Eerste dag van Prinsjesdagdebat voorbij: Kamer wil extra geld voor wooncrisis

Het debat is afgelopen, donderdagochtend om 10.15 verder

Morgen gaat het debat verder met eerst het antwoord van premier Rutte.

Omtzigt: 'Er is radicaal niets gebeurd', kabinet heeft 7 beloften gebroken

Het voormalig CDA-Kamerlid Omtzigt is de laatste spreker en toont bij het begin van zijn betoog een print met zeven voornemens van het kabinet die nog niet zijn geregeld, zoals bijvoorbeeld de oprichting van een staatscommissie om de rechtsstaat te repareren, een wet op onafhankelijk toezicht en een onafhankelijk meldpunt misstanden. "Er is radicaal niets gebeurd", aldus Omtzigt en hij wil opheldering van premier Rutte. De print van de voortgang van een 'nieuw sociaal contract' werd vervolgens rondgedeeld in de Tweede Kamer.

Van Haga: belasting mkb-ondernemers omlaag

Kamerlid Van Haga herhaalt zijn kritiek op het coronabeleid. Hij beschuldigt het kabinet van grove nalatigheid en angst zaaien. Het coronabewijs noemt hij "medische apartheid". "De grondwet wordt met voeten getreden." Van Haga wil een parlementaire enquête over het coronabeleid, maar weet al dat daar geen Kamermeerderheid voor is.

Verder wil hij dat de belastingen voor mkb-ondernemers naar beneden gaan. Eerder vandaag kondigde hij aan een motie van afkeuring tegen demissionair minister van Landbouw Schouten (CU) in te dienen. Hij vindt dat haar beleid slecht is voor de boeren. ChristenUnie-leider Segers wijst Van Haga erop dat hij nog nooit bij een debat over landbouw heeft gezeten of iets heeft gedaan aan beter landbouwbeleid. "Ik vind dit beneden uw stand", zegt hij tegen Van Haga.

Simons (Bij1) haalt uit naar kabinet en pleit voor 'radicale actie'

Fractievoorzitter Simons van Bij1 heeft weinig goeds te zeggen over de situatie in Nederland en de aanpak van het kabinet. Ze vindt dat er te weinig wordt gedaan aan onder meer de aanpak van racisme, het lerarentekort, de problemen in de jeugdzorg, de klimaatcrisis en de woningnood. Ze pleit voor een "eerlijker en gelijkwaardig" land.

Kabinetsvak krijgt koekjes (buiten beeld)

BBB, Van der Plas: wat levert halvering van de veestapel eigenlijk op?

De Haagse werkelijkheid staat ver af van de realiteit, zegt BBB-leider Van der Plas. Ze wil kooklessen in groep 1 zodat kinderen leren gezond te eten, windmolens in bebouwd gebied en niet in de groene ruimte en betaalbare woningen. Van der Plas wil van het kabinet weten wat het halveren van de veestapel in Nederland oplevert voor de klimaatdoelen van de hele wereld. Het is volgens haar een druppel op de gloeiende plaat. "Wij sluiten kolencentrales en Azië maakt plannen voor de bouw van tientallen nieuwe."

Ze wil dat de eisen die aan boeren worden gesteld om subsidie te kunnen krijgen, ook worden gesteld aan natuurorganisaties. Ook vraagt ze aandacht voor slecht onderhouden bruggen en monumenten zoals vuurtoren Lange Jaap.

Liane Den Haan: meer doen voor ouderen

Liane Den Haan zit als eenmansfractie in de Tweede Kamer na haar vertrek bij 50Plus. Ze blijft wel pleiten voor meer aandacht voor het ouderenbeleid en vindt dat het kabinet te weinig oog heeft voor deze groep. Ze hoopt onder meer dat in verpleeghuizen kinderopvang komt om de afstand tussen ouderen en kinderen te verkleinen. Ook moet er meer gebouwd worden voor senioren. Den Haan vindt niet dat ouderen "achter de geraniums moeten gaan zitten". Ze heeft in een tasje een potje met geraniums meegenomen en geeft dit naar haar betoog aan Kamervoorzitter Bergkamp.

Denk-leider Azarkan: Rutte moet opstappen

Denk ziet te weinig verandering in het kabinetsbeleid waardoor er een eind kan komen aan de inkomensverschillen en discriminatie. Over het toeslagenschandaal vraagt hij wanneer de ouders eindelijk krijgen waar ze recht op hebben.

Rutte kan wat Azarkan betreft beter vertrekken, nog vier jaar is een ramp voor het land zegt hij. "Hij is de man van de vele leugens, de loze beloftes. Andere partijen hebben kritiek op het falende beleid en het leiderschap van Rutte maar tegelijk doen zij alles om hem aan de macht te helpen."

Arjan Noorlander: Het werd gek genoeg een debat over de inhoud

SGP-leider Van der Staaij dit keer met Bijbels verhaal over David en Goliath

Traditiegetrouw neemt Van der Staaij iets mee naar dit APB-debat om zijn betoog kracht bij te zetten. In 2020 was het een ijsvogel om de Kamerbodes te bedanken voor hun werk. Het jaar daarvoor toonde Van der Staaij een afbeelding van schilder Rembrandt 'de terugkeer van een verloren zoon'.

Dit jaar nam Van der Staaij niets mee maar vertelde hij uitgebreid over het Bijbelse verhaal van David en Goliath, waarin een herdersjongen erin slaagde om de reus te verslaan met een steen. Van der Staaij wil benadrukken dat kleinere groeperingen het ook lukt om de "grote reuzen" aan te pakken. "Het gaat om de menselijke maat."

JA21: 'Het kabinet is links de sloot ingereden en moet er rechts weer uit'

Fractieleider Eerdmans is niet erg enthousiast over de begrotingsplannen van het kabinet, de plannen zijn niet rechts genoeg. "Het kabinet is links de sloot ingereden en moet er rechts weer uit."
Er gaat volgens JA21 te veel geld (7 miljard euro) naar het klimaat en defensie "komt er bekaaid vanaf". Eerdmans vindt dat het kabinet te weinig oog heeft voor Nederlandse ondernemers, die ook zwaar getroffen zijn door de coronacrisis. "Ze happen naar adem", aldus Eerdmans die wil dat het kabinet met een plan komt. JA21 wil graag praten over deelname aan een nieuw kabinet. "Het liefst nu, anders na de verkiezingen."

Volt komt ook met lijstje nieuwe plannen

Het zijn de eerste Algemene Politieke Beschouwingen van partijleider Dassen van Volt en hij uit zijn zorgen over het toenemende wantrouwen in de rechtsstaat. "Het is tijd dat de overheid richting geeft, bijvoorbeeld door de invoering van een burgerraad." Hij wil ook de begroting van 2022 aanpassen en hoopt dat er een einde komt aan de jubelton, dat is het bedrag dat ouders belastingvrij aan hun kinderen kunnen geven voor bijvoorbeeld het kopen van een eigen woning. Ook moet er een einde komen aan het leenstelsel en de basisbeurs moet terug. "Het gaat niet snel genoeg. Het kan en moet beter."

Baudet (FvD): geen excuus voor Holocaust-tweet

Aan het begin van het betoog van Forum voor Democratie-leider Baudet vraagt waarnemend D66-fractievoorzitter Jetten hem om excuses te maken voor een tweet waarin hij het begrip Holocaust tussen aanhalingstekens zette. Jetten benadrukt dat Baudet Joodse mensen pijn heeft gedaan, omdat het lijkt alsof de Forum-leider vraagtekens zet bij de moord op 6 miljoen Joden in de Tweede Wereldoorlog.

CU-leider Segers vraagt verder of Baudet wil voldoen aan de wens van Joodse organisaties dat Forum 'afblijft' van de joodse symbolen. Baudet snapt de kritiek niet en weigert een excuus te maken. "Ik vind niet dat ik me schuldig heb gemaakt aan iets verkeerds." Ook PvdA-leider Ploumen haalt stevig uit naar Baudet, omdat zij vindt dat Forum een relatie legt tussen de corona-aanpak en de Jodenvervolging. "Ik neem daar hard afstand van." Baudet zegt dat hij niet begrijpt waar de kritiek over gaat. "Ik ben me er totaal niet van bewust."

Tijdens het betoog van Baudet verlieten Kamerleden van D66 en GroenLinks de plenaire zaal en draaide minister De Jonge van Volksgezondheid hem de rug toe.

Segers (CU): er gaat veel goed in dit land, maar het is oneerlijk verdeeld

De leider van de ChristenUnie uit stevige kritiek op de ongelijke verdeling in Nederland. Jongeren, praktisch opgeleide mensen met een lager salaris of geen vaste baan en dakloze arbeidsmigranten hebben het niet gemakkelijk, zegt Segers, en dat moet beter. "Er moeten minder valse beloften worden gedaan en meer rechtvaardige politieke keuzes worden gemaakt." Hij komt niet met zeer concrete wijzigingen van de kabinetsplannen van 2022. Hij vindt wel dat er samengewerkt moet worden. "Ook deze dagen om te voorkomen dat dit politieke jaar een verloren jaar wordt."

Partij voor de Dieren: hoe halen we met dit beleid de klimaatdoelen?

"Onze economie draait op uitputting van de aarde en op roofbouw op toekomstige generaties", zegt partijleider Ouwehand van Partij voor de Dieren. Zij vindt dat het kabinet te weinig doet om de klimaatdoelen te halen en het stikstofprobleem aan te pakken.

"Het verspreiden van nepnieuws is begonnen met CDA-staatssecretaris Henk Bleker en partijen als de VVD", zegt zij. "Duizenden stallen zijn in het verleden niet getoetst aan de wet die toen al gold. En nu moeten boeren in de krant lezen dat hun vergunning moet worden ingetrokken."

Klaver: er is een Kamermeerderheid om de wooncrisis op te lossen

Als alle partijen stemmen voor zaken die zij in hun verkiezingsprogramma hebben staan dan kan de wooncrisis worden opgelost, zegt GroenLinks-leider Klaver. Er is een meerderheid voor het helemaal afschaffen van de verhuurderheffing, alleen de VVD wil het in stapjes doen. "Te vaak doet de politiek niet wat nodig is", zegt Klaver. Hij doelt dan ook op de klimaatmaatregelen en het toeslagenschandaal.

Klaver komt morgen samen met PvdA-leider Ploumen met voorstellen waar hij steun voor hoopt te krijgen van de andere partijen.

Hij zegt nog eens tegen VVD-fractievoorzitter Hermans dat het raar klinkt als zij zegt dat ze over 1 miljard euro voor extraatjes wil praten. Klaver: "De Kamer gaat deze dagen over de hele begroting, niet alleen over die ene miljard. Daar ben ik heel fel op want dat is niet de politiek waar ik in geloof. Dat eerst het bedrag wordt bepaald en dan pas de problemen erbij worden gezocht." Hij wil eerst een analyse van de problemen, en daar moet het geld dan bij worden gezocht.

Kamerdebat gaat weer beginnen

De Kamerleden zijn door de kantoorgangen van het nieuwe Kamergebouw weer naar de plenaire zaal gekomen.

Aedes wil dat de Tweede Kamer de verhuurderheffing afschaft

Aedes, de vereniging van woningcorporaties, wil dat de heffing gaat verdwijnen zodat er meer huizen kunnen worden gebouwd en worden verduurzaamd. "Deze belasting op sociale huurwoningen belemmert corporaties in hun kerntaak, namelijk volkshuisvesting." Aedes is al sinds de invoering tegen de heffing.

Lees meer:

Ploumen: 'Natuurlijk gaan we ons geen gedoogconstructie in laten rommelen'

PvdA-leider Ploumen zegt dat zij het op zich prima vindt dat VVD-fractievoorzitter Hermans met een miljard euro op pad is gestuurd om samen met oppositiepartijen akkoordjes te sluiten. Maar op de vraag van PVV-leider Wilders of zij dan ook het demissionaire kabinetsbeleid en het volgende kabinet gaat gedogen zegt zij: "Nee natuurlijk niet. Natuurlijk gaan we ons niet voor een appel en een ei in een gedoogconstructie laten rommelen."

Ploumen zegt dat zij ook niet weet wat er wordt bedoeld met het 'brede politieke midden' waar het demissionaire kabinet probeert steun te zoeken. Ze wil ook niet in achterkamertjes onderhandelen.

SGP-Kamerlid Stoffer kijkt naar de klok en vreest het ergste

Marijnissen: er moet echt iets aan de inkomensongelijkheid gedaan worden

SP-leider Marijnissen vindt het niet te verkopen dat het goed gaat met de economie maar dat er "mensen zijn die daar niks van merken". De SP wil een verhoging van het minimumloon en bijvoorbeeld winstdeling voor de werkvloer en niet alleen voor aandeelhouders.

Ook Marijnissen wil dat de woningmarkt op de schop genomen wordt. Zij vindt dat het geen markt zou moeten zijn, maar een recht op betaalbaar wonen. "Als je rijker wordt van huizenbezit dan van hard werken dan is er iets mis", zegt zij. Marijnissen vindt de afschaffing van de verhuurderheffing nog maar het begin.

Heerma: kom met een minister van volkshuisvesting

CDA wil ook af van verhuurderheffing

Het CDA vindt dat de overheid weer terug moet naar de kerntaak van "volkshuisvesting". Daar hoort bij dat de verhuurderheffing wordt afgeschaft, zegt Kamerlid Heerma. Het geld dat woningcorporaties overhouden moet naar de woningen en de huurders gaan.

Ron Fresen: debat van 'pleisters plakken'

NOS-verslaggever Ron Fresen constateert dat het debat alle kanten opgaat. Allerlei partijen hebben wensen, op het gebied van de woningmarkt, het onderwijs, klimaat en stikstof, en die kosten veel geld. "Dan kom je er niet met die ene miljard euro. Dat kan alleen als je over veel meer onderhandelt, en dus blijft dit toch pleisters plakken om het gemis van een nieuw kabinet enigszins goed te maken."

Fresen ziet nog een beperking in het kabinetsplan om een miljard euro beschikbaar te hebben voor wensen uit de Tweede Kamer. "Het is ieder voor zich en voor de VVD is dat geen aantrekkelijke positie. Het gaat vaak de kant op die deze partij niet per se wil. De verhuurdersheffing afschaffen, de salarissen in het onderwijs verhogen, daar voelt de VVD eigenlijk niets voor. Het is dus de vraag of Rutte wel zo gelukkig is met deze aanpak."

Jetten: huizen van het gas is moeilijkste opgave klimaatakkoord

Joost Eerdmans (JA21) wijst erop dat het nog nauwelijks lukt om wijken te verduurzamen door de huizen van het gas te halen. Het kost volgens hem veel te veel en kan mensen in de armoede storten vanwege de hoge kosten.

Jetten is niet zo pessimistisch. Hij noemt als voorbeeld de wijk Jeruzalem in Nijmegen, waar het wel lukt. "Maar ik geef toe dat dit het moeilijkste deel van het klimaatakkoord is." Op andere gebieden vindt hij dat de ambities van het kabinet wel wat omhoog kunnen.

Jetten en Wilders botsen over klimaat en migratie

Volgens Wilders (PVV) heeft de migratie de afgelopen decennia geleid tot een veel grotere CO2-uitstoot. "We hebben er zeven kolencentrales bijgekregen." Door minder mensen naar Nederland te halen denkt hij het milieu te kunnen verbeteren. Hij is tegen de plannen voor minder vee en verduurzaming van woningen.

Jetten (D66) stelt daartegenover dat juist de klimaatverandering de komende jaren de belangrijkste reden wordt voor mensen om hun land te ontvluchtten. "Als de heer Wilders echt iets tegen migratie wil doen, zou hij juist kampioen klimaatmaatregelen moeten zijn."

D66 staat open voor wijzigen begroting om loonkloof in onderwijs te dichten

PvdA-leider Ploumen wil van waarnemend D66-fractievoorzitter Jetten weten of hij ruimte ziet om docenten in het basisonderwijs hetzelfde te betalen als hun collega's in het voortgezet onderwijs. Dat kost ongeveer 900 miljoen euro.

Jetten zegt dat hij daar inderdaad over wil praten en er ook extra geld voor zou willen inzetten. "Ik heb minister Hoekstra ook horen zeggen hoe goed het met de economie gaat." Als het bij deze Algemene Beschouwingen niet lukt om het te regelen, wil hij het later bij de begrotingsbehandeling van Onderwijs aan de orde stellen.

Debat is geschorst

Tot 15.40 uur. Dan komt waarnemend fractievoorzitter Rob Jetten van D66 aan het woord. Hij is de derde spreker.

D66 en VVD lijken anders naar opdracht informateur Hamer te kijken

Waarnemend D66-fractievoorzitter Jetten herinnert Hermans (VVD) eraan dat ze in het kader van de formatie goed hebben samengewerkt aan een 'document op hoofdlijnen'. Maar gisteren, zegt hij, hoorde hij VVD-leider Rutte opeens zeggen, dat dit document niet bedoeld was om andere partijen over de streep te trekken om mee te doen. Volgens hem was dit toch uitdrukkelijk de opdracht van informateur Hamer.

Er lijkt inderdaad licht te zitten tussen de manier waarop D66 en de VVD naar de opdracht kijken. Volgens Hermans was die in eerste plaats bedoeld om de twee partijen dichter bij elkaar te brengen. Jetten zegt er later in het debat nog op terug te komen.

Het debat loopt uit, net als andere jaren

De termijn van VVD-fractievoorzitter Hermans duurt nu tweeënhalf uur. Ze heeft 33 minuten spreektijd, maar wordt vaak geïnterrumpeerd.

De spreektijd loopt bij de Algemene Beschouwingen altijd uit, zeker aan het begin van het debat. Vorig jaar was VVD'er Dijkhoff de tweede spreker. Hij was om 15.00 uur klaar. Daarna was er een pauze. Om 15.45 uur kon spreker nummer 3, GroenLinks-leider Klaver, beginnen.

De eerste dag van het debat was in 2020 om 00.15 uur afgelopen.

Hermans: je kunt woningnood en migratie niet één op één aan elkaar koppelen

De fractievoorzitters Eerdmans (JA21) en Baudet (Forum voor Democratie) vinden dat Hermans (VVD) veel te weinig aandacht heeft voor migratie. "Waarom koppelt u de woningnood niet aan migratie?"

Omdat dat geen recht doet aan het probleem, antwoordt Hermans. Volgens haar spelen er veel meer problemen bij de woningnood. "U doet alsof het één op één door de migratie wordt veroorzaakt en dat is niet zo."

Hermans over klimaatproblemen: we komen eruit

Hermans (VVD) zegt dat ze een optimistisch mens is, dat ervanuit gaat dat alles goed komt. Ze vindt wel dat er beter naar elkaar moet worden geluisterd, dat partijen moeten openstaan voor andere ideeën en dat er geen politieke spelletjes meer moeten worden gespeeld. Ook zegt ze dat de VVD eerst niet vooraan stond bij het aanpakken van klimaatverandering, maar dat de partij nu wel doordrongen is van de urgentie. Na haar betoog staan de Kamerleden in de rij om nog een vraag te stellen.

Klaver (GL) is blij dat de VVD eindelijk ziet dat de klimaatverandering moet worden aangepakt. Hij vindt dat er geen tijd te verliezen is.. Hermans beaamt dat het klimaat een probleem is, maar vindt wel dat GroenLinks het te negatief ziet. Zijn woorden schaden haar geloof "dat we eruit komen", zegt ze.

Oppositie: Kamer is aan zet over verhuurderheffing

Er is een fel debat over de verhuurderheffing. Als die wordt opgeheven, kost dat meer dan de 1 miljard die er nu ligt om nog iets mee doen. Hermans (VVD) wijst erop dat dat bedrag de handreiking is die het demissionaire kabinet doet en dat je het geld bijvoorbeeld ook kunt inzetten voor het onderwijs en de zorg.

Maar onder meer Klaver (GL) en Ploumen (PvdA) zeggen dat de Tweede Kamer aan zet is, nu er geen missionair kabinet is. Als een meerderheid van de heffing af wil, dan moet die verdwijnen. los van een bedrag van 1 miljard "waar een hekje om staat", vinden zij.

Segers: het lijkt erop dat verhuurderheffing verlaagd gaat worden

Ook Segers (ChristenUnie) wil weten of die verhuurderheffing zo langzamerhand niet "in zijn geheel" van tafel moet. Hermans (VVD) zegt dat haar partij in elk geval wil inzetten op meer ruimte om te investeren in woningbouw. Dat betekent dus niet: helemaal schrappen, wel "in stapjes" verlagen.

Segers concludeert dat het ernaar uitziet dat het debat tot een meerderheid leidt om de heffing te verlagen. Hij zegt nog een keer dat de ChristenUnie, net als onder meer CDA, PvdA en GroenLinks, voor het volledig opheffen is.

Heerma wil het zeker weten: wil VVD over verhuurdersheffing praten?

CDA-Kamerlid Heerma vraagt ook aan Hermans of de VVD bereid is om over het schrappen van de verhuurderheffing te spreken. Zij beaamt dat. Tot nu toe was de VVD volgens Heerma nog de enige in de Tweede Kamer die tegen het opheffen van de heffing is. Dat zou betekenen dat dit plan nu wel kan slagen.

Hermans doet geen toezeggingen aan slachtoffers toeslagenaffaire

De fractieleiders Marijnissen (SP) en Ouwehand (Partij voor de Dieren) vragen naar aanleiding van een documentaire over de slachtoffers van de toeslagenaffaire om hen snel te helpen. Hermans (VVD) is het ermee eens dat alles moet worden gedaan om het leed te verzachten. Maar ze wil geen toezeggingen doen, dat is volgens haar aan het kabinet. Het ergste zou zijn als die vervolgens niet worden waargemaakt, zegt ze.

Hermans en Ouwehand verwijten elkaar politieke spelletjes. Ouwehand vindt dat Hermans het kabinet kritisch moet ondervragen over de toeslagenaffaire. Hermans vraagt haar nog even te wachten. "Ik ben pas op een vijfde van mijn betoog."

Van der Staaij: trage formatie is slecht voor vertrouwen in de politiek

SGP-leider Van der Staaij vraagt zich af of de oplossing voor het gekelderde vertrouwen in de politiek niet is om snel een nieuw kabinet te formeren. Hermans (VVD) beaamt dat. Ook zij wil dat het meer opschiet met de formatie, maar dat is volgens haar niet het enige probleem.

Van der Staaij zegt dat het ook niet goed voor het vertrouwen is dat de VVD over het klimaat steeds zegt: we willen haalbaar en betaalbaar beleid, maar zich laat ondertussen laat vastleggen op doelen die door de rechter worden afgedwongen, en waarmee de haalbaarheid en betaalbaarheid juist in het geding komt.

Hermans (VVD) wil kijken of verhuurderheffing geschrapt kan worden

Hermans (VVD) wil kijken of ze in het debat voldoende steun kan krijgen om een aantal stappen te zetten. Ze heeft de afgelopen dagen al een aantal partijen "in het politieke midden" benaderd. Onder meer de PvdA en GroenLinks zijn gebeld, maar zij wilden niet in achterkamertjes afspraken maken.

Nu, in het plenaire debat, ziet Klaver (GL) zijn kans schoon. Hij vraagt of de VVD dan ook bereid is om over afschaffing van de verhuurderheffing te praten. Dat is de heffing die woningcorporaties sinds 2013 betalen over de waarde van hun huurhuizen.

De heffing levert de schatkist jaarlijks zo'n 1,8 miljard euro op, maar leidt volgens veel partijen ook tot hogere huren. Door de heffing af te schaffen kunnen de corporaties de huren verlagen en meer woningen bouwen.

Hermans zegt hiertoe bereid te zijn, maar ze wil dan wel dat de corporaties ook echt nieuwe woningen gaan bouwen.

VVD-fractieleider Hermans wil land beter maken

De tweede spreker is fractievoorzitter Hermans van de VVD. Zij zegt dat er in de Tweede Kamer de laatste tijd "veel over onszelf is gepraat". "Dat draagt niet bij aan het vertrouwen." Ze kan zich voorstellen dat mensen zich afvragen: zitten ze daar voor ons of voor zichzelf?

Haar inspiratie is om het land beter te maken. Ze wil naast elkaar staan in plaats van tegenover elkaar.

PvdA-leider Ploumen vraagt zich af waarom het kabinet er dan zo'n chaos van heeft gemaakt.

Wilders noemt Segers valser dan vals, omdat die zijn toon te hard vindt

ChristenUnie-leider Segers maakt bezwaar tegen de harde toon van de PVV-leider. Die maakt zijn betoog naar zijn mening vaak te persoonlijk, terwijl hijzelf bedreigd wordt en sinds jaar en dag beveiliging heeft. "Denk nou eens na, voordat u een tweet verstuurt."

Wilders vindt het een "vieze, vunzige interruptie". "Ik zeg over Rutte en Kaag wat ik vind." Hij vindt het valser dan vals om zijn situatie te vergelijken met zijn uitspraken over andere politici, omdat hij nooit oproept tot geweld.

Azarkan (Denk) steunt Segers . Ook hij vindt dat Wilders op zijn woorden moet letten. Hij denkt dat als Wilders mensen "verraders" noemt, hij wel degelijk oproept om geweld te gebruiken.

De nieuwe sprekerslijst

Wilders en Jetten botsen over lhbti-voorlichting

Weer een fel interruptiedebat tussen Wilders (PVV) en Jetten (D66). Wilders vindt het niks dat kinderen op de basisschool al onderwijs krijgen over gender-termen en woke-ideologie. "Ze moeten eerst fatsoenlijk leren lezen en schrijven." Jetten (D66) zegt juist trots te zijn op de lhbti-voorlichting. Die kan volgens hem zelfs zelfmoorden voorkomen. "Ik ben trots dat ik hier als homoseksuele fractievoorzitter kan staan."

Wilders: geen Afghanen hierheen halen

Wilders (PVV) wil de deur niet openzetten voor Afghaanse asielzoekers. "Dit land is prop- en propvol", zegt hij. "Wir schaffen das nicht." Hij vreest dat er nog meer islam naar Nederland komt.

Volgens Jetten (D66) ziet Wilders het niet goed en is er brede steun voor de komst van Afghanen. Ook Azarkan (Denk) wijst erop dat veel Afghanen zich hebben ingezet voor de Nederlanders in Afghanistan.

Azarkan vindt dat Wilders een tweedeling veroorzaakt. Als het aan de PVV had gelegen, zouden hij en Kamerlid Arib (PvdA) nooit in de Kamer zijn gekomen, zegt de partijleider van Denk.

Wilders wil om te beginnen weten waar Sigrid Kaag is

Wilders (PVV) krijgt het woord. Hij begint met de vraag: "Waar is Sigrid Kaag, waarom voert zij niet het woord?" Volgens Wilders "duikt zij opnieuw voor het debat". Hij noemt haar een angsthaas.

Jetten (D66) vraagt of het wel goed gaat met Wilders. Hij vindt dat Wilders een "obsessie met Sigrid Kaag" heeft. "Laten we het hebben over de problemen in het land en niet over een sterke vrouw, waar u kennelijk bang voor bent."

De volgorde van sprekers verandert: grootste fractie eerst, na PVV

Kamervoorzitter Bergkamp opent de vergadering. GroenLinks-leider Klaver wil een andere volgorde van sprekers, omdat er volgens hem geen coalitie meer bestaat. Dat betekent dat om en om een oppositie- en coalitie-Kamerlid geen zin heeft en dat beter naar de grootte van de partij kan worden gekeken.

Wilders vindt het een doorzichtige truc, waarmee voorkomen moet worden dat hij als leider van de grootste oppositiepartij als eerste het woord mag voeren. Fractievoorzitter Hermans van de grootste coalitiepartij, de VVD, zegt het voorstel te steunen, maar willigt meteen ook het verzoek van Wilders in door hem alsnog voor te laten.

Dit voorstel wordt aangenomen. De eerste spreker is dus zo Wilders (PVV). Daarna is Hermans (VVD) en daarna Jetten (D66).

Omtzigt: Prinsjesdag was 'surrealistisch'

Voor Pieter Omtzigt is het de eerste keer dat hij de Algemene Politieke Beschouwingen doet als zelfstandig Kamerlid. Hij keerde vorige week terug na drie maanden ziekteverlof, waarin hij zich afscheidde van het CDA.

Hij zegt Prinsjesdag gisteren als "surrealistisch" te hebben ervaren. "Dezelfde mensen die samen een begroting met elkaar maakten, zitten een kamer verderop voor de formatie en daar praten ze niet met elkaar." Hij heeft het dan over VVD-leider Rutte, D66-leider Kaag en CDA-leider Hoekstra.

Voor D66 voert niet Kaag maar waarnemend fractievoorzitter Jetten het woord

Bij de Algemene Politieke Beschouwingen is het de gewoonte dat de fractievoorzitter het woord voeren. Voor D66 wordt dat partijleider Kaag. Zij liet gisteren al weten dat zij haar rol vandaag nog niet oppakt. Vorige week maakte ze nog deel uit van het kabinet, en ze vindt het "democratisch onzuiver en niet geloofwaardig" om nu als Kamerlid over de plannen van datzelfde kabinet te spreken.

Kaag stapte vorige week op als minister van Buitenlandse Zaken na een motie van afkeuring over de evacuatieoperatie in Afghanistan.

Hoekstra op radio 1: geen geld over, wel 1 miljard voor andere besteding

De minister van Financiën is de dag na zijn presentatie van zijn 'koffertje' traditiegetrouw te gast bij het NOS Radio 1 Journaal. Hij wijst erop dat er geen geld "over" is, zoals wel wordt gesuggereerd. Wel is er inderdaad 1 miljard euro beschikbaar, die eigenlijk bedoeld was als lastenverlichting voor het bedrijfsleven, maar daaraan niet wordt uitgegeven.

"Maar om misverstanden te voorkomen", zegt Hoekstra. "Ook volgend jaar hebben we een kleine 20 miljard tekort. De 1 miljard is gewoon geld dat we extra lenen. Het is een bedrag dat wordt opgebracht door met name grote bedrijven, waarvan politieke partijen nu zeggen: dat zouden we wellicht anders kunnen besteden."

'Misschien leiden samenwerkingen tot een doorbraak in de formatie'

Politiek verslaggever Xander van der Wulp verwacht dat er "best rare dingen" kunnen gebeuren tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. "Er wordt ook gehoopt dat samenwerkingen misschien gaan leiden tot een doorbraak kunnen leiden in de kabinetsformatie. Daarom is het bijvoorbeeld extra interessant om te letten op wat er de komende dagen met PvdA en GroenLinks gaat gebeuren."

Die twee oppositiepartijen, die tijdens de formatie een verbond hebben gesloten, zullen vandaag voorstellen om de zogeheten verhuurdersheffing af te schaffen. Dat is de heffing die woningcorporaties sinds 2013 betalen over de waarde van hun huurhuizen.

VVD-fractievoorzitter Hermans belde afgelopen weekend met PvdA en GroenLinks om te vragen of deze partijen constructief wilden samenwerken. Het antwoord was: nee, "we willen best praten over de begroting voor volgend jaar, maar dat doen we gewoon in de plenaire zaal."

'Het kunnen weleens doldwaze Algemene Beschouwingen worden'

Politiek verslaggever Wilco Boom verwacht twee "doldwaze" dagen in de Tweede Kamer. Alles is dit jaar anders dan anders, zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal. Want het kabinet is demissionair en mag daarom niet zoveel meer. De coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie is, wat betreft die laatste partij, eigenlijk al uit elkaar gevallen. Er is nog geen zicht op een nieuw kabinet. En de oppositie ziet de kans schoon om allerlei alternatieve plannen in te dienen, waarmee miljarden zijn gemoeid. "Dus ik denk dat het chaotische debatten gaan worden, die we vandaag en morgen gaan zien."

Het debat begint om 10.15 uur. Wilders (PVV) is eerste spreker

Om 10.15 uur beginnen de Algemene Politieke Beschouwingen. Het jaarlijkse debat in de Tweede Kamer over de Prinsjesdagstukken duurt twee dagen. Vandaag is de beurt aan de Kamer. Morgen beantwoordt premier Rutte namens het demissionaire kabinet de gestelde vragen.

De eerste spreker is Geert Wilders, als leider van de grootste oppositiepartij. Er staat om en om een oppositie- en een coalitiewoordvoerder op het spreekgestoelte. Er zijn inmiddels 19 fracties in de Tweede Kamer, en de verwachting is dat het laat wordt vanavond. Als laatste spreekt het onafhankelijke Kamerlid Pieter Omtzigt.