Hoe campingbasketbal leidde tot olympisch 3x3-goud: 'Soms konden we maar één basket kwijt'

• Ronald van Dam

  redacteur en commentator NOS Sport

De 3x3-basketballers beginnen vrijdag in Wenen aan het EK. Met het gouden schot van Worthy de Jong brachten de Nederlandse mannen bij de afgelopen Olympische Spelen in Parijs hun sport onder de aandacht bij een breed publiek.

In vele huiskamers stonden mensen te juichen voor iets wat ze tot voor kort niet kenden. En dat terwijl 'pleintjesbasketbal' al eind jaren zeventig in Nederland werd geïntroduceerd door toenmalig bondsmedewerker Eef Halewijn. "Misschien is het wat overdreven, maar ik heb het gevoel dat het mijn kindje is."

Platgebeld

Halewijn, 83 inmiddels, zag het historische basketbalmoment thuis voor de buis in Haarlem, om vervolgens plat te worden gebeld door mensen van zijn jeu de boulesclub.

"De commentator van de NOS noemde mijn naam als een van de personen die aan de wieg van dit succes hebben gestaan. Dat hadden ze bij de club allemaal gehoord."

Dat zijn naam in alle euforie viel, zit zo: in 1978 kwam Halewijn bij de Nederlandse Basketball Bond (NBB) in dienst, met als opdracht meer mensen aan het basketballen te krijgen. "Recreatiesport was toen een belangrijk aandachtspunt van de Nederlandse Sport Federatie. Daar moest ik mee aan de slag."

Campingbasketbal

Zo gezegd, zo gedaan. "Als eerste stelde ik mezelf de vraag: waar kun je basketballen? Meteen schoot me te binnen: pleintjes. Want mijn roots als basketballer lagen op het Doelenplein in Haarlem. Maar ik dacht ook aan campingbasketbal."

"Dat is toen het eerste geweest wat we in de praktijk hebben proberen te ontwikkelen. Daarvoor schakelde ik Amerikanen in die bij Nederlandse eredivisieclubs speelden. Met die jongens ging ik op een camping staan. Ik geloof dat Burgh-Haamstede in Zeeland de eerste plek was."

"Wij namen de baskets mee, waarvoor we een gat in de grond moesten graven, met een plaat met stenen eromheen om te voorkomen dat de basket omviel", legt Halewijn uit. "'s Ochtends gingen we met een net ballen de camping over om tamtam te maken. De kinderen vonden dat prachtig. En hun ouders ook, want die waren hun kinderen twee uur kwijt."

Op die campings heeft volgens Halewijn het huidige 3x3-basketbal zijn oorsprong gevonden. "Soms konden we maar één paal kwijt en als we dan zes of zeven enthousiastelingen hadden gevonden, konden we die drie tegen drie op één basket laten spelen. Maar het was toen niet een bewust idee dat dit een nieuwe basketbalvariant moest worden."

Blacktop Series

Halewijns initiatief kwam in een stroomversnelling door een nieuwe collega op het bondsbureau, die ook voor de Amerikaanse sportkledingfabrikant Reebok werkte. "Reebok ging een nieuwe basketbalschoen in Nederland introduceren: de Blacktop. Maar blacktop is ook een Amerikaans woord voor asfalt, en zo werden de Blacktop Series geboren. Hun idee was mijn idee."

De Blacktop Series-pleintjesbasketbaltoernooien werden volgens Halewijn een doorslaand succes. Die werden begin jaren negentig door het hele land gehouden, in de buitenlucht. "In een mum van tijd waren er heel veel plaatsen, mensen en basketballers mee bezig."

"Het begon met toernooitjes, er kwamen ook regionale kampioenschappen en later zelfs een Nederlands kampioenschap. In 1993 stuurden we een team van Nederlandse meiden naar Italië. Die wonnen in Milaan de Blacktop Series, waar NBA-ster Shaquille O'Neal door Reebok was ingevlogen om de prijzen uit te reiken."

Halewijn kan zich niet precies meer herinneren of de spelregels destijds exact hetzelfde waren als de huidige. "Nu moet je binnen twaalf seconden scoren, maar misschien dat we toen een andere schotklok hadden. Wat ik nu zo mooi vind, is dat je aan het begin de bal van de tegenstander krijgt. Dat is zo'n respectvolle actie."

Streetball Masters

Toen Halewijn in 2003 tegen zijn wil in vertrok bij de NBB ("ik moest op het kantoor gaan zitten, in plaats van het land in, een ramp") duurde het tot 2009 voordat de bond 3x3-basketbal weer nieuw leven inblies met de Streetball Masters Tour. Die zou uitgroeien tot de grootste pleintjesbasketbaltour van Europa.

Bij Halewijn kwam 'zijn kindje' pas de laatste jaren weer op de radar. "Vorig jaar ben ik naar de World Tour in de Amsterdamse Gashouder geweest. Ik wist niet wat ik zag. Wat een genot. Wat ze erin hebben gebracht is dat showelement, muziek, dj's. En dat hoort ook bij het spelletje, want het gaat zo waanzinnig snel."

Het goud van de Nederlandse mannen maakt veel los bij Halewijn. "Dat schot van Worthy. Wat een moment. Ik dacht: hij gaat met zijn rug naar de basket de verkeerde kant op, dat moet helemaal niet. Een Nederlandse basketbalmedaille op de Spelen, dat geloof je toch niet?! Een moment voor de eeuwigheid."

En dus begint het weer te kriebelen. "Nogmaals, ik heb het toen niet bewust zo bedacht, maar ik word er weer door gegrepen. Nu 3x3 zo'n succes is, wil ik er iets mee doen op basisscholen. Ik sta weer in de startblokken."