#GR18: in Helmond gingen de minste mensen naar de stembus

Het liveblog wordt gesloten

The day after de gemeenteraadsverkiezingen loopt langzaam op zijn einde. Inmiddels is 99,9 procent van alle stemmen geteld: het wachten is nog op Amsterdam en een hertelling van de stemmen in Zeewolde. Ook is het morgen nog spannend in Venray waar de laatste restzetel wordt verloot.

De komende dagen is het druk voor alle (nieuwe) partijen in de gemeenteraad. Het overleg gaat beginnen. Volgende week vrijdag komt ook nog de officiële uitslag van het Wiv-referendum binnen.

Wij sluiten bij deze het liveblog af. Nog een fijne avond! De uitslagen in jouw gemeente bekijken? Dat kan hier.

Van Rey geen wethouder

De veroordeelde Roermondse ex-wethouder Jos van Rey wordt geen wethouder als hij daardoor niet in het stadsbestuur kan komen van Roermond, zegt hij in L1. Van Rey is lijstduwer voor de LVR. Die partij behaalde tijdens de gemeenteraadsverkiezingen 9 zetels.

"De LVR kan meebesturen. Als ik een blok aan het been ben, dan trek ik dat weg", zei Van Rey. Daarom is Van Rey ook geen kandidaat-wethouder voor de LVR. Wel wil hij zijn plek in de gemeenteraad innemen.

De LVR zat hiervoor vier jaar in de oppositie omdat andere partijen weigerden een mogelijk wethouderschap van Van Rey te accepteren.

Zeewolde gaat stemmen hertellen

Gemeente Zeewolde gaat de stemmen hertellen omdat er een vermoeden is dat er bij het tellen een fout is gemaakt. Het Centraal stembureau van de gemeente beslist morgen of er een hertelling nodig is.

Na de hertelling is het mogelijk dat de lokale partij Burgerbelang toch nog in de gemeenteraad komt. De partij kan een restzetel krijgen.

In de raad in Zeewolde is Leefbaar Zeewolde het grootst met 5 zetels. De VVD en ChristenUnie hebben 3 zetels. Twee zetels zijn voor CDA, D66 en PvdA en GroenLinks. De rest van de raad wordt gevuld met 1 zetel voor Zeewolde Liberaal, en dus misschien ook nog 1 voor Burgerbelang.

Oss geeft stokje over aan Pekela

Oss is niet meer het SP-bolwerk van Nederland: de gemeente Pekela neemt dit stokje over. Nergens in Nederland hebben meer mensen op de SP gestemd dan hier: maar liefst 27,7 procent.

In Oss stemde gisteren 26,8 procent op de Socialistische Partij.

Nieuwe kiezers of verschuiving?

Het zijn de gemeenteraadsverkiezingen geworden van de nieuwkomers en lokale partijen. Gevestigde landelijke partijen leverden op veel plekken in, en dat betekent dus een verschuiving in stemgedrag. Volgens electoraal geograaf Josse de Voogd is dat bijvoorbeeld goed te zien bij Denk. "Dat lijken vooral stemmers van Turkse afkomst die bij de PvdA vandaan komen."

De opkomst is op veel plekken iets hoger dan vier jaar geleden en dat kan ook een verklaring zijn voor de winst bij lokale partijen. "Ze lijken met hun standpunten een nieuwe groep kiezers aan te boren", zegt De Voogd.

Initiatiefnemers referendum blij met nee-stem

Het lijkt erop dat de tegenstanders van de nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten het referendum hebben gewonnen. De initiatiefnemers zijn blij en willen dat het kabinet de wet aanpast.

Verkenner moet samenwerking Rotterdamse coalitie onderzoeken

Een verkenner moet in Rotterdam gaan onderzoeken welke partijen willen samenwerken, heeft de Rotterdamse gemeenteraad vandaag besloten. Het is nog niet bekend wie de verkenner wordt.

De raad heeft hulp nodig omdat het formeren van een nieuwe coalitie in Rotterdam ingewikkeld is. Leefbaar vormt nu een coalitie met D66 en het CDA, die samen in de oude raad een krappe meerderheid van 23 van de 45 zetels hadden. Dat is de partij slecht bevallen. Doordat Leefbaar drie zetels verloor, zijn nu minstens vier partijen nodig voor een meerderheidscoalitie. Eerdmans ziet kansen op samenwerking met de VVD, die met 5 zetels de tweede partij is geworden in Rotterdam, en verwacht ook met D66 en CDA door te kunnen.

Maar D66 wilde niet meer samenwerken met Leefbaar, omdat die partij zich voor de verkiezingen verbond met Forum voor Democratie, maar Eerdmans verwacht dat D66 daarvan terugkomt. Daarnaast wil Eerdmans ook links bij de collegevorming betrekken, met name GroenLinks en de PvdA.

PVV-voorman Maurice Meeuwissen liep weg tijdens het gesprek. Hij eiste excuses van Denk voor een vergelijking met naziminister Joseph Goebbels en vond het te vroeg om "gezellig mee te lunchen", meldt RTV Rijnmond.

In Amsterdam blijft het nog even spannend

"Het is verschrikkelijk spannend", zegt de Amsterdamse ChristenUnie-lijsttrekker Don Ceder tegen het ANP. "Vooralsnog staan we op één zetel, maar het blijft kielekiele." In de hoofdstad komt de definitieve uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen pas morgen binnen.

Gisteravond werd de voorlopige tussenstand, op basis van 69 procent van de stemmen, wel al bekendgemaakt. Door de drukte, omdat er ook gestemd is voor het landelijk referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en de stadsdeelcommissies, heeft de gemeente besloten om geen tussentijdse prognose meer te geven.

De Amsterdamse Denk-lijsttrekker Mourad Taimounti vindt het gek dat de uitslag nog niet binnen is. "Alles is al geteld, ik vind dit heel vreemd", zei hij. "Voor de kleinere partijen is dit rete-spannend. We willen graag weten waar we staan." Denk kreeg in de voorlopige tussenstand drie zetels.

In Helmond was de opkomst het laagst

In Helmond is het opkomstpercentage het laagst van heel Nederland. 42,1 procent van de kiezers ging gisteren stemmen. Het landelijk gemiddelde is 54,8 procent.

De burgemeester van Helmond, Elly Blanksma-van den Heuvel, is teleurgesteld, zegt ze tegen Omroep Brabant. "Het is zeer teleurstellend, dat raakt mij het meeste. Het is spijtig dat zoveel mensen hun recht om te stemmen niet gebruiken."

In 2014 stemden ook relatief weinig mensen: toen was het opkomstpercentage 44,7 procent.

Loting om restzetel in Venray is 'verschrikkelijk'

Het wordt spannend morgen in Venray: daar gaat een loting beslissen welke partij de restzetel krijgt. Na de telling afgelopen nacht bleek dat het CDA en Venray Lokaal exact hetzelfde aantal stemmen hebben. Beide partijen willen daarom een hertelling, maar dat gaat waarschijnlijk niet gebeuren.

Een hertelling is alleen toegestaan als er sprake lijkt te zijn van een fout of fraude. Dat is volgens gemeente Venray niet aan de orde. CDA-lijsttrekker Jan Loonen noemt een loting "nooit bevredigend". Partijleider Carla Brugman van Venray Lokaal noemt de loting "niet wenselijk, verschrikkelijk zelfs". "Daar zou ik een slecht gevoel aan overhouden."

De restzetel is belangrijk, want de zetel kan de verhoudingen tussen coalitie en oppositie veranderen, meldt 1Limburg. De huidige coalitie kreeg 14 zetels. De oppositie zou met restzetel erbij op een totaal van 13 uitkomen.

Opvallend is dat de stemmen in Beek wel herteld gaan worden. Daar maken BBB-NDB en Progressief Beek kans op een restzetel. BBB-NDB maakt kans op hun zesde zetel, Progressief Beek op een vierde.

Bijna alle stemmen geteld

Bijna alle stemmen zijn geteld: 99,9 procent. De uitslagen van 334 van de 335 gemeenten zijn binnen. Het wachten is nog op Amsterdam. Die uitslag zal waarschijnlijk morgen binnenkomen.

Rutte: bij definitief 'tegen' kijken we nog eens naar inlichtingenwet

Premier Rutte zegt dat het kabinet de regels zal volgen, als duidelijk is dat er inderdaad een meerderheid in het referendum tegen de wet op de inlichtingendiensten heeft gestemd. "De wet op het raadplegend referendum verplicht ons dan om opnieuw naar die wet te kijken, dus dat gaan we dan doen."

De minister-president wil nog niet zeggen of het kabinet zal besluiten om de wet eventueel op punten aan te passen. "Als voorzitter van de ministerraad is het mijn taak om het heroverwegingsproces in goede banen te leiden en dat begint niet met posities innemen."

Lees hier verder

'Partij voor de Dieren zal het donkergroene anker zijn in de raad'

In de fractiekamer van de partij werd champagne geschonken en taart geserveerd. De Partij voor de Dieren van Marianne Thieme groeide in Amsterdam en Leiden van 1 naar 3 zetels.

Driekwart Amsterdamse Turken stemde op Denk

Driekwart van de Amsterdamse kiezers van Turkse afkomst heeft gisteren gestemd op Denk, meldt ANP. De partij heeft volgens de laatste tussenstand drie zetels in de stad. Ongeveer 47 procent van de Turkse Amsterdammers heeft gestemd. Denk is ook populair bij kiezers van Marokkaanse afkomst: 50 procent stemde op de partij in de hoofdstad.

De gemeentelijke dienst Onderzoek, Informatie en Statistiek (OIS) onderzocht samen met de Universiteit van Amsterdam 2600 kiezers met een migratieachtergrond.

Rutte feliciteert Buma

Premier Mark Rutte heeft vanochtend CDA-leider Buma gefeliciteerd met hun "nipte winst". Het CDA is de grootste partij geworden van de landelijke partijen bij de gemeenteraadsverkiezingen. "Het is geen tegenvaller, want de uitslag is heel mooi en ik gun het het CDA zeer'', zei Rutte in Brussel.

Het CDA heeft vreselijk hard gewerkt, ging hij verder. "Het was voor beide partijen een mooie avond, ook voor de democratie en de lokale partijen die weer veel vooruitgang hebben geboekt."

Ook zijn partijgenoten feliciteerde hij met de "mooie winsten".

Restzetel in Weert gaat naar CDA

De restzetel in Weert gaat niet naar nieuwkomer Partij voor Weert, maar naar CDA, meldt gemeente Weert. Weert Lokaal houdt dan alsnog 12 zetels over (eerst 8). Het CDA komt op 6 zetels (eerst ook 6).

Pechtold: nu is het kabinet aan zet

D66-leider Alexander Pechtold vindt dat het kabinet nu aan zet is na het referendum. De kiezer lijkt nee te hebben gezegd: "Volgende week is de officiële uitslag en dan zal het kabinet volgens de wet die geldt voor het raadgevend referendum een standpunt moeten bepalen", zegt Pechtold, aldus ANP.

Het kabinet moet de uitslag "altijd" serieus nemen. Pechtold gaat niet in op of de wet moet worden veranderd, dat moet het kabinet beslissen.

Palmen de grootste in Brunssum

Omstreden als hij is, haalde de Brunssumse wethouder Jo Palmen de laatste tijd een paar keer het landelijke nieuws. Maar voor de populariteit van zijn partij lijken de onderzoeken naar de integriteit van Palmen niet veel uit te maken. Lijst Palmen was met 4 zetels al de grootste partij in de raad, en krijgt er nu nog een zetel bij. Van de 12.480 stemmen die in Brunssum zijn uitgebracht, gingen er 2000 naar Palmen, meldt 1Limburg.

De benoeming van Palmen als wethouder leidde vorig jaar tot een groot politiek schandaal in de Limburgse gemeente. In een intern rapport werd de integriteit van de wethouder een groot risico genoemd. Twee hoogleraren die opnieuw onderzoek deden, concludeerden vorige maand dat de wethouder toch geen hoog en ernstig integriteitsrisico vormt voor de gemeente.

CDA Dalfsen wil hertelling

De lokale CDA in de gemeente Dalfsen baalt. Bij de verdeling van de restzetels bleek vannacht dat de partij een zetel is kwijtgeraakt aan Gemeentebelangen Dalfsen, meldt RTV Oost. Het verschil: één stem. De burgemeester wacht eerst op het proces-verbaal, het officiële verslag van het telproces, voordat hij eventueel overgaat tot hertelling.

CDA-lijsttrekker Betsy Ramerman wil sowieso dat de stemmen opnieuw worden geteld. "Als de burgemeester geen hertelling aanvraagt, doen wij het. Het verschil van één stem is gewoon te klein", zegt ze tegen de regionale omroep.

Versplinterd Amersfoort

Dat het politieke landschap in veel plaatsen versplinterd is geraakt, is in een gemeente als Amersfoort goed te zien. De nieuwe beweging DENK komt daar met een zetel in de raad, de lokale partij Amersfoort2014 springt van één naar drie zetels en maar liefst vier partijen delen nu het hoogste aantal zetels (tot nu toe was er één de grootste, D66).

NOS mailservice

De NOS bood bij de gemeenteraadsverkiezingen een nieuwe service aan, waarbij iedereen zich via mail kon abonneren op de uitslag van een gemeente naar keuze. Het blijkt nu dat niet alle deelnemers ook een mail hebben gehad. Dat heeft verschillende oorzaken, zegt Jelle Kamsma van LocalFocus, het bedrijf dat voor de NOS de uitslagenkaarten en ook de mails verzorgde.

"Niet alle mails zijn aangekomen, of soms met vertraging. Het kan te maken hebben met mailservers die grote hoeveelheden mail van één afzender in eerste instantie als spam behandelen. Daardoor stonden ze waarschijnlijk even in de wacht. Verder versturen we alleen mails bij een complete uitslag. Een aantal gemeenten gaf eerst alleen een tussenstand door; daarvan kwam dus geen mail."

De NOS betreurt het dat de belofte aan de gebruikers van deze service niet altijd waargemaakt is. Hoofdredacteur NOS Nieuws Marcel Gelauff: "We hadden met deze mailservice een nieuwe manier om gebruikers de uitslag te brengen, dat heeft gelukkig in veel gevallen goed gewerkt. Maar je wilt natuurlijk dat iedereen die zich aanmeldt ook echt een mail krijgt. We zullen bekijken wat we hier van leren en wat dat betekent voor een volgende verkiezing."

Uitslag referendum pas volgende week donderdag écht officieel

Hoewel gemeenten al met hun stemuitslagen van het referendum naar buitenkomen, zijn dat nog steeds niet de officiële cijfers. Die worden namelijk door de Kiesraad bekendgemaakt en dat gebeurt pas volgende week donderdag, op 29 maart.

Hoe zit dat?

Morgen om 10.00 uur komen elk van de twintig hoofdstembureaus samen om de uitslag voor het referendum door te geven. Die hoofdstembureaus krijgen de uitslagen van de gemeenten en de cijfers worden dan opgeteld tot het totaal van de kieskring.

Die optelsom wordt dan in de vorm van proces-verbaal overhandigd aan de Kiesraad. Die twintig proces-verbalen worden opgeteld en de resultaten daarvan worden donderdag dus tijdens een openbare zitting van de Kiesraad bekendgemaakt.

En de raadsverkiezingen?

Morgen om 10.00 uur wordt voor de raadsverkiezingen in elke gemeente de officiële uitslag vastgesteld. De uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen is dus morgen al wel officieel.

Amnesty: luister naar tegenstem

De regering moet recht doen aan de tegenstem bij het referendum, vindt Amnesty International. De Nederlandse afdeling van de mensenrechtenorganisatie doet die oproep via Twitter. Hoewel de definitieve uitslag nog niet bekend is (momenteel staat het 48,7 tegen 47,3 voor) vindt Amnesty dat de wet op essentiële punten moet worden aangepast.

"Miljoenen mensen hebben tegen een wet gestemd die een ernstige bedreiging vormt voor onze mensenrechten. Dit is een sterk signaal", zegt directeur van Amnesty International Nederland Eduard Nazarski.

Gerommel binnen PvdA Weert

De lokale PvdA verloor twee zetels in Weert en heeft er nog maar een over. En volgens L1 is er onenigheid over wie die zetel krijgt. De nummer drie op de lijst, Fanida Kadra, kreeg voldoende voorkeurstemmen om in de raad te komen, 35 meer dan lijsttrekker Ad van Mierlo. Kadra zegt dat ze de zetel gaat opeisen. "De kiezer heeft gesproken en ook volgens de kieswet heb ik recht op deze zetel."

Lijsttrekker Van Mierlo weigert dat te accepteren. "Het is tot nu toe bij ons wel zo dat degene met de meeste stemmen erin komt", zegt hij tegen L1. "Maar als dat nu ook zo is, dan trek ik mijn consequenties. Dan stop ik als actief lid binnen de PvdA."

Alle stemmen geteld in Utrecht

De definitieve zetelverdeling in Utrecht volgens het ANP:

Bekijk hier de verkiezingsuitslag in jouw gemeente.

Buma: versplintering weinig vat op CDA

CDA-fractievoorzitter Buma werd vanmorgen met applaus onthaald. Zijn partij ging weliswaar van 1351 naar 1289 raadszetels, het CDA blijft toch de grootste landelijke partij. "Heel fascinerend om te zien hoe CDA overeind is gebleven", zegt Buma. "Ook in de gemeenten waar veel nieuwe partijen meedoen. De versplintering heeft niet zo veel vat op het CDA."

Klaver: dat we dit zouden halen...

Van 302 zetels vier jaar geleden naar 513 zetels nu. GroenLinks is een van de grote winnaars van de raadsverkiezingen. De partij scoorde vooral in de grote stad goed. Fractievoorzitter Klaver werd vanmorgen uitgebreid gefeliciteerd en er was, vanzelfsprekend, ook taart.

Loting in Venray

In het Limburgse Venray is het voor twee partijen nog even spannend. Het CDA en Venray Lokaal hebben voor een raadszetel hetzelfde aantal stemmen gekregen. Dat betekent dat er om die zetel geloot moet worden, zoals de wet voorschrijft. De loting is vrijdag, meldt L1.

Leefbaar Rotterdam wil brede coalitie

De grootste partij van Rotterdam ziet goede kansen voor een samenwerking met VVD, D66, PvdA en GroenLinks. Dat zegt Leefbaar Rotterdam-voorman Eerdmans tegen RTV Rijnmond. Zijn partij verloor drie zetels, maar blijft met elf zetels nog veruit de grootste. GL, D66, VVD en de PvdA hebben elk vijf zetels. "Een brede middencoalitie doet ook recht aan de verkiezingen", zegt Eerdmans.

Vrijdagochtend eindprognose Amsterdam

De stemmen zijn geteld, maar Amsterdam komt vandaag niet meer met een nieuwe tussenstand. Dat meldt het ANP. De huidige tussenstand is op basis van 69 procent van de getelde stemmen. Dit is minder dan bij voorgaande verkiezingen, mogelijk vanwege het samenvallen met het referendum.

Amsterdam komt vrijdagochtend 10.00 uur met de definitieve eindprognose.

Krol: 50Plus stormt binnen

Van twee naar 32 zetels; 50Plus is een van de winnaars van de raadsverkiezingen. De partij deed in twintig gemeenten mee, in de meeste gevallen voor het eerst. Alleen in Amsterdam behaalde 50Plus geen zetel, in de overige gemeenten wel. Henk Krol is zeer tevreden, laat hij weten via Twitter. Hij spreekt echter van 34 raadsleden, terwijl het ANP meldt dat de partij nu 32 zetels heeft.

Meerderheid tegen, of toch niet?

Op Twitter is wat onenigheid over de uitkomst van het referendum. De tegenstemmers (48,8 procent) zijn iets in het voordeel ten opzichte van de voorstemmers (47,2 procent). Maar kun je wel spreken van een meerderheid als geen van de kampen meer dan 50 procent van de stemmen heeft? De Kiesraad vindt van wel, maar het is niet wettelijk vastgelegd.

'Ik zit in de haarvaten van de wijken'

Tilburg is een van de plaatsen waar lokale partijen een flinke winst hebben geboekt. Hans Smolders, bekend geworden als de chauffeur van Pim Fortuyn, is met zijn Lijst Smolders de grote winnaar. Zijn partij ging van vijf naar tien zetels. "Dit moest er een keer van komen", zegt Smolders. "Ik zit in de haarvaten van de wijken."

Thieme: fantastische winst

De Partij voor de Dieren heeft goede zaken gedaan. Met 98 procent van de stemmen geteld krijgt de partij er 19 zetels bij ten opzichte van vier jaar geleden. Toen behaalde PvdD 10 zetels in twaalf gemeenten. Deze keer deed de partij mee in achttien gemeenten en behaalde 29 zetels. Fractievoorzitter Thieme spreek van een "fantastische verkiezingswinst".

Meerderheid Weesp wil aansluiting bij Amsterdam

In een referendum koos 57,4 procent van de stemmers voor een fusie met de hoofdstad, terwijl 42,6 procent koos voor aansluiting bij de gemeente Gooise Meren. Volgens de gemeenteraad van Weesp is de gemeente te klein om in de toekomst zelfstandig te blijven.

Lijsttrekker Twenterand: resultaat bizar en onwerkelijk

Met kop een schouders staat de lokale partij Gemeentebelangen boven de andere partijen in de raad van Twenterand. Het behaalde 12 van de 23 raadszetels. "Bizar en onwerkelijk", zegt lijsttrekker Mark Pater tegen RTV Oost. "Je krijgt het gevoel alsof je de hele wereld aankan."

In het hele land doen lokale partijen het goed.

Centraal tellen in 22 gemeenten

Om te kijken of het tellen van stemmen efficiënter, betrouwbaarder en transparanter kan, is er vandaag in aantal gemeenten een proef met centraal tellen. De stemmen zijn natuurlijk gisteravond al op de stembureaus geteld, maar in 22 gemeenten is alleen geturfd op welke partijen er is gestemd. Vandaag worden de stemmen nog een keer geteld op een centrale plek, en dan wordt ook gekeken op welke afzonderlijke kandidaten ze zijn uitgebracht. Iedereen mag daarbij aanwezig zijn.

In Rotterdam gebeurt dat in Ahoy. Daar zijn duizend stemmentellers gemobiliseerd voor de klus. "Ik ben student, dus ik kan de centjes goed gebruiken", zegt een van hen tegen verslaggever Henrik-Willem Hofs.

De overige 21 gemeenten die aan het experiment meedoen zijn: Assen, Borne, Deventer, Dronten, Elburg, Enschede, Harlingen, Heerlen, Hof van Twente, Hollands Kroon, Houten, Kampen, Losser, Nijmegen, Olst-Wijhe, Ouder-Amstel, Putten, Raalte, Rhenen, Rotterdam, Twenterand en Zuidplas.

Belgische media: versnippering is totaal

Er hebben nog nooit zo veel verschillende partijen in gemeenteraden gezeten. Dat is volgens de VRT de belangrijkste conclusie van de raadsverkiezingen. "De versnippering is totaal", zegt Nederland-expert Jeroen Reygaert vanuit Rotterdam. Daar valt hem de "grote waaier" aan deelnemende partijen op. "Het is een stad van uitersten, van links en rechts, islam-kritisch en islam-geïnspireerd, en dat zien we in de uitslag", zegt Reygaert. "Leefbaar Rotterdam, de partij van wijlen Pim Fortuyn, blijft veruit de grootste.

PVV in 30 gemeenten in de raad

In elke gemeente waar de PVV meedeed aan de verkiezingen, komt de partij in de gemeenteraad. In totaal behaalde de PVV in dertig gemeenten zeker 74 zetels. Bij de vorige raadsverkiezingen, toen de partij van Geert Wilders alleen meedeed in Den Haag en Almere, won de partij zestien zetels.

In Almere en Den Haag verloor de PVV zetels. In Rotterdam, waar de partij voor het eerst meedeed, viel het resultaat van twee zetels tegen. In Rucphen kreeg de partij naar verhouding de meeste stemmen: 20,3 procent. Ook in steden als Venlo, Zaanstad, Enschede, Zoetermeer, Arnhem, Maastricht en Den Bosch kwam de partij in de raad.

Even voor middernacht gaf Wilders een interview:

Xander van der Wulp over de strijd om de grote stad

Duitse media: geen aardverschuiving naar rechts

De "groene" partij doet het beter dan verwacht en de rechtse partijen juist iets minder, dat schrijft de Duitse omroep ARD over de verkiezingsuitslag. De kop boven het artikel: 'Geen aardverschuiving naar rechts'. Ze schrijven over de wisselende resultaten voor de PVV. Dat het in Enschede "een opmerkelijke succes" werd en in Den Haag "een nederlaag".

Er is ook aandacht voor "de verrassend" winst van GroenLinks in steden als Amsterdam en Utrecht. "Zelfs de rechts-liberale partij VVD van premier Rutte deed het beter dan verwacht na enkele schandalen", verwijzend naar onder meer het aftreden van Halbe Zijlstra.

Verkiezingen 'redden' referendum

De gemeenteraadsverkiezingen hebben het referendum over de inlichtingenwet gered, blijkt uit de uitslagen. Zonder de verkiezingen was het waarschijnlijk spannend geworden of de geldigheidsdrempel van 30 procent voor het referendum zou zijn gehaald.

In 45 gemeenten waren vanwege herindelingen geen gemeenteraadsverkiezingen. Daar werd alleen het referendum gehouden. In die gemeenten was de totale opkomst 30,53 procent. In de gemeenten waar wel lokale verkiezingen waren, was de opkomst ongeveer 53 procent. De opkomst in heel Nederland is iets hoger dan 50 procent.

Het verschil is ook te zien in de uitslagen. In de gemeenten waar alleen het referendum werd gehouden, stemden veel meer mensen tegen. Zo was in Groningen 70,8 procent van de kiezers tegen de inlichtingenwet. In Leeuwarden stemde 62,3 procent tegen.

Baudet is blij

Fvd-leider Baudet is dankbaar met de drie zetels die zijn partij vooralsnog heeft behaald in Amsterdam. "Ik sta te popelen om te beginnen", zegt hij in een reactie. Samen met FvD-Kamerlid Hiddema ging Baudet afgelopen nacht ook kijken bij het tellen van de stemmen. Hij had zijn achterban opgeroepen om het telproces te controleren.

Feest voor lokale partijen

Met ditmaal bijna een derde van het totale aantal stemmen zijn de lokale partijen weer flink gegroeid. Op de landelijke verkiezingskaart is dat duidelijk zichtbaar.

Een aantal voorbeelden: Burgerbelangen Enschede krijgt de meeste zetels in de gemeenteraad van Enschede. Ook in Weert koos men massaal voor lokaal: Weert Lokaal is daar de grootste. Leefbaar Rotterdam behoudt de meerderheid. Lijst Smolders werd de grootste partij in Tilburg en Groep de Mos in Den Haag. Oud-PVV'er Richard de Mos is trots op het resultaat.

Verschil klein bij referendumuitslag

In het referendum op de Wet inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) is zo'n 80 procent van de stemmen geteld. Vier procent stemde blanco, 47,2 procent voor en 48,9 procent tegen. De opkomst was 51 procent, een stuk meer dan bij het Oekraïne-referendum.

Zo reageerden de partijen

Woensdagavond reageerden landelijke partijleiders op de eerste uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen, waarbij lokale partijen weer groter zijn geworden.