Geschokte reacties na terreur in Nieuw-Zeeland, moslims bidden voor slachtoffers

Liveblog gesloten

Hierbij sluiten wij het liveblog over de terreuraanslag op twee moskeeën in Christchurch Nieuw-Zeeland. In ieder geval één rechts-extremistische terrorist heeft daar zeker 49 mensen vermoord. De rol van twee andere verdachten wordt nog onderzocht.

In de eerste verslagen van ooggetuigen en een video van de terreuraanslag die door de dader zelf is gemaakt en verspreid komt een beeld naar voren van een dader die doelmatig en nietsontziend meerdere magazijnen heeft leeggeschoten op weerloze moskeegangers.

Overal ter wereld is met grote verslagenheid en afschuw gereageerd op de anti-islamitische aanslag. Niemand zag dit aankomen. Zeker niet in Nieuw-Zeeland, blijkt uit de vele reacties in dit liveblog en het interview met Marco Janssen, die sinds met zijn vrouw en drie dochters in Christchurch woont.

Moslims bidden wereldwijd voor de slachtoffers. Moskeeën overal ter wereld worden extra beveiligd. Ook in Nederland hebben de moskeeën hun eigen veiligheidsplan in werking gesteld en is op sommige plaatsen de politie-inzet verhoogd.

Aboutaleb: 'Ik raak er verdoofd van'

"Het is onvoorstelbaar als je hoogste doel in het leven is om andere mensen te doden", aldus burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam in de An-Nasr moskee. "Ik begrijp het niet en ook heb er ook geen begrip voor. Ik raak er verdoofd van. We hebben besloten vandaag mijn agenda schoon te vegen om hier met jullie dit gevoel te delen."

"Het is belangrijk om alert en scherp te blijven. Dat doen wij ook. We hebben besloten om wat extra politiepatrouilles vandaag te laten rijden rond de moskeeën van Rotterdam omdat mij berichten bereiken dat mensen daar behoefte aan hebben."

Bekende rugbyer spreekt zich uit

De tot moslim bekeerde Rugbyer Sonny Bill Williams is diep bedroefd vanwege de terroristische aanslagen in Christchurch. Hij maakt deel uit van het nationale team van Nieuw-Zeeland, dat bekendstaat onder de bijnaam All Blacks, vanwege hun geheel zwarte tenue. De 33-jarige speler was de eerste moslim die voor All Blacks uitkwam en het team naar tientallen overwinningen leidde.

Kort nadat hij het nieuws over de dodelijke aanslagen hoorde, schreef hij op Twitter: "Mijn hart doet pijn." Daarbij deelt hij een videoboodschap waarop hij in tranen zijn medeleven betuigt aan de nabestaanden. "Ik ben verdrietig, diep bedroefd dat dit in Nieuw-Zeeland kan gebeuren", zegt hij. "Jullie zijn inshallah allemaal in het paradijs".

De sterspeler kwam in 2017 in het nieuws toen de logo's op zijn shirts afplakte, onder meer van sponsor Bank of New Zealand. Hij weigert daarmee te spelen vanwege zijn geloof. Hij wil niet in verband worden gebracht met alcohol, gokken en geld.

Trump: 49 mensen zijn een zinloze dood gestorven

President Trump van de VS brengt zijn "warme sympathie en beste wensen uit" na de "verschrikkelijke slachting" in de Moskeeën. "Onschuldige mensen zijn zinloos gestorven. God bless all"

Paus spreekt oprechte solidariteit uit

Paus Franciscus laat met een telegram weten diep bedroefd te zijn door het "verlies van leven veroorzaakt door zinloze daden van geweld." Hij verzekert de Nieuw-Zeelanders, in het bijzonder de moslimgemeenschap, van zijn oprechte solidariteit"

Terreurnasleep in beeld

Koningin Elizabeth bidt voor slachtoffers

De Britse koningin Elizabeth II is "diep bedroefd door de verschrikkelijke gebeurtenissen in Christchurch vandaag", schrijft ze op Twitter. Haar gedachten en gebeden gaan uit naar de slachtoffers.

Burgemeesters bezoeken moskeeën

In verschillende Nederlandse steden willen burgemeesters hun steun betuigen aan de moslimgemeenschap.

Ahmed Aboutaleb (Rotterdam), Femke Halsema (Amsterdam) en Pauline Krikke (Den Haag) hebben allemaal een bezoek aangekondigd aan een moskee in hun stad.

Aboutaleb zal spreken in de An-Nasr moskee. Halsema zal het vrijdagmiddaggebed bijwonen bij een moskee in haar stad. Welke heeft ze niet bekendgemaakt.

'Vandaag zijn we een'

In Christchurch proberen veel mensen elkaar te helpen. Zo ook Manjinder Singh bijvoorbeeld: hij is taxichauffeur en geeft gratis ritten aan mensen die het stadscentrum van Christchurch uit proberen te komen en terug naar hun families willen.

Zelf is Singh een sikh. Hij zegt dat zijn religie vaak doelwit is geweest van moslimextremisten. Dat weerhoudt hem er nu niet van mensen te helpen, vertelt hij op Radio New Zealand. "We zijn vandaag allemaal één."

'Ik zei hem dat zijn vrouw op hem zou wachten'

Een geëmotioneerde bijstander vertelt hoe ze gewonden probeert te helpen. Ze stelpt het bloed van een man, terwijl hij zijn vrouw probeert te bellen. Ze neemt zijn telefoon over en zegt haar dat ze niet naar de moskee moet komen, maar naar het ziekenhuis. "Toen zei ik hem dat hij niet moest opgeven, dat zijn vrouw op hem zou wachten."

Grapperhaus: 'We zijn waakzaam'

"We zijn voortdurend waakzaam en alert" zegt minister Grapperhaus van Veiligheid en Justitie op Radio1. Of er extra beveiligingsmaatregelen komen rondom moskeeën wil hij niet zeggen. "In Nederland staat het dreigingsniveau op 4. Dat houdt in dat we bij voortduring alert zijn op veiligheidsrisico's, zowel bij moskeeën als synagoges."

Denk voert geen campagne vandaag

In verband met de terreuraanslagen in Nieuw-Zeeland legt Denk zijn campagneactiviteiten voor de Provinciale Stratenverkiezingen vandaag stil. Vertegenwoordigers van de partij bezoeken vandaag moskeeën om de moslimgemeenschap en bezoekers een hart onder de riem te steken.

Joodse Raad Nieuw-Zeeland biedt hulp aan

De Joodse Raad in Nieuw Zeeland heeft de terreuraanslag scherp veroordeeld en de moslimgemeenschap hulp aangeboden. "We hebben geen adequate bewoordingen om te beschrijven hoe ziek en kapot we zijn door de gecoördineerde aanvallen op moskeeën in Christchurch vandaag."

'Ze horen in veiligheid te bidden'

We moeten nader tot elkaar komen, zegt een zichtbaar geëmotioneerde Nieuw-Zeelander tegen Sky News.

Beelden van arrestatie

Een ooggetuige maakte een video tijdens een van de arrestaties in Christchurch.

Raad van Marokkaanse Moskeeën: 'Volledig van ons stuk'

"Dit is een ongelooflijk verschrikkelijke daad van ongekende omvang. We zijn volledig van ons stuk", zegt Saïd Bouharrou van de Raad van Marokkaanse Moskeeën Nederland. "Er zijn volstrekt onschuldige burgers die zich veilig voelen en veilig horen te voelen in het gebedshuis omgekomen. Onze gedachten zijn bij de slachtoffers en de nabestaanden."

De belangenorganisatie heeft de Nederlandse moskeeën geadviseerd de beveiliging aan te scherpen. "We adviseren ze om ieder geval de handreiking 'Veiligheid Moskeeën' uit de kast te halen", zegt Bouharrou. De handreiking bevat aanbevelingen voor moskeeën, gemeenten en politie over de omgang met concrete spanningen en incidenten gericht tegen moskeeën. "Uiteindelijk is het aan de moskeeën zelf wat ze daarmee doen", stelt hij.

De organisatie heeft de moskeegemeenschap verzocht om tijdens het vrijdagmiddaggebed aandacht te vragen voor de slachtoffers en nabestaanden.

Moskeeën beveiligd

Verschillende Europese landen scherpen de beveiliging van moskeeën aan. In Londen wordt de beveiliging van moskeeën opgevoerd. Er wordt zichtbare politie ingezet. En er staat extra politie klaar. In Frankrijk is toezicht op gebedshuizen aangescherpt. De minister van Binnenlandse Zaken heeft gevraagd om extra waakzaamheid.

'Ik zag een man op straat sterven'

"Ik dacht dat ik vuurwerk hoorde", vertelt een 66-jarige vrouw tegen de BBC. Ze reed vlakbij de moskee toen deze onder vuur werd genomen. Pas toen zij mensen zag wegrennen en neervallen op straat, besefte ze wat er speelde. De vrouw zag een man op straat sterven en verleende hulp aan een man die in zijn rug was geschoten. Ze zegt: "Ik ben 66 en ik had nooit verwacht dit in mijn leven mee te maken. Niet in Nieuw-Zeeland."

Gebed voor slachtoffers

In Bangladesh wordt op straat gebeden voor de slachtoffers. Hetzelfde gebeurt bij de Lakemba moskee in Sydney. De religieuzen daar krijgen politiebescherming.

Koning: haat heeft zijn gruwelijke tol geëist

"Haat en onverdraagzaamheid hebben een gruwelijke tol geëist", schrijft het koningspaar op Twitter. "Met allen die door dit redeloze geweld zijn getroffen, leven wij intens mee."

'Het komt heel dichtbij'

"Een van onze koks komt uit Egypte en hij heeft gehoord dat hij twee vrienden is verloren. Dan komt het ineens echt heel dichtbij", aldus Nils Roest tegen Omroep Zeeland. De man uit Middelburg werkt in een bar in Christchurch.

Hij voelt zich raar, zegt hij tegen de omroep. "In Nieuw-Zeeland leef je toch een beetje afgezonderd. Je denkt dat zoiets nooit bij ons gebeurt. Je ziet het op het nieuws in Amerika en misschien in grote Europese steden als Londen of Parijs. Maar Christchurch, Nieuw-Zeeland dat verwacht je gewoon niet."

Terreuraanslag in beeld

Facebook reageert

"Onze gedachten gaan uit naar de slachtoffers, hun families en de gemeenschap die lijdt onder deze verschrikkelijke daad", schrijft Facebook in een reactie. De vermoedelijke schutter gebruikte het platform om zijn terreurdaad uit te zenden. "De politie van Nieuw-Zeeland heeft ons gewezen op een video op Facebook, kort nadat de livestream begon. We hebben zowel de video als het Instagram- en Facebook-account van de schutter snel verwijderd. Ook verwijderen we lofuitingen of steun aan de misdaad en de schutter of schutters zodra we daarvan op de hoogte worden gesteld. We werken rechtstreeks samen met de Nieuw-Zeelandse politie tijdens hun onderzoek."

Politici reageren op aanslag

Premier Rutte is "geschokt te zijn door de verschrikkelijke aanslagen", schrijft hij op Twitter. Hij heeft premier Ardern zijn condoleances overgebracht.

"Racistisch en xenofoob geweld heeft al te vaak tot pikzwarte dagen in de geschiedenis geleid en moet altijd keihard veroordeeld worden", schrijft Jesse Klaver, fractievoorzitter van GroenLinks.

Farid Azarkan van Denk noemt vandaag "een pikzwarte dag in de geschiedenis. Wat een verschrikkelijke terreurdaad", schrijft hij op Twitter. Zijn partij legt de campagne-activiteiten vandaag stil.

Geert Wilders reageerde bij Goedemorgen Nederland van WNL op de aanslag. Hij noemt het afschuwelijk nieuws. Hij vindt het "ziek en onmenselijk" en keurt het gebruik van geweld tegen wie dan ook af. Op de vraag of moskeeën beveiligd moeten worden zegt hij dat "iedereen die bedreigd wordt met geweld dient beveiliging te krijgen".

Gert-Jan Segers (CU) roept iedereen die bidden kan, op te bidden voor de nabestaanden, de hulpverleners en de stad en voor blijvende vrede en vrijheid, zowel in Christchurch als hier.

CDA-voorman Sybrand Buma noemt het "een brute en zinloze daad van terreur" en Lilian Marijnissen (SP) noemt de aanslag "een nachtmerrie, een afschuwelijk laffe daad" en schrijft: "Wij buigen niet voor haat."

D66-fractievoorzitter Rob Jetten plaatst bij zijn reactie op Twitter een afbeelding van een huilende kiwi. Deze afbeelding van de vogel wordt door veel mensen gebruikt om hun medeleven te betuigen.

PewDiePie 'ziek' van vermelding

De Zweedse vlogger PewDiePie vindt het "ziekmakend" dat Brenton Tarrant hem heeft genoemd. De vermoedelijke schutter roept mensen in zijn video van de aanslag op zich te abonneren op de bekende YouTuber (89 miljoen volgers). "Mijn hart gaat uit naar de slachtoffers, familie en iedereen die geraakt is door deze tragedie", zo schrijft PewDiePie op Twitter.

PewDiePie is weleens in opspraak gekomen omdat hij het woord nigger had gebruikt in een van zijn video's. Daarvoor heeft hij zijn excuses aangeboden.

Politie: een man verdacht van moord

Van de vier mensen die zijn opgepakt wordt een man verdacht van moord. De "late twintiger" wordt morgen voorgeleid, zegt de politie op een persconferentie. Alle drie andere verdachten hadden wapens op zak. Een van hen was volgens de politie niet betrokken bij de aanslag. Van twee anderen wordt de rol onderzocht.

De politie kan met oog op het onderzoek niet bevestigen of er een of meerdere schutters waren. Ook kan de politie niet bevestigen of de terrorist inderdaad Brenton Tarrant is.

De verdachte werd niet in de gaten gehouden door speciale diensten en stond niet op een zwarte lijst in Nieuw-Zeeland of Australië. "Onderdeel van het onderzoek is nagaan of we iets hebben gemist", aldus een woordvoerder.

De politie denkt niet dat er andere dreigingen ophanden zijn.

De premier van Nieuw-Zeeland benadrukt nogmaals dat de verdachten niet in beeld waren bij de autoriteiten.

'Ik ben in shock'

"Ik kan niet bevatten dat het hier is gebeurd. Ik ben gewoon in shock", zegt Nederlander Marco Janssens in een interview met de NOS. "Alle culturen gaan hier prima samen. Ik heb hier nooit iets gemerkt van racisme. Dit verwacht je hier niet."

Janssens woont met zijn vrouw en drie dochters in Christchurch. "Mijn vrouw stuurde me een berichtje toen ze de kinderen naar school bracht dat er wat aan de hand was. Ze was onderweg al twaalf politieauto's tegengekomen", vertelt Marco Janssens.

"Eenmaal op school was er een complete lockdown. De kinderen, dus ook mijn dochter Nina, moesten in de klas blijven en op de grond gaan liggen. Toen werd duidelijk dat het om een schietpartij ging."

Lees het hele interview hier.

Cricketteam van Bangladesh ontsnapt ternauwernood

Het nationale cricketteam van Bangladeh is aan de dood ontsnapt. De spelersbus naderde de Masjid al Noor-moskee terwijl de terreuraanslag begon. "Allah heeft ons gered van de schietpartij. We hebben ontzettend veel geluk gehad", schrijft speler Mushfiqur Rahim op sociale media. "Ik wil dit nooit meer meemaken. Bid voor ons."

Slagman Tamim Iqbal schrijft op Twitter: "Het hele team is gered van actieve schutters. Een beangstigende ervaring."

Het team is in Christchurch voor een wedstrijd tegen het nationale team van Nieuw-Zeeland. De wedstrijd stond gepland voor morgen, maar is afgelast.

'Aanval lijkt goed voorbereid'

Dit maakten ooggetuigen mee

Reactie van premier

Wat weten we over de dader?

Bij anti-islamitische terreuraanslagen op twee moskeeën in Nieuw-Zeeland zijn zeker veertig doden en twintig gewonden gevallen. Vier verdachten zijn gearresteerd, onder wie in ieder geval een schutter. Wat weten we tot dusver?

De aanslag is het werk van in ieder geval één schutter. De politie heeft drie mannen en een vrouw gearresteerd, maar heeft nog niets bekendgemaakt over hun rol bij de aanslag.

Een van hen springt eruit als vermoedelijk brein en dader van de aanslag. Dat zou de 28-jarige Australiër Brenton Tarrant zijn. Volgens de Australische premier is hij rechts-extremistisch.

Tarrant filmde de aanslag met een camera op zijn helm en zond deze live uit via internet. Op de niet geverifieerde beelden is onder meer te zien dat hij in een moskee met een machinegeweer schiet op iedereen die hij in zijn vizier krijgt.

Na enkele minuten loopt hij al schietend naar zijn auto om een nieuw geweer te pakken. Daarna gaat hij terug naar binnen, waar in ieder geval twintig mensen op de grond liggen. Hij blijft schieten. Als hij weer naar buiten loopt, schiet hij nog een vrouw neer. Dan stapt hij in zijn auto. Daar speelt hij volgens persbureau AP muziek met de tekst: "I am the god of Hellfire, and I bring you fire."

Voor zijn daad zou Tarrant een tientallen pagina's tellend manifest online hebben gepubliceerd waarin hij de aanslag aankondigt en zijn motieven uiteenzet. Op internet circuleert een niet geverifieerde link naar dit manifest, maar die loopt dood.

Ook circuleren online afbeeldingen van het manifest, die op dit moment niet op echtheid te controleren zijn. Daarin noemt Tarrant zichzelf een "gewone witte man, die de toekomst van zijn mensen wil veiligstellen". Hij wil "indringers laten zien dat zij nooit onze mensen zullen vervangen". Hij hoopt naar eigen zeggen immigratie te beperken met behulp van "intimidatie en het fysiek verwijderen van indringers". Hij erkent dat zijn aanslag in ieder geval ten dele raciaal gemotiveerd is. Tarrant is naar eigen zeggen niet verbonden aan een organisatie.