Er is een heel voorzichtige beweging naar meer duurzaamheid in de sieradenbranche. Dat betekent traceerbare edelstenen en goud, gerecycled goud en zilver én diamanten uit een laboratorium. Maar makkelijk gaat het niet.
Een sieraad met een edelsteen waarvan je precies weet uit welke mijn hij komt. Dat klinkt simpel, maar dat is het in de praktijk niet. Het Nederlandse sieradenmerk 'A Beautiful Story' kreeg een subsidie waarmee ze de eerste stappen richting traceerbare edelstenen kunnen zetten. Sinds 2021 probeert het bedrijf de oorsprong te achterhalen van de miljoen stenen die ze op jaarbasis gebruiken.
CEO Cathelijne Lania: "We wilden weten waar ze vandaan komen. En dat bleek een ondoordringbaar netwerk van handelaren. De bron is niet altijd duidelijk. Nu zijn we begonnen met traceerbare edelstenen: waar komen ze uit de grond. Is er een eerlijke prijs betaald aan de mensen die ze delven?"
Bloeddiamanten
Die mensen bevinden zich over de hele wereld. Het delven van edelstenen, goud en zilver is voor een aanzienlijk deel in handen van grote industriële mijnbouwbedrijven. Maar ook in de kleine ambachtelijke mijnbouw werken wereldwijd zo'n 45 miljoen mensen. Vooral deze kleinschalige mijnbouw brengt grote risico's met zich mee, ziet Solidaridad, de organisatie voor duurzame handel.
"Risico's op allerlei vlakken, op het gebied van mensenrechten: kinderarbeid, gedwongen arbeid en dodelijke ongelukken. Maar ook op het gebied van milieu, er wordt veel kwik gebruikt in de kleinschalige mijnbouw. Mensen krijgen een kwikvergiftiging en het drinkwater vervuilt", zegt Boukje Theeuwes van Solidaridad.
Over de meest prestigieuze edelsteen, de diamant, is al jaren controverse. Diamanten uit landen als Congo en Sierra Leone werden gebruikt om rebellengroepen te financieren en kwamen bekend te staan als zogenaamde bloeddiamanten.
De omslag zal impact hebben op vrijwel alle bedrijven die met diamanten werken.
Het Deense sieradenmerk Pandora stapte in 2021 over op in het lab gecreëerde diamanten. "Ons uitgangspunt was dat de klimaatuitdaging onze allergrootste uitdaging is. Volgens alle metingen veroorzaken synthetische diamanten maar vijf procent van de CO2-emissies die gemijnde diamanten veroorzaken. Dat is dus heel andere koek", zegt Mads Twomey-Madsen, die over de duurzaamheid van de Pandora-producten gaat.
De vraag naar synthetische diamanten groeit hard: in de VS komt de helft van de verkochte diamanten al uit het lab. Tegelijkertijd is er een duidelijk prijsverschil met diamanten uit een mijn.
Twomey-Madsen: "De prijs van gemijnde diamanten is stevig gedaald, de afgelopen jaren pakweg dertig procent. Het imago van in mijnen gewonnen diamanten verandert dus duidelijk. Die omslag zal impact hebben op vrijwel alle bedrijven die met diamanten werken."
Juwelier en edelsmid Rikkoert uit Schoonhoven smelt oud goud om tot nieuwe sieraden. Directeur Ab Rikkoert zegt dat bijna honderd procent van het goud dat hij gebruikt, komt van oude sieraden. "Of het nu binnen ons eigen atelier is of van de gecertificeerde groothandels, het is honderd procent gerecycled materiaal."
Milieuwinst
Volgens de beroepsvereniging van de Nederlandse goud, zilver en edelstenenbranche geldt dit voor alle gouden sieraden in Nederland. Rikkoert: "Je weet nooit exact waar het gerecyclede goud vandaan komt. Maar het was er al wel."
Al het hergebruikte goud is milieuwinst, zegt Theeuwes van Solidaridad. "Dat is CO2-reductie. Het gerecyclede goud heeft geen enkele impact op de hoeveelheid goud dat gemijnd wordt of op de praktijken in die mijnen." Ongeveer een derde van de wereldwijde vraag naar goud kan voldaan worden uit gerecycled goud, denkt Theeuwes. "Twee derde komt uit nieuw gemijnd goud." Daarom vindt de ontwikkelingsorganisatie dat de industrie beter kan investeren in de veiligheid van mijnwerkers in de goudmijnen.
Het Deense Pandora stapte ook over op gerecycled zilver en goud, maar moest daar wel zijn hele toevoerketen voor aanpassen. "Je hebt traceerbaarheid nodig, ook bij je leveranciers. Die moeten aantonen dat wij al hun processen kunnen volgen. Die transitie kostte vier jaar."
In Tanzania werken ze inmiddels aan een eerlijk inkomen voor 400 mijnwerkers en een eerlijk geproduceerd sieraad voor de klant. Maar zit de consument er op te wachten? "Als je iets niet weet... Het begint met het verhaal te vertellen over de wereld die achter de sieraden zit. Als je dat gaat begrijpen, dan komen er vanzelf meer vragen", zegt Lania van 'A Beautiful Story'.
Solidaridad denkt dat vragen naar de herkomst van sieraden of vragen naar een verantwoorde manier van mijnbouw een mooi begin kan zijn. "Maar het eerlijke antwoord is ook, dat we dat niet altijd weten."
