In Nederland was het qua temperatuur een gemiddelde zomer. Maar op het Europese continent was het de heetste zomer sinds de metingen begonnen. Ook wereldwijd was deze zomer de heetste ooit gemeten, zegt de Europese klimaatdienst Copernicus. Verrast door al die uitschieters, krabben klimaatwetenschappers zich achter de oren: zien ze iets over het hoofd?
De hitterecords blijven maar komen: vorig jaar sneuvelden de records maand na maand; 2023 ging de boeken in als wereldwijd het warmste jaar ooit. 2024 lijkt daar nu nog eens overheen te gaan, zo verwacht klimatoloog Gavin Schmidt, directeur van het vooraanstaande Amerikaanse Goddard Institute van ruimtevaartorganisatie NASA. Want de opstapeling van records maakt dat steeds waarschijnlijker.
Broeikasgassen
"We doen al tien jaar voorspellingen hoe het volgende jaar zal worden. En tien jaar lang ging dat goed. Maar vorig jaar zaten alle voorspellingssystemen er even ver naast. Dus dan weet je dat er iets aan ontbreekt", zegt Schmidt, die nog steeds verbaasd is over de extremen van vorig jaar.
Bart Verheggen, klimaatwetenschapper van het KNMI, zegt dat 2023 al zó ver boven de trendlijn lag en dat daarvoor een verklaring ontbreekt. "Ook niet met de combinatie van factoren waarmee we het normaal gesproken wél kunnen verklaren."
Dat de aarde opwarmt is overigens geheel volgens verwachting. Maar de mate en de snelheid overvallen klimaatwetenschappers. "De grootste factor is de toename van de broeikasgassen van de afgelopen eeuw. Het is niet dat we dat niet begrijpen, dat snappen we allemaal", zegt Schmidt.
Als tweede factor noemt hij de invloed van El Niño, een natuurlijke variatie in het klimaat waarbij de zeewatertemperatuur aan het oppervlak van de tropische Stille Oceaan tijdelijk toeneemt. "Dat snappen we ook. Maar dat verklaart niet wat we vorig jaar en dit jaar hebben ondervonden."
Opwarming lijkt te versnellen
De experts zoeken nu naarstig naar een verklaring voor de extremen. "Misschien maken we een denkfout. Misschien zit er een fout in de modellen die we hebben gebruikt. Misschien hebben we een bepaalde factor buiten beschouwing gelaten. Of misschien verandert het hele weersysteem wel", zegt Schmidt, die de vragen als wetenschapper zeer interessant vindt maar zich als mens grote zorgen maakt.
Toch is volgens Verheggen de betrouwbaarheid van de klimaatmodellen niet meteen in het geding. Want de extremen vallen nog steeds binnen de marges van die modellen. "Zij het aan de extreme bovenkant daarvan. Dat is nog geen reden om de klimaatmodellen nu al weg te gooien."
Maar er is nog iets: de opwarming van de aarde lijkt te versnellen. Sommige klimaatwetenschappers vermoeden dat dit komt omdat de mens jaar na jaar meer broeikasgassen uitstoot. Die hopen zich allemaal op in de atmosfeer. Met als gevolg: meer extremen zoals lange droge periodes, hittegolven of lange periodes met regen.
Flinke uitschieters
Verheggen: "Je zet als het ware het klimaatsysteem steeds harder onder druk; we zetten het vlammetje, de brander onder het systeem steeds hoger. Dan is het ook logisch dat de opwarming daardoor versnelt. Dat zien we duidelijker in de oceanen, op de luchttemperaturen zit meer variatie. Maar we zien nu wel een paar flinke uitschieters. Dat past wel in de lijn van een langzaam versnellende opwarming."
Schmidt verwacht nog veel meer records. "Die zullen we echt blijven verbreken tot we de uitstoot tot bijna nul hebben teruggebracht."
Hoe kon 2023 opeens zoveel warmer zijn dan voorgaande jaren? Was dat vanwege een vulkaanuitbarsting? Of door minder luchtvervuiling? Versnelt klimaatverandering opeens? Of is dit het warmste jaar ooit vanwege weerfenomeen El Niño? We zetten vorig jaar de mogelijke verklaringen op een rij:
