat de beveiliging in de veronderstelling was dat Van der Plas rust nodig had. Er was volgens de partijvoorzitter geen sprake van dreiging.

Inmiddels is de BBB-leider weer in de zaal.

Van der Plas over exitpoll Eerste Kamer: 'Serieus met BBB onderhandelen'

BBB-lijsttrekker Caroline van der Plas zegt dat de coalitiepartijen in de Eerste Kamer serieus met BBB moeten onderhandelen. "Ze hadden al weinig meerderheid, nu is het bijna niks meer." De coalitiepartijen staan volgens de exitpoll op 24 zetels van de 75 in de senaat; dat zijn er nu nog 32.

Mocht de coalitie alsnog bij linkse partijen aankloppen voor samenwerking, dan zou Van der Plas dat "schandalig" vinden. "Dan negeren ze een groot deel van de kiezers in Nederland. Ik sta open voor gesprekken met iedereen. Wij zijn er klaar voor."

Eerste exitpoll Eerste Kamer: BBB en combinatie PvdA/GroenLinks grootste

BBB lijkt volgens een exitpoll van Ipsos de grootste partij in de Eerste Kamer te worden met 15 zetels. Ook de combinatie GroenLinks/PvdA behaalt volgens de exitpoll gezamenlijk 15 zetels. Dat is een zetel meer dan de partijen nu samen hebben.

De coalitiepartijen verliezen volgens de poll. Het CDA verliest 4 zetels, de VVD 2 en D66 en ChristenUnie 1.

Stembiljetten te weinig in Tilburg

In Tilburg hebben mensen bij sommige stembureaus even moeten wachten voordat ze hun stem konden uitbrengen. Er was gedurende de dag soms een tekort aan stembiljetten. Volgens een woordvoerder van de gemeente wordt continu in de gaten gehouden of er op ieder stembureau voldoende middelen zijn. Dat gebeurt met een zogeheten stem-app die door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is ontwikkeld. "De app haperde af en toe, waardoor we sommige stembureaus niet op tijd konden voorzien van extra stembiljetten", aldus de woordvoerder. Volgens de gemeente was de vertraging hooguit een kwartiertje.

Xander van der Wulp: 'Klap bij alle coalitiepartijen'

Politiek verslaggever Xander van der Wulp houdt er na de gunstige eerste exitpolls voor de BBB rekening mee dat de komende dagen weleens crisisoverleg in Den Haag kan plaatsvinden. "Ik kan je verzekeren dat dit een klap bij alle coalitiepartijen is. Wat het straks voor de Eerste Kamer ook wordt, het kabinet heeft gezegd: de provincies moeten straks het stikstofbeleid uitvoeren. Ga dat stikstofbeleid van minister Van der Wal maar eens uitvoeren met zo'n uitslag."

Politiek verslaggever Arjan Noorlander: "Je krijgt dus eerst de formatie in Overijssel die heel moeilijk tot stand zal komen, en dan moet er de komende weken in Den Haag een wet door de kamers die de stikstofmaatregelen regelt. Dat wordt buitengewoon moeilijk besturen."

Schiermonnikoog geeft als eerste gemeente uitslagen door

Schiermonnikoog is rond 21.30 uur de eerste gemeente die de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen heeft doorgegeven aan de verkiezingsdienst van persbureau ANP.

Schiermonnikoog is wel vaker de eerste gemeente die uitslagen meldt. De strijd gaat vaak tussen Schiermonnikoog, Vlieland en het Gelderse Rozendaal. Dat zijn de kleinste gemeenten van het land, met elk ongeveer duizend kiezers.

BBB is er de grootste partij geworden met 24 procent van de stemmen, gevolgd door de PvdA die 15,6 procent van de stemmen kreeg.

De opkomst is 74,6 procent. In 2019 was de opkomst 68,9 procent.

BBB ook in Noord-Brabant grootste volgens exitpoll

Net als in Overijssel, wordt BBB volgens de exitpoll van Ipsos ook in Noord-Brabant de grootste. De partij zou uitkomen op 12 zetels, terwijl VVD de tweede partij is met 9 zetels.

"Nederland heeft duidelijk laten zien dat ze het beleid zat zijn", reageert BBB-lijsttrekker Caroline van der Plas. "Die trein in Den Haag dendert maar door. Wij stoppen die trein."

BBB-lijsttrekker in Noord-Brabant John Frenken noemt de exitpoll grandioos. "Andere woorden heb ik er niet voor. Dit betekent een ommezwaai in beleid."

De SP en GroenLinks volgen met ieder 5 zetels. Grote verliezer lijkt Forum voor Democratie te worden: die partij verliest volgens de exitpoll 8 zetels en komt uit op 1 zetel.

Exitpoll: BBB veruit de grootste in Overijssel

BBB lijkt volgens een exitpoll van Ipsos veruit de grootste partij te worden in Overijssel. De partij zou daar volgens Ipsos op 17 zetels uitkomen. De partij kreeg 31,3 procent van de stemmen. Daarna volgen Groenlinks, CDA en de VVD met ieder 4 zetels.

"Wat gebeurt hier?" Reageert BBB-lijsttrekker Caroline van der Plas. "Wij wisten echt wel dat we gingen winnen, maar dit is zo onbeschrijfelijk. Als dit zo doorzet, dan wordt BBB de grootste."

Carla Evers, BBB-lijsttrekker in Overijssel, zegt sprakeloos te zijn. "Dit overtreft alle verwachtingen. En aan de andere kant is dit een signaal dat het anders moet. De inwoner moet weer centraal staan."

CDA-lijsttrekker van Overijssel Rick Brink brengt zijn felicitaties over aan de BBB. Zijn partij zou op basis van de exitpoll van 9 naar 4 zetels gaan. "We zagen dat het geen makkelijke wedstrijd zou worden. We hopen dat er nog een zetel bij komt."

In de provincie lijken FVD, SP, SGP, 50Plus, JA21 en Volt net een zetel te gaan halen, volgens Ipsos.

Een exitpoll is nog geen definitieve uitslag: het geeft een indicatie. De daadwerkelijke zetelaantallen kunnen nog licht verschuiven.

Van der Plas over exitpoll Noord-Holland: 'Dit is niet normaal'

BBB-lijsttrekker Caroline van der Plas reageert vanuit het Overijsselse Bathmen uitzinnig op exitpoll in Noord-Holland. "Dit kan ertoe leiden dat je de grootste gaat worden. Dit is niet normaal. Dit had ik nooit verwacht. Ik had gehoopt op zes zetels, misschien. Maar negen zetels."

BBB-lijsttrekker van Noord-Holland, Ingrid de Sain, denkt al aan meebesturen in haar provincie. "Natuurlijk denken we aan een coalitie met BBB. We hebben ervaren bestuurders in het team zitten, dus we gaan ervan uit dat dat goed gaat komen."

Eerste exitpoll binnen: nek-aan-nekrace VVD en BBB in Noord-Holland

Het is zeer spannend of BBB of VVD de grootste wordt in Noord-Holland, volgens een exitpoll van Ipsos. Binnenkomer BBB komt volgens die poll uit op 9 zetels, een zetel meer dan de VVD. Omdat er een foutmarge van één, maximaal twee zetels op de exitpoll zit, is het nog onzeker welke partij de grootste wordt.

Verder lijkt het erop dat ChristenUnie, 50Plus en Forum voor Democratie net wel een zetel weten te halen in Noord-Holland.

Storing StembureauApp zorgt voor lange rijen bij stembureaus in achttien gemeenten

Door een landelijke storing eerder vanavond met de StembureauApp zijn er op verschillende stembureaus lange rijen ontstaan. Inmiddels is de storing verholpen.

Achttien gemeenten maken gebruik van de app, waarmee stempassen worden gecontroleerd op geldigheid. Onder andere Utrecht, Den Haag en Rotterdam gebruiken de app. Op sommige stembureaus is overgeschakeld naar het handmatige controlesysteem, waardoor het stemmen langer kan duren.

'Stembiljetten op meerdere Amsterdamse stembureaus op'

Op meerdere stembureaus in Amsterdam zijn de stembiljetten op, meldt AT5 op basis van berichten van stemmers.

Stemmers vertellen naar andere locaties te worden gestuurd. De gemeente bevestigt aan de omroep dat er op één locatie (stadsloket Zuid) rond 19.00 uur een tekort aan stembiljetten was en dat mensen naar andere locaties werden gestuurd.

Al in rij voor 21.00 uur? Dan mag je nog stemmen

Op diverse stembureaus is het druk en staan er rijen, terwijl de stembureaus officieel om 21.00 uur dicht gaan. Mensen die dan nog in de rij staan en vóór 21.00 uur al in de rij stonden, worden gewoon nog toegelaten om te stemmen.

Mensen die na 21.00 uur nog proberen aan te sluiten in de rij worden niet meer toegelaten.

Wat is het verschil tussen een exitpoll en een prognose?

Wat is een exitpoll?

Een exitpoll is een bovengemiddeld betrouwbare peiling, maar nog geen uitslag. Het is een indicatie van de uitslag, uitgedrukt in percentages en zetels. In dit geval geldt een foutmarge van één zetel, wat dus wil zeggen dat partijen uiteindelijk een zetel meer of minder kunnen halen dan de exitpolls laten zien. In uitzonderlijke gevallen kan het verschil twee zetels zijn.

De exitpolls zijn op gezag van onderzoeksbureau Ipsos, dat deze peilingen doet in opdracht van de NOS. Medewerkers van Ipsos zitten bij de uitgang van tientallen stembureaus in de provincies. Die medewerkers vragen kiezers om te vertellen waar ze zojuist in het stembureau op hebben gestemd. De stembureaus die hiervoor gekozen zijn door Ipsos bieden een representatief beeld van de situatie in de provincie als geheel.

Wat is een prognose?

De prognoses van de verkiezingsuitslagen zijn 'harder' dan de exitpolls, want ze zijn gebaseerd op daadwerkelijke uitslagen bij de stembureaus, maar ze zijn nog steeds geen definitieve uitslagen. Meestal komen na 01.30 uur de eerste voorlopige prognoses van persbureau ANP over de zetelverdeling in de twaalf afzonderlijke Provinciale Staten. Die worden gevolgd door een voorlopige prognose van de zetelverdeling in de Eerste Kamer.

In de loop van de nacht zijn vanzelfsprekend steeds meer stembureaus klaar met tellen. De prognoses worden dan ook waar nodig aangescherpt naarmate de uren verstrijken. In de loop van donderdag, als alle uitslagen binnen zijn, is het de bedoeling dat het ANP de voorlopige prognoses omzet naar een prognose van alle verkiezingsuitslagen. Definitief worden de uitslagen op 24 maart, wanneer de kiesraad ze heeft bevestigd.

Opkomst 48 procent, nog steeds hoger dan bij vorige verkiezingen

Tot 19.45 uur heeft 48 procent van de kiesgerechtigden gestemd. Dat is meer dan bij de Provinciale Statenverkiezingen van vier jaar geleden op dit tijdstip, toen 46 procent van de kiesgerechtigde Nederlanders had gestemd. Dat blijkt uit de opkomstcijfers van Ipsos, in opdracht van de NOS.

De totale opkomst bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019 was 56 procent.

Om 21.00 uur sluiten de stembureaus. Dan volgt ook een eerste exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos.

Stemmen bij 013 Poppodium in Tilburg

Een van de vele bijzondere stemlocaties is 013 Poppodium in Tilburg. Stemmers kunnen daar een 360-gradenvideo laten maken, die ze dan op hun telefoon toegestuurd krijgen.

Het poppodium verwacht zo'n 800 stemmers te trekken.

Ruim kwart van kiezers heeft gestemd in grote steden

Tegen het einde van de middag lag de opkomst in de grote steden tussen de 26 en 38 procent. In Rotterdam had rond 17.00 uur 26,3 procent van de kiesgerechtigden zijn stem uitgebracht, het laagste opkomstpercentage van de grote steden. In Den Haag stond de teller rond die tijd op 30,3 procent, in Eindhoven op 32,9 procent, in Utrecht op 34,9 procent, in Nijmegen op 38,1 procent en in Groningen op 39 procent.

In Amsterdam, Maastricht en Breda was er op dat tijdstip nog geen update.

Meerdere gemeenten zeggen dat de opkomst hoger ligt dan vier jaar geleden.

Opkomst tot nu toe 37 procent

Tot 17.45 uur heeft 37 procent van de kiesgerechtigden gestemd. Dat is duidelijk meer dan bij de Provinciale Statenverkiezingen van vier jaar geleden op dit tijdstip, toen 33 procent van de kiesgerechtigde Nederlanders had gestemd. Dat blijkt uit de opkomstcijfers van Ipsos, in opdracht van de NOS.

De totale opkomst bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019 was 56 procent.

Nieuw verkiezingsblog

We zijn een nieuw blog gestart voor de uitslagenavond. Het verkiezingsblog van eerder vandaag kun je hier teruglezen.