Campagneblog 11-3: Denk heeft nog geen reactie op conflict Nederland en Turkije

Een hele goede nacht!

Tot zover het Campagneblog van 11 maart. De politici waren vandaag erg druk, met het Debat van het Zuiden en het Jeugdjournaaldebat, maar vooral met de diplomatieke rel tussen Nederland en Turkije.

Het besluit van het kabinet vanochtend om de landingsrechten voor het vliegtuig waar de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu in zat in te trekken, heeft geleid tot een diplomatieke rel met de Turkse regering. President Erdogan reageerde woedend op het intrekken van de landingsrechten; hij noemde Nederland fascistisch. Later werd de Turkse minister voor Familiezaken tegengehouden in Rotterdam. Ongeveer duizend Erdogan-aanhangers verzamelden zich bij het consulaat.

De politie hoefde nog niet in te grijpen, ondanks de gespannen sfeer.

Debatten

In het Debat van het Zuiden geen opvallende dingen. Lijsttrekkers Mark Rutte (VVD), Lodewijk Asscher (PvdA), Alexander Pechtold (D66), Sybrand Buma (CDA), Emile Roemer (SP) en Jesse Klaver (GroenLinks) debatteerden over drugscriminaliteit, de leefbaarheid van het platteland en werkgelegenheid.

Ook werd het Jeugdjournaaldebat uitgezonden (bekijk hier de zeven leukste fragmenten). Pechtold, Roemer, Asscher, Rutte, Buma en Wilders speelden een aantal spelletjes, maar bespraken ook de spelregels van de politiek.

Vanaf 07.00 uur is er een nieuw Campagneblog. Fijne nacht!

Denk denkt nog na over reactie op conflict Nederland en Turkije

Denk denkt nog na over een reactie op het conflict dat zaterdag is ontstaan tussen Nederland en Turkije. "Wij zijn nog aan het overleggen over het geven van een reactie", zegt Farid Azarkan van Denk tegen het ANP. De partij reageerde de hele dag niet op vragen van de NOS.

"De reactie gaan wij op enig moment ook geven", zei Azarkan vanavond. "Wij zitten volop in de campagne. Ook daar schreeuwen mensen om reacties. Dus daar zijn wij nu vooral mee bezig. De situatie verandert continu. Dus wij komen op een gegeven moment met een reactie."

​Aanslagplegers mogen niet stemmen

Alle Nederlanders van 18 jaar of ouder mogen stemmen. Nou ja… alle Nederlanders: er zijn een paar uitzonderingen. Mensen die zijn veroordeeld voor bijvoorbeeld stemfraude, kunnen bij veroordeling ook hun kiesrecht verliezen. Dat is ook zo bij veroordelingen voor bijzonder zware delicten (denk aan: aanslag op het staatshoofd, poging de regering omver te werpen).

Begin 2016 waren er 56 Nederlanders die het kiesrecht hadden verloren. 12,9 miljoen mensen mogen wel stemmen.

Limburgers stemmen het liefst op Limburgers

Vanmiddag in het Debat van het Zuiden maakte Sybrand Buma (CDA) meteen duidelijk dat hij het erg belangrijk vindt dat er meer Limburgse en Brabantse politici op de kieslijsten komen. "Het kabinet kijkt alleen maar naar de randstad en niet naar deze regio's", zei hij.

Dat gevoel leeft inderdaad bij Limburgers, want zij zijn zijn sneller geneigd op een provinciegenoot te stemmen dan de meeste mensen in de rest van het land. Een op de vijf Limburgers (20 procent) weet zelfs zeker: op 15 maart wordt het vakje gekleurd naast een Limburger, blijkt uit een nadere analyse van het onderzoek van IenO Research in opdracht van het AD.

Daarmee scoren ze hoger dan bijvoorbeeld Zeeuwen (15 procent) en Brabanders (17 procent). Politicoloog Wim Voermans van de Universiteit Leiden wijdt dat aan een sterk gevoel van culturele identiteit in Limburg. Maar hij beschrijft ook een sterker wantrouwen naar de rest van het land.

Lees hier meer

'PVV- en GroenLinks-kiezers volgen vooral sociale media voor politiek nieuws'

Meer dan de helft van de kiezers vindt televisie nog steeds de belangrijkste bron voor politiek nieuws. Dat is een uitkomst van een kiezersonderzoek in opdracht van de Volkskrant en de Universiteit van Amsterdam. Zeker 52 procent van de kiezers kijkt vooral tv. Bij de PvdA-, SP- en 50Plus-stemmers is dit nog meer: daar kijkt twee derde naar de televisie voor politiek nieuws.

De krant komt met 11 procent op de tweede plek van belangrijkste media voor politiek nieuws. Gevolgd door de nieuwssite (11 procent), sociale media (6 procent) en radio (4 procent).

Verschil

Er zit veel verschil in mediagebruik per kiezersgroep. Zo leest de PVV-kiezer geen kranten, maar gebruikt hij of zij (net als GroenLinks) veel sociale media, blijkt uit het onderzoek. Zeker 20 procent van de CDA- en ChristenUnie-kiezers gebruikt de krant als belangrijke politieke nieuwsbron.

Van de mensen die niet van plan zijn om te gaan stemmen, wordt er door 64 procent geen medium geraadpleegd voor het politieke nieuws.

U kijkt zo lief: over meer dan 50 jaar lijsttrekkersdebatten op de Nederlandse televisie

"U kijkt zo lief", de veelgehoorde uitspraak van Jan Peter Balkenende (CDA) aan het adres van presentator Mariëlle Tweebeeke tijdens het lijsttrekkersdebat voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2010. "Hij bedoelde natuurlijk te zeggen: U kunt me nog zo lief aankijken, maar ik ga u geen antwoord geven", zegt CDA –campagneveteraan Jack de Vries. "Maar Balkenende had de neiging om zinnen in te slikken. Toen ik het hoorde dacht ik: knip-knip, dat is er weer een die het archief in gaat."

Herman van der Zandt duikt voor de NOS in de ruim vijftigjarige geschiedenis van lijsttrekkersdebatten op televisie en constateert dat een ongeluk in een klein hoekje zit.

VS

In het programma U kijkt zo lief zien we vanavond de hoogte- en de dieptepunten uit een genre dat in 1960 is komen overwaaien uit de Verenigde Staten. Daar stonden toen de presidentskandidaten Kennedy en Nixon live in een TV-debat tegenover elkaar.

Dat debat is destijds ook in Nederland uitgezonden en de NTS (de voorganger van de NOS) ging daags er op verhaal halen bij enkele BN'ers van die tijd: Dr. Loe de Jong, Annie M.G. Schmidt en minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns. Ze zijn niet enthousiast.

In de loop van de jaren krijgen Nederlandse debaters in de gaten dat het niet alleen maar gaat om argumenten, feiten en dossierkennis tijdens televisiedebatten. Uitstraling en non-verbale expressie zijn minstens zo belangrijk.

Bekijk hier het hele Jeugdjournaaldebat

Vanavond werd het lijsttrekkersdebat van het NOS Jeugdjournaal uitgezonden. Pechtold, Roemer, Asscher, Rutte, Buma en Wilders speelden een aantal spelletjes, maar bespraken ook de spelregels van de politiek. Asscher noemde tijdens de uitzending het debat nog "een hoogtepunt".

Kijk hier het hele debat terug. Of bekijk een fragment hieronder:

Overwegend positieve reacties op Jeugdjournaaldebat

Op Twitter zijn de reacties op het Jeugdjournaaldebat overwegend positief. "Met de kids het #jeugdjournaaldebat aan het kijken. Echt geweldig!", zegt iemand. "Dit duurt nog een half uur. LOVE IT", twittert iemand anders.

Veel mensen noemen het debat een toegankelijke manier van politiek bespreken.

Ook wordt er veel getwitterd over de Mannequin-Challenge, waarbij de lijsttrekkers stil moeten blijven staan als een paspop. Kijk hem hieronder nog een keer:

Wie is eigenlijk het jongst in de Tweede Kamer?

In het kader van het Jeugdjournaaldebat: wie is eigenlijk het jongst in de Tweede Kamer? De jongste kandidaat is Malou Herstel, zij is 17 jaar oud. De oudste kandidaat is een kunstenaar: de 93-jarige Johan de Haas. Beide kandidaten staan op de lijst van de Partij voor de Dieren.

Woensdag 15 maart kunnen we stemmen op 1114 kandidaten. En van die 1114 kandidaten zijn 393 vrouw (35,3 procent) en 721 man. In 2012 waren er nog een stuk minder kandidaten. Toen konden mensen op 972 kandidaten hun stem uitbrengen, van 303 vrouw (31,2 procent) en 669 man.

Gert-Jan Segers (CU) flyert in Amsterdam

Terwijl veel lijsttrekkers bij het Debat van het Zuiden waren, was ChristenUnie-lijsttrekker Gert-Jan Segers vanmiddag aan het flyeren in de Bijlmer.

Diplomatieke ruzie tijdens het campagne voeren, of andersom?

Rond 17.30 vanavond, meteen na de opnames van het Debat van het Zuiden, werden premier Rutte en vice-premier Asscher bijgepraat over de laatste stand van zaken rond de diplomatieke ruzie met Turkije. Zij hadden toen ook contact met minister Koenders van Buitenlandse Zaken en burgemeester Aboutaleb van Rotterdam.

Die houdt een noodbevel achter de hand voor als de minister voor Familiezaken inderdaad naar het consulaat in Rotterdam rijdt.

De complimenten, discussie en het Torentje-Prik zijn zo te zien bij Jeugdjournaaldebat

Vanavond wordt het lijsttrekkersdebat van het NOS Jeugdjournaal uitgezonden. Twee fragmenten uit dat debat werden eerder al getoond, omdat de opnames woensdag al plaatsvonden, maar vanavond is het hele debat te zien vanaf 19.00 uur op NPO3. Pechtold, Roemer, Asscher, Rutte, Buma en Wilders spelen een aantal spelletjes, maar bespreken ook de spelregels van de politiek. In een debat kan het namelijk er nog wel eens hard aan toe gaan.

De mannen gaan elkaar vanavond ook complimenteren. Zo geeft Pechtold een compliment aan Buma over zijn konijn. "Politici laten niet vaak iets van zichzelf zien, maar heel lang twitterde Buma over zijn konijn. Nu is zijn konijn dood. We gunnen hem een nieuw konijn." Pechtold probeert daar vooral mee te zeggen dat Buma zijn menselijke kant zo laat zien.

Om te testen of de lijsttrekkers ook kennis hebben van zaken buiten de politiek, is er onder meer een vraag over welke beroemdheid de meeste likes ooit heeft gekregen op Instagram. Wie weet het antwoord? Kijk hier de video met de winnende lijsttrekker.

Ook spelen de lijsttrekkers, én de kinderen en presentatoren, nog de Mannequin Challenge. Bij dit spelletje moet iedereen zo stil mogelijk blijven staan zodat het lijkt alsof iedereen een paspop is.

Benieuwd naar de rest van het debat? Kijk de speciale verkiezingsuitzending vanaf 19.00 uur op NPO 3.

Zelfs kinderen voeren 'campagne' vandaag

Ondertussen gaat het campagne voeren in het laatste weekend voor de verkiezingen druk door.

Ook kinderen doen mee.

Rutte meteen bijgepraat over Turkije na debat

Na het Debat van het Zuiden werd Rutte meteen bijgepraat over Turkije. Het Turkse staatspersbureau Anadolu meldde namelijk voor het debat dat de Turkse minister Fatma Betül Sayan Kaya (Familiezaken) alsnog naar Nederland komt.

Debat van het Zuiden: Rutte en Asscher niet met elkaar eens over bijstand

In het Debat van het Zuiden werden VVD-lijsttrekker Rutte en PvdA-lijsttrekker Asscher het niet eens over werkgelegenheid en bijstandsuitkeringen. "Asscher is tegen, maar als je investeert in robots krijg je er duizenden banen bij", zei Rutte.

Asscher: "Daar ben ik niet tegen, we moeten ook in robots investeren. En ook in de spoorverbinding naar autofabriek VDL Nedcar. Maar nu een vraag aan jou, Mark: er zitten hier honderdduizend mensen in een uitkering. Hoe haal je het in je hoofd om van die mensen 50 euro per maand af te pakken?"

Luid gejuich

Rutte reageert. "De beste manier om meer geld te verdienen is om niet in een uitkering te zitten maar aan het werk te gaan." De achterban van Rutte laat luid gejuich horen. Asscher vindt dat het verlagen van uitkeringen niks te maken heeft met economisch beleid. "We weten allebei dat volgend jaar een half miljoen mensen geen werk heeft."

Mashup helpt jongeren met kiezen, vandaag PvdA

De collega's van NOS op 3 helpen op hun YouTube-kanaal Mashup jongeren met hun stemkeuze. Waarom zouden ze op een bepaalde partij moeten stemmen? Vandaag neemt Mashup de PvdA onder de loep.

Debat van het Zuiden: discussiëren over het platteland

Het tweede onderwerp bij het Debat van het Zuiden is de leefbaarheid van het platteland. Er wordt door de lijsttrekkers gedebatteerd over "de boer en de burger." Buma (CDA) pleit voor meer inwoners uit Limburg en Brabant op de lijsten van partijen. "De geluiden uit deze regio moeten worden gehoord in Den Haag. Wij hebben drie Limburgers op onze lijst, en vier Brabanders."

Volgens Klaver (GroenLinks) speelt er een andere zaak: er zijn teveel dieren. "De dieren zijn een bedreiging voor de leefbaarheid. We moeten minder dieren in gevangenschap." Ook krijgen de boeren te weinig betaald, zegt hij. "De boeren moeten met elkaar samenwerken."

Asscher (PvdA) is het niet eens met Klaver en Buma. "Het gaat om de vraag: ben ik hier veilig? We moeten meer opkomen voor de Brabantse bevolking."

Excuses

Rutte (VVD) bood zijn excuses aan voor hoe het kabinet is omgegaan met de slachtoffers van de uitbraak van Q-koorts. "Ik heb al eens sorry gezegd, maar herhaal deze sorry. We moeten de komende tijd proberen meer te leren over de agrarische sector." Roemer (SP) wil dat de slachtoffers van de Q-koorts worden gecompenseerd.

Pechtold (D66) vindt juist dat het kabinet zich moet richten op innovatie in de agrarische sector. "We moeten omschakelen naar een toekomstvisie voor boeren."

Geert Wilders wil liever een-op-een debatteren

Wilders is vandaag niet bij het Debat van het Zuiden. Hij zegt tegen 1Limburg dat hij liever een-op-een debatteert.

"Debatteren doe je niet door met acht man aan een tafel te zitten en door elkaar heen te blèren. En dan dertig seconden wat mogen zeggen en een pootje geven", zegt Wilders. "Ik wil een-op-een discussiëren met mijn politieke opponenten en dat ga ik de komende dagen doen. Dan kun je tenminste je verhaal goed doen."

Wilders vindt niet dat hij door de afzegging zijn morele plicht ontloopt om zijn standpunten te verdedigen. "We hebben onze standpunten de afgelopen jaren al duizend keer onderbouwd. We hebben zelfs complete onderzoeken laten doen, naar bijvoorbeeld de haalbaarheid en gevolgen van een vertrek uit de eurozone en het sluiten van de grenzen."

Het eerste onderwerp bij Debat van het Zuiden: drugscriminaliteit

Het eerste onderwerp bij het Debat van het Zuiden is de drugscriminaliteit. "Het kabinet heeft de zuidelijke provincies keihard laten vallen op gebied van drugs", begint Pechtold (D66) het debat. Hij wil dat de wietteelt gereguleerd wordt. "Ik wil de wietteelt reguleren en de harddrugs keihard aanpakken."

GroenLinks wil ook de wietteelt reguleren. Rutte (VVD) twijfelt een beetje over deze regulering. "Ik wil geen coffeeshops sluiten, want dan ben ik bang dat de criminaliteit op straat toeneemt. Maar ik weet ook niet zeker of ik de wietteelt wil reguleren, je moet eerst zeker weten dat de internationale handel wordt gereguleerd. Het verbieden maakt het gevaarlijker."

Asscher (PvdA) wil een anti-maffiawet voor Brabant en Limburg. "Zodat de informatie snel gedeeld kan worden." Ook wil hij geld voor meer politie op straat. Daar is Buma (CDA) het mee eens. Vind je het gek dat men zich verlaten voelt als er minder agenten op straat te zien zijn, vraagt Buma zich af. "Er moet meer politie op straat komen. Het kabinet kijkt alleen maar naar de randstad."

Ook in Debat van het Zuiden bespreken lijsttrekkers Turkse kwestie

Vanmiddag vanaf 16.00 uur doen lijsttrekkers Mark Rutte (VVD), Lodewijk Asscher (PvdA), Alexander Pechtold (D66), Sybrand Buma (CDA), Emile Roemer (SP) en Jesse Klaver (GroenLinks) mee aan het Debat van het Zuiden, dat wordt georganiseerd door de regionale omroepen L1 en Omroep Brabant. ChristenUnie-leider Segers is daar niet bij: hij gaat vanaf 15.30 uur flyeren in de Bijlmer in Amsterdam. Het debat wordt live uitgezonden op NPO Politiek.

Het debat werd geopend met het nieuws over de opmerkingen van de Turkse president Erdogan. Rutte zei nog een keer dat Turkije had gedreigd met sancties. "En je kunt je niet laten chanteren", zei de premier. "Asscher, Koenders en ik hebben vanochtend alles nog even in een telefoongesprek besproken en besloten dat dit de beste afspraak was."

Het kabinet staat achter hem, zegt Roemer. "We moeten een streep trekken en ons niet laten chanteren."

Jesse Klaver: grootste nachtmerrie is dat ik kaal word

Jesse Klavers grootste nachtmerrie is dat hij kaal wordt. "Dat lijkt me verschrikkelijk", zegt hij in een interview met Youtubevlogger Yous, dat te bekijken is op AD.nl. Yous stelde de lijsttrekker een aantal vragen waarbij hij zo snel mogelijk een keuze moest maken tussen twee opties. Zo koos Klaver lang haar in plaats van kaal zijn, Pechtold (D66) in plaats van Wilders (PVV), een samenleving vol liefde in plaats van een economisch sterke samenleving en dit leven blijven doorleven in plaats van helemaal opnieuw beginnen.

Ook gaf hij aan liever minister-president te worden dan dat GroenLinks de grootste partij wordt en vertelde hij waarom hij de politiek in is gegaan. "Ik merkte toen Fortuyn werd vermoord, ik was toen 16 jaar oud, dat je als politicus de sfeer in de samenleving kan beïnvloeden. Ik wil de wereld veranderen en verbeteren."

Opvallende campagnevragen over de lijsttrekkers

In een tijd van campagne voeren zijn er veel voor de hand liggende vragen, die vooral over de politieke standpunten gaan. Maar de meest gestelde vragen over lijsttrekkers, die we kunnen inzien via Google Trends, gaan toch echt over andere dingen. Is Roemer getrouwd? Hoe lang is Wilders en hoe oud is Rutte?

Een overzicht van de opvallendste vragen, inclusief antwoorden:

Met wie is Lodewijk Asscher (PvdA) getrouwd?

Asscher is getrouwd met Jildau Piena, sinds 2007. Het koppel heeft drie zoons. “Ik ben nooit een goede voetballer geworden, maar ik heb wel het gevoel dat ik ooit een ding heel goed heb gedaan: mijn vrouw veroveren", zei hij vorig jaar in gesprek met Fabulous Mama & Family. "Het is een wonder dat ze mij gekozen heeft, laat ik het zo zeggen."

Hoeveel verdient Mark Rutte (VVD)?

Rutte verdient als premier van Nederland 13.107 euro per maand, aldus de Loonwijzer. Dat komt neer op een jaarsalaris van 157.287 euro. De andere lijsttrekkers van grote partijen verdienen ongeveer 9000 euro per maand.

Hoe lang is Geert Wilders (PVV)?

Geert Wilders is 1.95 meter lang. Hij is het langst van alle lijsttrekkers: Alexander Pechtold (D66) is 1.85 meter lang, Emiel Roemer (SP) 1.90 meter lang, Asscher is 1.83 meter lang en Mark Rutte 1.93 meter lang.

Hoe schrijf je Lodewijk Asscher?

Lodewijk Asscher.

Rutte vindt nazi-opmerking Erdogan 'bizar'

Premier Mark Rutte noemt de opmerkingen van de Turkse president Erdogan "bizar en zeer ongepast". Hij zei dat zaterdagmiddag in Breda op een campagnebijeenkomst van de VVD. Erdogan noemde Nederlanders vandaag "nazi-overblijfselen en fascisten".

Rutte had de afgelopen dagen contact met minister Cavusoglu. Volgens de premier verliepen de gesprekken buitengewoon moeizaam. De beslissing was om de landingsrechten van de vlucht van Cavusoglu in te trekken was niet eenvoudig, erkent de premier. "Het is een NAVO-bondgenoot, maar onder dreiging, onder chantage kunnen wij natuurlijk niet praten. Ik begrijp dat ze boos zijn, maar ik meen echt dat wij hier een goed besluit hebben genomen."

Lees hier meer

​Jongeren stemmen minder dan gemiddeld

Steeds minder jongeren stemmen, dus wordt deze verkiezingen er van alles aan gedaan om meer jongeren naar de stembus te krijgen. De laatste drie keer werd bij landelijke verkiezingen het algemene opkomstcijfer steeds lager, en vooral de jongere kiezer liet het afweten.

In 2006 kwam 80,4 procent van de Nederlandse inwoners nog stemmen, in 2010 was dat 75,3 procent en in 2012 was dat 74,6 procent. In 2012, bij de laatste verkiezingen, was de opkomst onder jongeren nog lager dan het toch al lage gemiddelde. Zeker 30 procent van jongeren tussen 18 en 25 jaar en een derde van alle jongeren tussen 25 en 35 stemden niet.

De redenen voor de lage opkomst? Hoogleraar communicatiewetenschap Claes de Vreese zei eerder tegen Nieuwsuur dat de verkiezingsthema's jongeren vaak minder aanspreken, zoals pensioenen en hypotheekrente-aftrek. Daarnaast is er een enorm informatieaanbod. "Jongeren kunnen heel actief zijn op Twitter of Facebook en toch niks van politici meekrijgen."

Klinkt als muziek in de oren

Muziek en politiek in tijden van campagne; een potentieel gouden duo. Sommige partijen gebruiken bekende hits om hun campagne mee te ondersteunen. Dat doen ze niet voor het eerst, maar dit jaar is de muziek wat minder emotioneel, zegt emeritus hoogleraar politieke psychologie Henk Dekker.

Een overzichtje van muziekfragmenten die dit jaar langskomen:

Dekker zegt in een interview dat er verder eigenlijk minder muziek gebruikt wordt dan bij eerdere verkiezingen.

Campagne Wilders in het centrum van Valkenburg

PVV-leider Wilders reageerde vanuit Limburg op het conflict met Turkije. Hij is daar om campagne te voeren voor de verkiezingen en deelde onder meer folders uit in het zonnige Valkenburg. Een campagnebijeenkomst met veel aanhangers, media en natuurlijk beveiligers en politie.

'Het is een diplomatiek en politiek moddergevecht'

Het diplomatieke conflict tussen Nederland en Turkije heeft ook gevolgen voor de campagne hier, stelt politiek verslaggever Ron Fresen. "Het wordt nu door premier Rutte en Koenders heel hard gespeeld. Het is duidelijk dat men dit er absoluut niet bij wilde hebben met de verkiezingen."

Fresen zegt dat de situatie een diplomatiek en politiek moddergevecht is geworden. "Een rel van jewelste."

Campagne gaat gewoon door

Alle ontwikkelingen over het conflict tussen Nederland en Turkije kun je lezen in ons speciale liveblog daarover. Ondertussen gaat de campagne van veel kandidaat-Kamerleden gewoon door, want het is het laatste weekend voor de verkiezingen. Dé uitgelezen mogelijkheid voor de politici om de kiezer naar hun kamp te trekken.

Partijen positief over intrekken landingsrechten Turkse minister, maar ook kritiek

Het nieuws van de weigering van Cavusoglu is nog vers, maar enkele politici hebben er al op gereageerd. VVD-Kamerlid Ten Broeke reageert met de VVD-campagneslogan Gewoon. Doen. En PVV-leider Wilders stelt dat het besluit zonder zijn druk niet genomen zou zijn. VNL-lijsttrekker Roos zegt dat Nederland "eindelijk ballen toont".

PvdA-lijsttrekker Asscher zei bij Radio 2: "Het lijkt me onverstandig als hij zou landen. Ik vind, ook als vicepremier, dat je een lijn moet trekken". Volgens Asscher moeten buitenlandse ministers rekening houden met de openbare orde en veiligheid hier.

Er is ook kritiek. Tegen RTL Nieuws noemt oud-minister Bot het besluit onverstandig. "Hiermee komen de verhoudingen nog meer op scherp te staan. Wij beroepen ons altijd op de democratie en de mensenrechten, hiermee zijn we op het verkeerde spoor."

U kijkt zo lief: over meer dan 50 jaar lijsttrekkersdebatten op de Nederlandse televisie

"U kijkt zo lief", de veelgehoorde uitspraak van Jan Peter Balkenende (CDA) aan het adres van presentator Mariëlle Tweebeeke tijdens het lijsttrekkersdebat voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2010. "Hij bedoelde natuurlijk te zeggen: U kunt me nog zo lief aankijken, maar ik ga u geen antwoord geven", zegt CDA –campagneveteraan Jack de Vries. "Maar Balkenende had de neiging om zinnen in te slikken. Toen ik het hoorde dacht ik: knip-knip, dat is er weer een die het archief in gaat."

Herman van der Zandt duikt voor de NOS in de ruim vijftigjarige geschiedenis van lijsttrekkersdebatten op televisie en constateert dat een ongeluk in een klein hoekje zit.

VS

In het programma U kijkt zo lief zien we vanavond de hoogte- en de dieptepunten uit een genre dat in 1960 is komen overwaaien uit de Verenigde Staten. Daar stonden toen de presidentskandidaten Kennedy en Nixon live in een TV-debat tegenover elkaar.

Dat debat is destijds ook in Nederland uitgezonden en de NTS (de voorganger van de NOS) ging daags er op verhaal halen bij enkele BN'ers van die tijd: Dr. Loe de Jong, Annie M.G. Schmidt en minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns. Ze zijn niet enthousiast.

In de loop van de jaren krijgen Nederlandse debaters in de gaten dat het niet alleen maar gaat om argumenten, feiten en dossierkennis tijdens televisiedebatten. Uitstraling en non-verbale expressie zijn minstens zo belangrijk.

U kijkt zo lief, vanavond, 20.30 uur op NPO 2.

Erdogan noemt Nederland fascistisch en nazistisch

De Turkse president Erdogan dreigt Nederlandse diplomaten het land uit te zetten en vluchten uit Nederland te weren.

Erdogan trekt op de Turkse televisie fel van leer tegen Nederland, dat vanochtend besloot om de Turkse minister van Buitenlandse zaken Cavusoglu te verbieden om in Nederland te landen.

Nederland trekt landingsrechten vlucht Turkse minister in

Het kabinet heeft besloten om de landingsrechten van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu in Nederland in te trekken. Dat heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag bekendgemaakt.

Niet snel rekeningrijden, weinig aandacht voor milieu

De Telegraaf publiceerde vanochtend ambtelijke stukken waaruit blijkt dat het invoeren van rekeningrijden voor personenauto's nog zeker acht jaar gaat duren. Minister Schultz zei al diverse malen dat rekeningrijden niet "zo maar even" gerealiseerd kan worden.

Op de kwestie rond het rekeningrijden na, dat ook gebruikt kan worden om autogebruik te ontmoedigen, is het milieu nauwelijks een thema in de campagne. Dat viel ook critici deze week op. Zo waarschuwde VVD-prominent Nijpels voor boze kiezers die pas na de verkiezingen gaan merken hoe ingrijpend klimaatmaatregelen zijn.

Hij wees erop dat een komend kabinet maatregelen zal moeten nemen, waardoor de CO2-reductie 45 procent is in 2030. Kosten: 50 miljard. "Dat klimaatkonijn komt straks uit de hoge hoed bij de kabinetsformatie. En ik kan u garanderen dat dat konijn een heel duur prijskaartje om z'n nek heeft hangen."

Debat

Ook werd een Facebook-campagne gestart om meer aandacht voor klimaat bij het NOS-debat te krijgen.

Hoofdredacteur NOS Nieuws Marcel Gelauff zegt in een reactie: "In de opzet van ons programma is eind vorig jaar al met de partijen afgesproken dat zij zelf de thema's van hun onderling debatten bepalen. Dat leidt tot een grote diversiteit aan onderwerpen. De afhankelijkheid van fossiele brandstoffen (en daarmee het klimaat) zit daar bij."

De opzet voor het debat verliep via een loting. Het NOS televisie-debat is komende dinsdag live vanuit de Tweede Kamer en is vanaf 21 uur te volgen op NPO 1.

Mashup: moet ik stemmen op GroenLinks?

Een nieuwe bijdrage in de NOS Mashup over de verkiezingen, met GroenLinks uitgelicht.

Bekijk hier de eerdere Mashups terug over: D66, PVV, CDA en VVD.

Verkiezingsicoontje op Twitter

Het sociale medium Twitter komt met een speciaal icoontje voor de Nederlandse verkiezingen. Mensen die tussen 15 maart en 17 maart een bericht plaatsen met de tags #ikstem en #gestemd krijgen bij hun bericht een rood ingekleurd stemvakje, meldt het ANP.

Eerder had Twitter soortgelijke icoontjes bij verkiezingen in andere landen, zoals bij die in de Verenigde Staten.

Hoe waren Rutte, Wilders en Asscher op de basisschool?

Vanavond is de grote Verkiezingsuitzending van het Jeugdjournaal, maar we hebben nu vast een filmpje voor je dat niet in de uitzending zit.

De lijsttrekkers namen een paar jeugdfoto's mee naar de studio en vertelden iets over hun kindertijd. Lodewijk Asscher van de PvdA vertelde dat hij vroeger wel eens werd gepest, Geert Wilders was niet altijd even lief en premier Mark Rutte moest vaak voor straf in de hoek staan.

'Baudet's Forum voor onbevangen nieuwe kiezers én gefrustreerden'

Thierry Baudet van het Forum van Democratie hield gisteren een bijeenkomst in Amsterdam. Als je de nieuwe leden vraagt wat hen in de partij van Baudet aanspreekt, hoor je veelal een bekend rechts repertoire: te veel vluchtelingen, te veel islam, te veel Europa.

De partij is een goed alternatief voor de PVV, zegt een van de aanwezigen. "De heer Wilders draaft iets te ver door en ik vind hem te veel een einzelgänger", vertelt een dame uit Amstelveen.

Gisteravond gemist: Rutte niet als minister onder andere premier, Asscher valt SP aan op financiën

Welke politici zeiden wat bij de talkshows gisteravond? Kijk hieronder een samenvatting:

Rutte wil Den Haag niet voor Brussel inruilen

Zoals eerder gemeld in het krantenoverzicht: De Telegraaf heeft een groot interview met VVD-lijsttrekker Mark Rutte. Het gesprek gaat over de peilingen, de concurrenten en de plannen van de VVD'er.

De krant wil ook van hem weten of de kans bestaat dat als hij opnieuw premier wordt, hij een tussentijds vertrek naar de Europese Commissie als optie ziet. Rutte zegt dat hij "als hij de kans krijgt weer premier te zijn, de rit ook uitzit".

Het gaat ook nog even over wie een goede opvolger van Rutte zou kunnen zijn. Rutte kent die mensen binnen de VVD wel maar zegt dan snel: "Kijk, ik wil dit gewoon. Het karwei is nog niet af".

Terugkijken: de 'cribs' van lijsttrekkers

Altijd al willen weten hoe de Nederlandse politici wonen? De VPRO publiceerde afgelopen week een serie video's waarin lijsttrekkers Marianne Thieme, Emile Roemer en Thierry Baudet hun huis laten zien.

Daarin antwoord op de vragen: Wat voor muziek luistert Emile Roemer in zijn auto? Waar staat de vleugel van Thierry Baudet? En die loungebank van Marianne Thieme, dat is toch geen bont?

In de ochtendkranten: wisselen van partij, voetballiefde en chaos

De Volkskrant analyseert samen met twee wetenschappers het gedrag van kiezers. Het is partijen deze campagne niet gelukt zich inhoudelijk te onderscheiden, staat in de krant.

"Kiezers zien door de bomen het bos niet meer", zegt een van de wetenschappers. Daardoor wisselen kiezers weinig van partij en zal de opkomst nog een verschil kunnen maken. De vraag wie de eigen achterban het best kan motiveren speelt dan ook een belangrijke rol, concludeert de krant.

Ook in de andere kranten natuurlijk veel aandacht voor de campagne. Het FD heeft een analyse over de verkiezingen onder de kop: Wel/geen crisis in de democratie. "Je kunt in paniek raken van de politieke versplintering, maar ook concluderen dat de democratie kennelijk springlevend is. De burger heeft anno 2017 genoeg te kiezen."

Voetbal en chaos

In het AD een artikel over de campagne, die toch ook veel op Twitter gevoerd wordt. En in het sportkatern aandacht voor de favoriete voetbalploeg van de politici en de vraag of de clubliefde oprecht is. Als lijsttrekker kun je maar beter voor Feyenoord zijn, staat in de krant.

En VVD-lijsttrekker Rutte komt uitgebreid aan het woord in De Telegraaf over PVV-leider Wilders. Hij wil ervoor waken dat de PVV bij de verkiezingen de grootste partij kan worden. "Ik wil waarschuwen voor het idee dat het met hem zo'n vaart niet zal lopen, dat hij wel niet zal winnen. We hebben dat bij brexit en Trump ook gedacht." Volgens Rutte wordt het een "chaos" als Wilders de verkiezingen wint.

Weinig steun

Ook Trouw schrijft over de laatste campagnedagen en constateert dat vooral de kiezers die vorige keer VVD en PvdA stemden nog 'op drift' zijn. "Het huidige kabinet geniet nog bijzonder weinig steun. Anders dan verwacht heeft de VVD vooral last van het CDA. Voor de PvdA zijn D66 en GroenLinks de concurrenten."

Verder een artikel over verschillende soorten kiezers, Trouw onderscheidt de inhoudelijke kiezer, de lijsttrekker-kiezer, de strategische kiezer, stemhulp-kiezer en gewoontekiezer. En een groot interview in de krant met SCP directeur Kim Putters die net als zanger en rapper Typhoon eerder deze week meent dat de lijsttrekkers wat meer toekomstvisie moeten geven. Waar staat ons land over tien jaar? Dat mist Putters in de campagne.

​De agenda van de lijsttrekkers

In het laatste campagneweekend wordt traditioneel veel geflyerd en koffie geschonken. VVD-lijsttrekker Rutte is van 13.00 tot 14.15 uur met zijn koffiebus in Breda, PvdA-lijsttrekker Asscher gaat in Eindhoven rozen uitdelen en CDA-leider Buma gaat flyeren in Uden. Ook Geert Wilders gaat vandaag flyeren: eerst in Valkenburg (12.00 uur) en daarna in Heerlen (14.00 uur). Jesse Klaver van GroenLinks gaat op huis-aan-huis-campagne in Eindhoven.

Deze lijsttrekkers doen vanaf 16.00 uur mee aan het Debat van het Zuiden, dat wordt georganiseerd door de regionale omroepen L1 en Omroep Brabant. Dat wordt live uitgezonden op NPO Politiek. ChristenUnie-leider Segers is daar niet bij: hij gaat vanaf 15.30 uur flyeren in de Bijlmer in Amsterdam.

En vanavond wordt het lijsttrekkersdebat van het NOS Jeugdjournaal uitgezonden. Twee fragmenten uit dat debat werden eerder al getoond, maar het is écht de moeite waard om te kijken: 19.00 uur, NPO 3.

Goedemorgen!

Het laatste weekend van de campagne is aangebroken, en daarmee ook de laatste kans voor de lijsttrekkers om het land door te reizen en in gesprek te gaan met kiezers. Dat gebeurt vandaag volop. Verder wordt rekening gehouden met de komst van de Turkse minister Cavusoglu naar Rotterdam. Die kwestie houdt de gemoederen al dagen bezig. We houden je weer de hele dag op de hoogte in ons campagneblog.

Gisteren kruisten PvdA-lijsttrekker Asscher en SP-leider Roemer de degens in het 'debat op links' bij EenVandaag. In het levendige debat werden over en weer felle verwijten gemaakt en echte toenadering ontstond niet, al deed Asscher daartoe wel een poging. VVD-lijsttrekker Rutte was als laatste lijsttrekker te gast bij Nieuwsuur en CDA-prominent Dries van Agt maakte bekend dat hij dit jaar niet zal stemmen op ‘zijn’ partij.

Het campagneblog van gisteren kun je hier teruglezen.