Schoof blikt terug op onenigheid over asiel: 'Val van kabinet hing in de lucht'

Het kabinet-Schoof was gevallen als de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB geen nieuwe afspraken hadden kunnen maken over extra asielmaatregelen. PVV-leider Wilders heeft niet met een kabinetscrisis gedreigd, maar bij de asielgesprekken van de afgelopen tijd hing een naderende kabinetscrisis wel in de lucht.

Dit vertelt premier Schoof vanavond in een radiogesprek met NOS-verslaggever Wilma Borgman in Met Het Oog op Morgen. "We hebben wel gezegd dat als we er niet uitkomen, het tot een val van het kabinet zou leiden", zegt Schoof in een terugblik op de afgelopen weken die in het teken stonden van het oplossen van een politiek probleem rond het asielbeleid.

Twijfels

Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen van vorige maand werd het Schoof steeds duidelijker dat NSC zwaarwegende bezwaren had tegen het gebruik van het staatsnoodrecht om strengere asielmaatregelen snel in te voeren. Ambtenaren waarschuwden dat zo'n aanpak juridisch niet houdbaar was en de plaatsvervanger van de zieke partijleider Omtzigt, Nicolien van Vroonhoven, uitte openlijk haar twijfels.

Wilders reageerde geïrriteerd en maakte begin oktober duidelijk dat het zonder "noodknop" een "moeilijk verhaal" zou worden. Het gebruik van het staatsnoodrecht stond in het hoofdlijnenakkoord en afspraak is afspraak, redeneerde de PVV-leider.

Letterlijk dreigde hij niet met een kabinetscrisis, maar in Den Haag ontstond vervolgens wel een crisissfeer met allerlei speculaties over de toekomst van het kabinet-Schoof. Ook de Eerste Kamer maakte alvast duidelijk dat ze noodrecht niet zouden accepteren.

Tegenpolen eerst

De premier is vervolgens begonnen met gesprekken met PVV en NSC, de twee grootste tegenpolen. "Er was een politieke werkelijkheid ontstaan waarin het maar de vraag was of die noodwet tot resultaat zou leiden", vat Schoof in het NOS-radioprogramma de ontstane situatie samen. "Dat was aanleiding om de gesprekken te beginnen."

Maar veel tijd was er niet. Schoof wilde voor de herfstvakantie klaar zijn, vóór 25 oktober. "Ik vond wel dat ik er een klap op moest geven."

Deze week ging het snel. Woensdag lekte de deal uit tussen de coalitiepartijen PVV en NSC. Het omstreden staatsnoodrecht was van tafel, PVV-leider Wilders bleek bereid te zijn om van zijn oorspronkelijke plan af te zien.

Donderdag moesten de andere twee coalitiepartijen VVD en BBB aanhaken. Dat gesprek duurde ruim acht uur. Schoof zegt dat de gesprekken in een "constructieve sfeer" zijn verlopen. Maar het is wel spannend geweest. Schoof zegt dat de vier coalitiepartijen "over hun eigen schaduw heen hebben moeten springen".

Val vermijden

Op de vraag van Wilma Borgman of het kabinet was gevallen als Wilders niet over zijn schaduw heen was gesprongen, zegt Schoof: "Ik sluit niets uit, dat hing wel, maar hij heeft er nooit mee gedreigd. Het speelde een rol voor alle vier de partijen."

De partijen vonden een val "buitengewoon zorgelijk". "Niet omdat we zo graag op onze stoel willen blijven zitten", zegt de premier. "Maar we willen echt wat aan het asielbeleid en andere problemen in Nederland doen."

Belangrijke punten uit de vrijdag gepresenteerde 'Asielnoodmaatregelenwet' zijn het terugsturen van Syriërs naar nog te bepalen veilig geachte gebieden in hun land en de inzet van grenscontroles, vanaf eind november. Ook worden gemeenten niet meer verplicht om vluchtelingen op te vangen en komen er "sobere voorzieningen".

De asielvergunningen die worden uitgegeven zullen verder nog maar drie jaar geldig zijn, in plaats van vijf jaar, staat in de plannen.