Een week na de anti-islamrellen zoekt het VK naar antwoorden
Na een week van opruiende taal en geweld op straat is aan de rellen in het Verenigd Koninkrijk een einde gekomen. De rechtbanken draaien echter op volle toeren en leggen relatief strenge straffen op.
Gisteren werden meerdere relschoppers uit Rotherham veroordeeld. Ze omsingelden een hotel waar asielzoekers werden opgevangen, duwden een brandende afvalbak door de ingetrapte deur en probeerden het gebouw in brand te steken. Deelnemers aan het geweld kregen tot drie jaar cel.
De afgelopen week werden ook al tieners veroordeeld, sommigen nog maar 13 jaar oud. Verder kreeg een man in Leeds twintig maanden cel opgelegd omdat hij op Facebook opriep om een asielopvang aan te vallen.
Terwijl er wordt berecht, zoekt het land naarstig naar antwoorden: waar kwamen de anti-islamrellen vandaan? Er gingen stenen door ramen van moskeeën, islamitische grafstenen werden besmeurd en een moslim werd neergestoken op een treinstation. Bij het geweld op straat klonken leuzen als "We want our country back" en "Fuck muslims".
'Te veel genormaliseerd'
"Het bevestigt wat veel Britse moslims al langer weten", zegt Miqdaad Versi van belangenorganisatie de Muslim Council of Britain. "Te veel invloedrijke stemmen hebben haat genormaliseerd of zelfs aangewakkerd." In spreadsheets heeft hij jaren aan krantenkoppen en artikelen verzameld waarin Britse moslims negatief worden neergezet. Het is zijn missie om de Britse pers op onjuistheden, stereotypering en misleidende berichtgeving over moslims te wijzen.
"Geen andere bevolkingsgroep in Groot-Brittannië krijgt zoveel slechte pers", zegt hij. "Het belangrijkste thema waarmee moslims in de pers worden geassocieerd, is terrorisme. Als je als nieuwsconsument voortdurend berichten ziet over moslims in de context van terrorisme, antisemitisme en andere negativiteit, dan voedt dat een onderstroom van islamofobie." Vooral tabloids zoals de The Sun en Daily Mail lopen hierin voorop.
De rellen begonnen na een brute steekpartij in de noordelijke kuststad Southport op 29 juli, waarbij drie jonge meisjes omkwamen. Op sociale media werd meteen druk gespeculeerd dat de dader een islamitische asielzoeker zou zijn. Zelfs nadat de identiteit van de dader werd onthuld - een in Wales geboren 17-jarige jongen met Rwandese christelijke ouders - bleef de woede tegen moslims en immigranten zich verspreiden.
Kritiek vanuit Hogerhuis
Ook de politieke retoriek in Groot-Brittannië ligt onder de loep na de geweldsuitbarsting. Onder anderen leden van het Hogerhuis, de Britse Eerste Kamer, uiten kritiek op de "normalisering van rechtse anti-immigratieretoriek" in de politiek de afgelopen jaren.
Sayeeda Warsi van de Conservatieve Partij sprak zich in de media fel uit over hoe Westminster in haar ogen racisme heeft aangewakkerd en moslimgemeenschappen heeft gedemoniseerd.
Ook Victor Adebowale, een onafhankelijk Hogerhuislid, zei tegen de BBC dat politici de spanningen hebben aangewakkerd. "Wanneer we mensen uit het buitenland 'ontmenselijken', is het niet verrassend dat mensen een stap verdergaan."
De antiracismedenktank Hope not Hate waarschuwde eerder dit jaar dat de toenmalige Conservatieve regering met haar taalgebruik rond migratie extreemrechtse bewegingen ophitst. De organisatie onderzocht hoe rechtse politieke retoriek terugkwam in extreemrechtse groepen op Telegramkanalen.
Geen berisping of verantwoording
Versi noemt verschillende voorbeelden van hoe de politiek een anti-islamitisch verhaal creëert. Afgelopen week zei voormalig immigratieminister Robert Jenrick, die leider van de Conservatieve Partij wil worden, op Sky News dat het strafbaar moet worden om in het openbaar "Allahu akbar" (God is groot) te zeggen.
"Dit is een zin die miljoenen moslims dagelijks gebruiken", zegt Versi verbouwereerd. "De Sky News-interviewer sprak hem niet tegen, hij kreeg achteraf geen berisping van zijn eigen partij en hoefde ook nergens verantwoording af te leggen of excuses te maken."
Volgens Versi laat dit zien hoe anti-islamretoriek acceptabel en normaal is geworden. Niet alleen bij extreemrechtse groepen, maar ook in de media en politiek. Zo kreeg de monitoringgroep Tell Mama kreeg bijna vier keer zoveel meldingen van anti-moslimincidenten in de week nadat Boris Johnson vrouwen in boerka in 2018 "letter boxes" (brievenbussen) noemde.
Achtergestelde gebieden
Ook armoede en onvrede over de staat van het land lijken onderliggende oorzaken van de geweldsuitbarsting te zijn geweest. In zeven van de tien meest achtergestelde gebieden in Engeland zijn de afgelopen weken extreemrechtse, gewelddadige rellen geweest, analyseerde de Financial Times.
Ook hebben deze regio's relatief veel huisvesting voor asielzoekers. Dat komt door het beleid van de vorige conservatieve regering om migranten in goedkopere gebieden in hotels te huisvesten terwijl ze wachten op de uitkomst van hun asielaanvraag.
En toch is het Verenigd Koninkrijk geen racistisch land, benadrukt Versi. Met de stelling dat je "wit moet zijn om echt Brits te zijn" was 93 procent van de Britten het oneens en 84 procent sterk oneens, bleek in 2020 uit een Ipsos-peiling.
Het is over het algemeen een van de beste plekken in Europa om te wonen, vindt Versi. Een divers land waar iedereen, ongeacht zijn afkomst, het kan maken. "Het ging bij deze racistische rellen uiteindelijk om een kleine minderheid van de Britten die de straat opging, gedreven door een gevaarlijk sentiment waar we serieus naar moeten kijken."
