Trump: 'We wilden een oorlog voorkomen, niet een oorlog starten'
- Soleimani, een Iraanse militair leider, is omgekomen door Amerikaanse raketten in de Iraakse hoofdstad Bagdad
- Wie was de gedode Iraanse generaal Soleimani?
- Lees in deze collectie alles over de escalatie van spanningen tussen de VS en Iran
Wat er vandaag gebeurde
Een enorme escalatie van het conflict tussen de Verenigde Staten en Iran. Zo zien waarnemers de aanval die de VS vannacht met een drone uitvoerde op de leider van een elite-eenheid binnen de Iraanse Revolutionaire Garde.
Het doelwit, generaal Soleimani, kwam daarbij om het leven, net als een hooggeplaatste Iraakse commandant. In dit artikel vindt u een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen van de dag:
'Blijdschap maar ook vrees in Midden-Oosten over wat er gaat komen'
"Hier in de regio wordt Qassem Soleimani gezien als een van de machtigste en ook wel een van de meest gevreesde militaire leiders die hier afgelopen decennia op de slagvelden heeft rondgelopen", zegt correspondent Lucas Waagmeester. "Daarom zie je op sommige plekken wel blijdschap over zijn dood nu. En ook wel vrees over wat er gaat komen."
Trump: 'We zijn niet uit op een verandering van het regime in Iran'
"Wat de VS gisteren heeft gedaan, had al lang geleden moeten gebeuren. Dan waren er een hoop levens gespaard", zei de Amerikaanse president Donald Trump zojuist in zijn buitenverblijf Mar-a-Lago. Daar hield hij een kort statement voor de bijeengekomen pers. Met de dood van generaal Soleimani wilde hij "een oorlog voorkomen, niet een oorlog starten".
"Gisteravond voerde het Amerikaanse leger onder mijn bevel een vlekkeloze precisieaanval uit op de nummer één terrorist ter wereld: Qassem Soleimani", zei Trump. Met de dood van Soleimani "is zijn schrikbewind voorbij".
Hij zei verder dat de VS niet uit is op een verandering van het regime in Iran. Wel vindt hij dat de "agressie van het Iraanse regime in de regio - inclusief het gebruik van milities om zijn buurlanden te destabiliseren - nu moet eindigen".
Trump komt met een reactie
Journalisten die het Witte Huis volgen zijn zojuist bijeen geroepen in een ruimte in Mar-a-Lago, het buitenverblijf van president Trump in Palm Beach in Florida. De Amerikaanse president gaat daar nu spreken.
Trump reageert waarschijnlijk vandaag nog
Vooralsnog heeft de Amerikaanse president Donald Trump alleen nog via Twitter gereageerd op de raketaanval. Vanavond 23.00 uur Nederlandse tijd verschijnt hij voor het eerst in het openbaar tijdens een bijeenkomst van evangelische christenen. Ambtenaren zeggen dat hij daar vermoedelijk voor het eerst over de dood van Soleimani zal praten.
Terugblik: wat er vandaag tot nu toe is gebeurd
Het Amerikaanse leger heeft afgelopen nacht met een raketaanval de Iraanse generaal Qassem Soleimani gedood. Dat gebeurde op bevel van Amerikaanse president Donald Trump.
Soleimani was in Iran een grootheid; iedereen kende zijn naam. Door veel mensen werd hij geliefd, maar door tegenstanders werd hij gevreesd. Lees hier wie hij was.
Trump zegt dat hij "actief plannen ontwikkelde om Amerikaanse diplomaten en mensen van het leger in Irak en in de regio aan te vallen". Ook wordt hij door de VS als meesterbrein van verschillende acties tegen de Amerikanen gezien. De afgelopen 24 uur zagen zij kans om hem te doden, waarschijnlijk werd er daarom overgegaan tot actie.
De raketaanval vond in de buurt van het internationale vliegveld van Bagdad plaats. De Irakezen spreken nu van een inbreuk op de soevereiniteit, omdat de VS geen toestemming had voor de aanval.
Een groot aantal wereldleiders heeft opgeroepen tot deëscalatie van het conflict. "We roepen alle partijen op om kalm te blijven", zei de Franse president Emmanuel Macron. De Russische president Poetin waarschuwde dat de dood van Soleimani "de situatie in de regio ernstig verergert".
De VS stuurt drieduizend extra manschappen naar het Midden-Oosten. De extra militairen worden ingezet als voorzorgsmaatregel door de toegenomen dreiging tegen Amerikaanse doelwitten in de regio.
Het is nu nog onduidelijk hoe Iran zal reageren. Het land heeft al wel gezegd dat het wraak zal nemen.
Meer agenten op straat in New York, 'de facto oorlogssituatie'
In New York worden extra veiligheidsmaatregelen genomen uit angst voor een mogelijke tegenaanval van Iran. Er zullen meer agenten op gevoelige plekken in de stad rondlopen. Sommigen zijn zwaarbewapend.
Volgens burgemeester De Blasio is zijn stad sinds de aanslagen van 11 september 2001 constant waakzaam, maar is de dreiging wel anders als die van een staat komt in plaats van een groepering als IS of al-Qaida. "Het is een enorm verschil", zegt hij. "We moeten nu aannemen dat we in een de facto oorlogssituatie verkeren."
Onbegrip bij Iran om aanval: 'Domme escalatie'
Het doden van generaal Soleimani was "een daad van internationaal terrorisme". Dat zegt de Iraanse minister Zarif van Buitenlandse Zaken in een reactie op de staatstelevisie. "Het is een ontzettend gevaarlijke en domme escalatie", spreekt Zarif. Volgens hem was Soleimani de belangrijkste kracht in de strijd tegen terreurgroepen Islamitische Staat en al-Qaida.
Senaatsleider Republikeinen: Iraanse generaal ook gevaar voor hele Midden-Oosten
De Republikeinse leider in de Senaat, Mitch McConnell, zegt dat het "terroristische meesterbrein Soleimani niet alleen een gevaar voor de VS en Israël was, maar voor het hele Midden-Oosten". Hij zegt alle senatoren volgende week op de hoogte te brengen van geheime informatie.
In de tussentijd roept hij de leden op geen oordeel te vellen over de aanval. Chuck Schumer, de leider van de Democraten, zegt dat president Trump niet heeft overlegd met de leider in het Congres over de Amerikaanse aanval. Dat had hij wel moeten doen, vindt Schumer.
Restanten van de auto van Soleimani, in de buurt van het vliegveld in Bagdad
VS zet duizenden extra militairen in
Het Pentagon stuurt 3000 extra manschappen naar het Midden-Oosten. De extra militairen worden ingezet als voorzorgsmaatregel door de toegenomen dreiging tegen Amerikaanse doelwitten in de regio.
Blije burgers in Syrië en Irak na dood Soleimani
Brits parlementslid: 'VS informeerde ons niet vooraf'
Groot-Brittannië is niet geïnformeerd over de Amerikaanse luchtaanval op Soleimani, zegt parlementslid Tom Tugendhat. Hij is de Britse commissievoorzitter van Buitenlandse Zaken. Tugendhat is er volgens The Guardian niet blij mee dat een van hun grootste bondgenoten hen niet op de hoogte brengt.
"Ik heb lang geloofd dat het doel van het hebben bondgenoten is dat we onze vijanden kunnen verrassen en niet elkaar." Hij wijst erop dat het een patroon is geweest van de Amerikanen om de laatste tijd niets te delen met de Britten. "En dat baart ons zorgen."
Waarom werd Soleimani juist nu uitgeschakeld?
De grote vraag op dit moment is nog altijd waarom de VS juist nú besloot om Generaal Soleimani te liquideren. Vast staat dat de spanningen tussen de VS en Iran de afgelopen jaren alleen maar opliepen. Sinds het aantreden van Donald Trump ging de relatie tussen de twee landen er op achteruit.
Sinds eind december verslechterde de situatie bovendien in rap tempo, zegt correspondent Arjen van der Horst vanuit Washington in Nieuws & Co. Op 27 december kwam bij een aanval van pro-Iraanse milities in een Iraakse stad een Amerikaan om het leven. Vervolgens werden pro-Iraanse milities gebombardeerd. Dat leidde tot gewelddadige protesten bij de Amerikaanse ambassade in Bagdad. "Volgens de Amerikanen zat Soleimani zowel achter de dood van de Amerikaan als die protesten", zegt Van der Horst. "Afgelopen 24 uur zou zich een kans aangediend hebben om Soleimani uit te schakelen."
Een inlichtingenbron zegt tegen CNN dat Soleimani in Irak was om "specifieke aanslagen te plannen vanuit meerdere landen". "De president maakte vervolgens snel een beslissing."
Senator Marco Rubio twitterde zojuist dat Soleimani een coup plande in Irak. "Hij deed een poging om van Irak een platform te maken om Irak en onze bondgenoten aan te vallen", zegt hij. Hoe Rubio aan deze informatie komt is onduidelijk.
Zwitserland belangrijke postbode
Diplomatieke communicatie tussen de Verenigde Staten en Iran verloopt voornamelijk via Zwitserland. Dat land vertegenwoordigt de belangen van de VS in Iran. Vandaag zijn er over en weer berichten uitgewisseld. De inhoud daarvan blijft geheim. Teheran heeft volgens persbureau Reuters zojuist voor de tweede keer de Zwitserse zaakgelastigde ontboden om hem een bericht over te laten brengen aan de Amerikanen.
'Iran is niet uit op een militaire confrontatie, maar een actie kan niet uitblijven'
Qassem Soleimani is vermoedelijk de hoogste functionaris die Amerikanen ooit met een drone hebben gedood. Hij was net aangekomen op het vliegveld van Bagdad toen zijn auto door meerdere raketten werd getroffen."In Bagdad is boos gereageerd op die aanval. De Amerikanen hebben een mandaat om in Irak te opereren", zegt Midden-Oosten redacteur van de NOS Hoessein Sabir in Nieuws & Co. "Dat mandaat is er om IS te bestrijden. Het uitschakelen van dit soort mensen hoort daar niet bij." De Irakezen spreken daarom van een inbreuk op de soevereiniteit en een daad van agressie.
In Iran is de Nationale Veiligheidsraad bijeengekomen. Zij hebben urenlang vergaderd en kwamen vervolgens met een korte reactie: op een geschikt moment wordt er wraak genomen. Op wat voor manier dat zal gebeuren weet nog niemand, maar een oorlog met de VS lijkt onwaarschijnlijk. Daar heeft het land niet de militaire capaciteit voor. "Maar een actie van Iran kan niet uitblijven. Anders zorgt dat voor gezichtsverlies", zegt Sabir.
De kans is groot dat het land toe zal slaan met een van zijn pro-Iraanse milities. "Soleimani was de strateeg achter deze groeperingen. De architect van het plan. Hij heeft de afgelopen jaren allerlei netwerken opgebouwd en contacten gelegd met milities, zodat dit een soort vooruitgeschoven posten werden voor Iran", zegt Sabir. "Als de tijd daar is kunnen deze nu ingezet worden tegen Amerikaanse doelen."
Beurzen wereldwijd licht in de min
De beurzen staan wereldwijd licht in de min door het escalerende conflict tussen de VS en Iran. Dagenlang waren beleggers in furore vanwege het goede beursjaar, maar het geweld in Irak lijkt een einde te hebben gemaakt aan de jubelstemming.
De Amerikaanse beurzen openden licht in de min en ook de AEX lijkt vandaag lager af te sluiten dan gister. De onzekerheid op de markt is ook te zien in de olieprijs die vandaag met bijna 4 procent is gestegen. Toch lijken beleggers vooral een afwachtende houding te hebben. De eerste schrik van de beleggers heeft vooralsnog niet geleid tot paniek op de beursvloer.
Macron belt met Poetin: 'Nieuwe gevaarlijke escalatie voorkomen'
"We roepen alle partijen op om kalm te blijven", zegt de Franse president Emmanuel Macron. Hij heeft met de Russische president Vladimir Poetin gebeld. "We willen een nieuwe gevaarlijke escalatie voorkomen." De twee wereldleiders hebben afgesproken om de komende dagen nauw contact te blijven houden.
Macron pleit voor de soevereiniteit van Irak en stabiliteit in de regio. Hij roept Iran op om zich te onthouden van "iedere mogelijke provocatie".
Poetin waarschuwde dat de dood van Soleimani "de situatie in de regio ernstig verergert".
Amerikaanse ambassades in regio waarschuwen
Amerikaanse ambassades in Bahrein, Koeweit en Pakistan hebben veiligheidswaarschuwingen afgegeven. Amerikaans overheidspersoneel moet niet-essentiële reizen uitstellen. Amerikanen moeten zich "onopvallend gedragen". De ambassade in Koeweit adviseert om reisdocumenten bij de hand te houden.
De veiligheidswaarschuwingen volgen nadat de Amerikaanse ambassade in Bagdad burgers al opgeroepen heeft om Irak onmiddellijk te verlaten.
Drents reisgezelschap 'heeft zin' in reis Iran
Een reisgezelschap uit Drenthe is vanmiddag vertrokken naar Iran voor een rondreis van twee weken. Volgens RTV Drenthe ziet organisator Illiyas Hoshyar geen beren op de weg, ondanks de gespannen internationale verhoudingen. "Iran is geen doorsnee vakantieland, dus iedereen die meevliegt, is wel wat gewend. Sommigen van ons zijn bijvoorbeeld ook in Cuba of Noord-Korea geweest toen het daar onrustig was. Iedereen zit er vrij relaxed bij."
Het reisbureau waar Hoshyar de tickets heeft geboekt, bevestigt dat het gezelschap na een kleine vertraging in Wenen inmiddels op weg is naar Teheran. Hilly Harms van Travel XL Rolde wijst erop dat het reisadvies van het ministerie van Buitenlandse Zaken ongewijzigd is na de aanval. Voor het grootste deel van Iran geldt dat er veiligheidsrisico's gelden, met name als er wordt gedemonstreerd. Dat advies staat al sinds november vorig jaar.
Harms boekt dit jaar alleen de tickets voor het gezelschap. Vorig jaar, toen Hoshyar ook een reis organiseerde, was zij nauwer betrokken bij de reis en ging zij zelf ook mee. "Het land komt ter plekke heel anders over dan hoe je het ziet op het nieuws. Van een betoging aan de andere kant van het land, die in Nederland groot wordt uitgemeten, hoef je tijdens een reis niets te merken." Volgens Harms zijn reizen naar Iran niet uitzonderlijk.
Feestende menigte in Bagdad, Irak
Tientallen Irakezen uitten op het Tahrirplein in Bagdad hun blijdschap over de dood van de Iraanse generaal Soleimani.
Trump: Soleimani was van plan duizenden Amerikanen te doden
Generaal Soleimani "was direct en indirect verantwoordelijk voor de dood van miljoenen mensen", waaronder duizenden Amerikanen, schrijft president Trump op Twitter. Volgens de Amerikaanse president was hij van plan "nog veel meer" Amerikanen te doden. Ook heeft hij recentelijk demonstranten in Iran zelf vermoord, zegt Trump in de tweet waarin hij uitleg verschaft over de redenen Soleimani te liquideren. Soleimani was volgens hem ook "gehaat en gevreesd" in eigen land. "Hij had jaren geleden al uitgeschakeld moeten worden."
Mondt dit uit in een grootschalige oorlog? Antwoord op deze en andere vragen in onze Q&A
Iran moet de dood van generaal Soleimani wel vergelden om gezichtsverlies te voorkomen. Maar een directe oorlog met de VS is ook een risico. Want hoewel Iran een regionale grootmacht is, is de VS sterker. In een live-uitgezonden Q&A legt Midden-Oosten-redacteur Hoessein Sabir uit wat we dan wél kunnen verwachten. Een samenvatting van het gesprek vind je hier.
De hele Q&A is terug te zien op YouTube.
Trump tweet over aanval
"Iran heeft nooit een oorlog gewonnen, maar nooit een onderhandeling verloren!" Dat zijn de eerste woorden die president Donald Trump wereldkundig maakt na de aanval op de Iraanse generaal Soleimani. Vannacht had hij slechts een afbeelding van de Amerikaanse vlag getweet.
ChristenUnie gaat ook vragen naar Hormuz-missie
Ook de kleinste regeringspartij ChristenUnie vreest voor escalatie in de regio door de dood van generaal Soleimani. Kamerlid Joël Voordewind zegt wel begrip te hebben voor de actie van de VS, maar vreest voor de gevolgen van de liquidatie.
Ook wil hij net als D66 opnieuw kijken naar de Nederlandse missie in de straat van Hormuz en dan vooral "in hoeverre deze aanval van invloed is op de missie".
"Actie Amerikanen kan averechts werken"
Oud-luchtmachtofficier Peter Wijninga noemde de dood van de generaal en mogelijke gevolgen daarvan vanochtend op NPO Radio 1 "een zorgwekkende situatie". Hij vraagt zich af of de Amerikanen met de aanslag bereiken wat ze beogen, namelijk: minder aanvallen van pro-Iraanse milities op Amerikaanse doelen in Irak.
"Want Irak is zeer nauw verwant aan het Iraanse regime. Ook omdat het grootste deel van de bevolking sjiitsich is. Dus sjiitische groeperingen in Irak zullen hier niet blij mee zijn en de Iraakse regering denk ik ook niet. Dat kan leiden tot bekoeling van de relatie tussen de landen en het is de vraag of dat verstandig is."
Hij betwijfelt ook of de raketaanval op Soleimani goed is doordacht. "Het lijkt alsof ze toevallig achter zijn locatie zijn gekomen en hebben toegeslagen. President Trump zegt altijd dat hij stabiliteit in het Midden-Oosten wil, maar eigenlijk is hij met het omgekeerde bezig. Iran zal niet zomaar een oorlog beginnen, dus ik dat ze gaan reageren met gewapende acties in Irak of de Perzische Golf."
Wat is de Revolutionaire Garde?
Generaal Soleimani was een van de leidende figuren in de Iraanse Revolutionaire Garde, het elitekorps van het Iraanse leger. Daarmee was hij een van de machtigste figuren in Iran. Maar wat is precies de Revolutionaire Garde? Bekijk het in onderstaande uitlegvideo.
Pompeo belt wereldleiders
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Pompeo heeft met andere grootmachten gebeld om uit te leggen waarom de VS heeft besloten de Iraanse generaal Soleimani te liquideren. Volgens hem stonden er Amerikaanse levens op het spel als er niet werd ingegrepen. De minister belde onder meer met zijn ambtgenoten in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en China. In interviews met het Amerikaanse Fox News en CNN zei Pompeo verder dat het risico "enorm" was als er niets zou gebeuren en dat de aanslag daarom gerechtvaardigd was.
De Amerikanen kregen vanmiddag bijval van de Israëlische premier Netanyahu, die een bezoek aan Griekenland afbrak vanwege de dood van de generaal. Op een vliegveld in Griekenland zei hij tegen journalisten dat de VS "net als Israël" het recht heeft om zichzelf te verdedigen. "En Qassem Soleimani is verantwoordelijk voor de dood van Amerikaanse burgers en veel andere onschuldige mensen. Hij plande meer van zulke aanvallen", aldus Netanyahu.
Wie was generaal Soleimani?
Hij heeft de opmars van IS in Irak gestopt en hielp de VS de Taliban uit Afghanistan te verjagen. Wie was Qassem Soleimani en hoe werd hij juist vijand en doelwit van de VS? Lees het hier.
Blok: Soleimani had rol in instabiliteit regio
Minister Blok (Buitenlandse Zaken) neemt niet duidelijk stelling als het gaat om de liquidatie van de Iraanse generaal. In zijn reactie veroordeelt hij de recente "aanvallen op de Amerikaanse ambassade in Bagdad en troepen van de anti-ISIS coalitie". Volgens Blok werkt Iran "instabiliteit in de regio in de hand" en daar had generaal Soleimani een rol in, schrijft hij. De minister hamert in zijn reactie verder op "kalmte" in de regio: "Niemand heeft baat bij verdere escalatie."
"Blijdschap wordt rouw"
"De blijdschap van de Amerikanen en zionisten zal tijdelijk zijn", zegt generaal Ramezan Sharif over de moord op zijn collega. "En snel overgaan in rouw." Sharif barstte zelf in tranen uit toen hij op het nieuws reageerde.
Mensenmassa's op de been in Iran
Na het vrijdagmiddaggebed gingen in onder meer de woonplaats van generaal Soleimani mensen de straat op. Ze riepen anti-Amerikaanse leuzen.
Michel: escalatie ten koste van alles voorkomen
Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, vindt dat de "cirkel van geweld" in Irak van de afgelopen weken gestopt moet worden. Daarnaast moet verdere escalatie "ten koste van alles" afgewend worden, schrijft hij in een reactie op de liquidatie van de Iraanse generaal Soleimani.
"Irak blijft een zeer fragiel land", aldus Michel.
Beelden van de aanval
Rouw in Soleimani's woonplaats
In Kerman, de stad waar Qassem Soleimani woonde, gaat een in zwart geklede mensenmassa de straat op. De Iraniërs rouwen om de vermoorde generaal.
Kerman ligt op een kleine 1000 kilometer ten zuidoosten van hoofdstad Teheran.
D66 wil opnieuw kijken naar Hormuz-missie
Regeringspartij D66 wil dat er opnieuw wordt gekeken naar de Nederlandse missie in de straat van Hormuz. Dat schrijft D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma op Twitter. Eind deze maand moet het fregat vertrekken naar de straat bij Iran om daar onder meer olietankers te beschermen, maar Sjoerdsma vreest dat de liquidatie van de Iraanse generaal zal leiden tot escalaties in de regio.
"De eerste prioriteit van het kabinet moet nu de veiligheid van Nederlanders in de regio zijn", aldus Sjoerdsma, die de missie nu belangrijk, maar ook "extra risicovol' noemt. "Dat laatste moet het kabinet opnieuw wegen."
De SP wil zelfs dat er helemaal een streep door de missie gaat. De oppositiepartij was al tegen. "En het sturen van een Nederlands oorlogsschip naar de straat van Hormuz is onder deze omstandigheden alleen maar onverstandiger geworden", aldus SP-Kamerlid Karabulut.
Ze vindt dat de Amerikaanse president Trump met het doden van Soleimani heeft gekozen "voor een verdere escalatie". De PVV is juist blij dat Soleimani is geliquideerd. PVV-leider Wilders noemt de generaal een "misdadiger" met " bloed aan zijn handen": "Opgeruimd staat netjes."
Khamenei benoemt opvolger Soleimani
De Iraanse ayatollah Khamenei heeft de opvolger van de afgelopen nacht omgekomen generaal Soleimani benoemd. Esmail Qaani neemt de taken van Soleimani over, aldus Khamenei in een bericht op zijn website. Qaani was al jaren een hooggeplaatste commandant in de zogenoemde Quds-brigade van de Revolutionaire Garde. De brigade wordt gezien als de buitenlandse tak van het elitekorps van het Iraanse leger.
Militieleider wil alle buitenlandse troepen uit Irak
De Iraakse militieleider Hadi al-Amiri heeft opgeroepen alle buitenlandse troepen uit Irak te verbannen vanwege de moord op generaal Soleimani.
Naast Soleimani kwam bij de raketaanval ook de vooraanstaande pro-Iraanse militieleider Abu Mahdi al-Muhandis om het leven. Samen met Muhandis demonstreerde Amiri op Oudjaarsdag nog bij de Amerikaanse ambassade in Bagdad tegen de VS.
Amiri streed in de Irak-Iranoorlog in de jaren 80 aan de zijde van Iran en leefde bijna twee decennia in ballingschap toen Saddam Hussein in Irak aan de macht was.
De Iraakse president Barham Salih veroordeelde vandaag net als Amiri de aanslag, maar zei daarbij wel dat Irak de tragedies van gewapend conflict die het land vier decennia heeft geteisterd moet voorkomen. Hij noemde het een plicht om "verenigd" te blijven om nationale belangen, soevereiniteit en veiligheid te beschermen.
Verontwaardigde reacties in Teheran
Op straat in de Iraanse hoofdstad Teheran wordt met verbazing gereageerd op de Amerikaanse aanval. "Hoe stom kunnen ze zijn?", vraagt een man zich hardop af.
"Liquidatie is roekeloze stap"
In Rusland heeft de voorzitter buitenlandcommissie van het Russische Hogerhuis fel gereageerd op het besluit van de Amerikanen de Iraanse generaal Soleimani te liquideren. Konstantin Kosatsjev noemde de aanslag "een roekeloze stap die zal leiden tot escalatie van de spanningen in de hele regio".
Volgens Kosatsjev is met de actie van de Amerikanen de hoop dat het conflict over het Iraanse nucleaire programma kan worden opgelost definitief verloren. "De dood van Soleimani kan Iran dwingen kernwapens te produceren, zelfs als het land dat niet van plan was."
Correspondent David-Jan Godfroid benadrukt bij de reactie van Kosatsjev wel dat Iran en Rusland bondgenoten zijn in onder meer Syrië.
VVD: VS terecht woedend, aanval is risicovol
Tweede Kamerleden reageren vooral via Twitter op de liquidatie van de Iraanse generaal. Regeringspartij VVD begrijpt de opstelling van de VS. "De VS is terecht woedend na eerder onaanvaardbaar Iraans geweld", schrijft VVD-Kamerlid Sven Koopmans. Maar de aanval is volgens hem wel een "ongekende en risicovolle stap". Koopmans wil dat de landen snel met elkaar in gesprek gaan.
Ayatollah van Irak roept op tot kalmte
De belangrijkste sjiitische geestelijke van Irak, ayatollah Sistani, heeft landen opgeroepen terughoudend te blijven na de liquidatie van generaal Soleimani. Hij omschreef de aanslag als "een brute aanval" op iemand die heeft geholpen terreurgroep IS te verslaan.
Door de dood van Soleimani koerst Irak volgens Sistani af op "zeer moeilijke tijden", waarbij hij betrokken partijen oproept vooral kalm te blijven. Het Verenigd Koninkrijk laat weten de beveiliging op de basissen in het Midden-Oosten alvast te hebben opgeschroefd.
Live Q&A met Midden-Oostenredacteur Hoessein Sabir
Volg hier de live Q&A met Midden-Oostenredacteur Hoessein Sabir, waarin hij vragen beantwoordt over de Amerikaanse raketaanval op Bagdad waarbij de Iraanse generaal Soleimani is gedood.
Nog geen Nederlandse reactie
Er is nog geen reactie van het Nederlandse kabinet op de liquidatie van de Iraanse generaal. Dat heeft te maken met 'de winterslaap' in Den Haag, legt politiek verslaggever Wilco Boom uit. "De Kamer is met reces, veel Kamerleden zijn even met vakantie en ook op de ministeries werken ze op halve kracht."
Boom heeft bij het ministerie van Defensie nagevraagd of de toenemende spanning tussen de VS en Iran en de dreiging van mogelijke wraakacties van Iran nog gevolgen heeft voor de voorgenomen missie in de straat van Hormuz, nabij Iran.
Er zijn "vooralsnog" geen plannen om die missie af te blazen, zegt Boom. "Maar dat is niet zo gek. Het fregat zou pas eind deze maand vertrekken, dus ze hebben nog weken de tijd om te onderzoeken of het echt moet doorgaan. Afblazen kan dus altijd nog, zelfs als het schip onderweg is."
De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken noemde de aanslag een terreurdaad:
"Vluchten vanuit Bagdad niet vertraagd"
De Iraakse luchtvaartautoriteit zegt op de Iraakse televisie dat vluchten vanaf het vliegveld in Bagdad vertrekken en niet zijn vertraagd.
Q&A-sessie op Facebook en YouTube
Bezorgde reacties
In de rest van de wereld wordt bezorgd gereageerd op de dood van de Iraanse generaal Soleimani. Rusland stelt bijvoorbeeld dat met de liquidatie van generaal Soleimani de spanning in het Midden-Oosten alleen maar zal toenemen. China komt met een soortgelijke reactie, waarin het landen aan beide kanten oproept "kalm en terughoudend" te blijven. "En dan vooral de VS", aldus een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken.
Volgens Frankrijk is de wereld met de dood van Soleimani "gevaarlijker" geworden en Syrië noemde de moord "laffe Amerikaanse agressie" die tegenstanders van de VS alleen maar zal motiveren. Zo zegt de door Iran gesteunde terreurbeweging Hezbollah door te gaan met "het bereiken van de doelen" van Soleimani door "zijn vlag op alle slagvelden te hijsen".
Vliegveld Bagdad onbereikbaar, advies om de stad te verlaten
Een Nederlandse Irakees die voor een spoedgeval in zijn familie naar Bagdad was gegaan, wil het land verlaten maar kan niet weg. Toen hij vanochtend onderweg was naar het vliegveld, kreeg hij te horen dat dat dicht was. Het consulaat adviseerde hem om binnen te blijven, zegt hij. "Ik heb geen idee hoelang."
Buitenlandse Zaken raadt Nederlanders in Irak aan om "als dit op een veilige manier kan", Bagdad te verlaten. "De onrust en gewelddadigheden zijn verder toegenomen in Bagdad en rond het vliegveld." Het ministerie raadt aan om alert te blijven en het nieuws te volgen en zegt dat de situatie onvoorspelbaar is. Volgens politiek verslaggever Wilco Boom gaat de geplande missie in de straat van Hormuz ondanks de toegenomen spanningen "vooralsnog" gewoon door.
Ambassade VS: verlaat Irak per direct
De Amerikaanse ambassade in Bagdad roept alle Amerikaanse burgers op Irak per direct te verlaten. In een bericht op de website van de ambassade wordt geadviseerd het land met het vliegtuig te verlaten. Als dat niet lukt, moeten burgers pogen Irak zo snel mogelijk via land te ontvluchten.
De Iraanse ayatollah Khamenei dreigde met "ernstige vergelding" na de moord op generaal Soleimani. Na Amerikaanse aanvallen op stellingen van pro-Iraanse milities was het de afgelopen dagen al onrustig voor de ambassade van de VS in Bagdad.
Khamenei waarschuwt met "ernstige wraak"
Ayatollah Khamenei heeft ook via Twitter gereageerd op de dood van zijn generaal. Hij dreigt met harde vergeldingsacties voor de "criminelen" die Soleimani om het leven hebben gebracht.
Op de Iraanse staatstelevisie werd vanochtend de verklaring van Khamenei voorgelezen in journaals:
Irak veroordeelt aanslag
De Iraakse premier Adil Mahdi heeft de moord op Soleimani veroordeeld. Hij noemde in een verklaring de aanslag op de generaal een daad van agressie en inbreuk op de soevereiniteit van Irak. Ook heeft de VS zich met de aanval niet gehouden aan de afspraken die zijn gemaakt over de militaire aanwezigheid van Amerika in Irak, aldus Mahdi. Hij heeft het parlement bijeengeroepen voor spoedberaad.
Amerika reageert verdeeld
In de VS wordt uiteenlopend gereageerd op de aanslag op generaal Soleimani. De leider van de Democraten in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi ziet de liquidatie als een risico voor escalatie. "Dat kunnen de VS en de wereld zich niet permitteren", aldus Pelosi in een verklaring.
Republikeinen reageren daarentegen verheugd op de dood van de "kwaadaardige" Soleimani. "De president heeft een moedig, juist besluit genomen en Amerikanen mogen trots zijn", vindt de Republikeinse senator Ben Sasse. Zijn collega-Republikein Marco Rubio vindt dat de Iraniërs de aanval zelf hebben uitgelokt vanwege aanvallen van pro-Iraanse milities op Amerikaanse doelen in Irak.
Correspondent Arjen van der Horst verwacht dat er de komende uren meer reacties zullen volgen, als Amerika ontwaakt. Hij noemt de reactie van de Democratische presidentskandidaat Joe Biden vooralsnog het opmerkelijkst. Biden vreest dat Trump de VS op de rand van een nieuwe oorlog heeft gebracht.
Israël is extra alert
Israël heeft officieel nog niet gereageerd op de dood van Soleimani, maar het Israëlische ministerie van Defensie heeft deze ochtend wel een speciaal veiligheidsoverleg ingelast.
Israël en Iran zijn aartsvijanden en ayatollah Khamenei heeft gewaarschuwd voor een "ernstige vergelding" na de dood van Soleimani. Daarom is het Israëlische leger volgens de legerradio van het land in verhoogde staat van paraatheid gesteld.
Ook is een skiresort op de Golanhoogten gesloten "vanwege de beoordeling van de situatie", meldt de persvoorlichter van het Israëlische leger op Twitter.
Olieprijzen gestegen
Ook op de oliemarkt wordt gereageerd op de liquidatie van de Iraanse generaal. Een vat ruwe Brent olie is snel na het nieuws zo'n 3 procent gestegen, tot 68 dollar. "Vaak zie je na nieuws als dit een enorme schrikreactie", zegt analist Jos Versteeg van Insinger Gilissen.
Hij wijst erop dat de prijs al langer fluctueert, mede vanwege onrust in de regio. Zo duur als na de aanslagen op de olie-installaties van Saudi Aramco in september is de olie alleen nog niet. Toen kostte een vat ruwe olie meer dan 70 dollar.
Machtigste man na Khamenei
De Britse krant The Guardian omschrijft Soleimani als de machtigste persoon in Iran, na ayatollah Khamenei. Hij was ook een van de weinigen die in direct contact stond met de Iraanse leider, aldus de krant.
De 62-jarige Soleimani leidde de zogenoemde Quds-brigade, oftewel de buitenlandse tak van de Revolutionaire Garde. Eind jaren 70 sloot Soleimani zich aan bij de Revolutionaire Garde, waarna hij zich gestaag opwerkte binnen het elitekorps.
Soleimani was met name in Iran een bekend gezicht, maar liet zich ook geregeld zien in het buitenland. Zoals hieronder, op archiefbeeld in Syrië:
Pompeo deelt video van 'feestende' Irakezen
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Pompeo deelt op Twitter een video van 'feestende' Irakezen, die volgens hem de straat opgingen nadat ze hadden gehoord dat generaal Soleimani om het leven was gebracht.
Rohani: Iran wordt hier besluitvaardiger van
De Iraanse president Hassan Rohani zegt dat het "martelaarschap" van Soleimani Iran "besluitvaardiger zal maken om Amerika's expansiezucht te weerstaan en onze islamitische waarden te verdedigen".
Hij voegde eraan toe dat Iran en andere landen in de regio die "vrijheid zoeken" volgens hem "ongetwijfeld" wraak zullen nemen.
Luister hieronder het gesprek met Washington-correspondent Arjen van der Horst terug over de liquidatie van Soleimani:
Ook prominente militant kwam om het leven
Naast generaal Soleimani kwam bij de Amerikaanse luchtaanval afgelopen nacht de prominente pro-Iraanse militant Abu Mahdi al-Muhandis om het leven. Hij leidde een groep Iraanse paramilitairen in Irak en was een van de oprichters van de pro-Iraanse sjiitische militie Kataib Hezbollah.
Die militie wordt er door de VS van beschuldigd achter de aanval van vorige maand in het noorden van Irak te zitten, waarbij een Amerikaan om het leven kwam. Muhandis, in Irak geboren als Jamal Jaafar Ebrahimi, woonde decennia in Koeweit en Iran. In die tijd werkte hij nauw samen met de Iraanse Revolutionaire Garde.
Begin deze week bombardeerden de Amerikanen doelen van Kataib Hezbollah in Irak en Syrië. Dat leidde tot woedende reacties in Irak en protesten voor de Amerikaanse ambassade in Bagdad.
Iraanse defensieminister: vernietigende wraak
De Iraanse minister van Defensie Hatami heeft in een reactie op de dood van Soleimani gezegd dat Iran met een "vernietigende wraak" zal terugslaan. Daarbij zal "iedereen die hierbij betrokken was getroffen worden", zo waarschuwde hij tegenover het Iraanse staatspersbureau IRNA.
'Enorme escalatie van spanningen tussen VS en Iran'
VS-correspondent Arjen van der Horst noemt de dood van Soleimani een "enorme escalatie" van de spanningen tussen de VS en Iran, die de afgelopen weken al waren opgelopen. Het Pentagon hield Soleimani verantwoordelijk voor een aanval in Kirkuk in het noorden van Irak, waarbij een Amerikaanse militair om het leven kwam. Naar aanleiding daarvan zei de minister van Defensie donderdag "the game has changed". "Nu weten we dat die woorden geen loze dreiging waren", zegt Van der Horst.
Iran reageert furieus en NOS-buitenlandredacteur Hoessein Sabir verwacht dat ook de Iraakse regering woedend zal zijn. "Ik ga ervan uit dat dat de Amerikanen niet hebben overlegd. Irakezen zouden zo'n aanval nooit accepteren", zegt hij. Maar op sociale media ziet Sabir ook blije Irakezen. "Zij willen de Iraanse invloed in Irak terugdringen. Soleimani is het gezicht daarvan, hij zat achter alle pro-Iraanse milities in Irak."
Khamenei waarschuwt voor 'zware vergelding'
De Iraanse ayatollah Khamenei waarschuwt voor "zware vergelding" nu zijn belangrijkste generaal is omgekomen door Amerikaanse raketten. Hij omschreef Soleimani in een verklaring op de Iraanse staatstelevisie als "het gezicht van het internationale verzet" en kondigde drie dagen van nationale rouw af.
Khamenei benadrukte verder dat de dood van de generaal het verzet tegen de VS alleen maar meer zal motiveren.
Biden: roekeloze actie
De Democratische presidentskandidaat Joe Biden heeft de liquidatie van Soleimani een "roekeloze actie" genoemd, waarmee volgens hem een "stuk dynamiet in een luciferdoos" is gegooid. Biden sloot zich daarmee aan bij andere Democraten uit het Huis van Afgevaardigden, die de actie eerder al veroordeelden.
Ook presidentskandidaat Bernie Sanders omschreef het besluit van Trump als een "gevaarlijke escalatie".
Amerikaanse raketaanval doodt Iraanse generaal Soleimani
Bij Amerikaanse raketaanvallen op de internationale luchthaven van Bagdad is generaal Soleimani van de Iraanse Revolutionaire Garde om het leven gekomen. Dat bevestigen de Revolutionaire Garde en het Amerikaanse ministerie van Defensie.
Volgens het Pentagon zijn de aanvallen uitgevoerd op bevel van president Trump.
De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken noemt de moord op Soleimani "uitzonderlijk gevaarlijk en een domme escalatie". Hij zegt dat de VS verantwoordelijk is voor alle gevolgen van dit "schurkachtige avonturisme".
In een verklaring zeggen het Witte Huis en het Pentagon dat Soleimani "actief plannen ontwikkelde om Amerikaanse diplomaten en mensen van het leger in Irak en in de regio aan te vallen". Er wordt daarom gesproken van een defensieve actie.
Hij wordt door de Amerikanen verantwoordelijk gehouden voor de dood van honderden Amerikanen en leden van de internationale coalitie. De afgelopen maanden zou hij aanvallen op bases in Irak hebben georkestreerd. Ook zou hij zijn goedkeuring hebben gegeven aan de aanval op de Amerikaanse ambassade in Irak afgelopen woensdag.