Annabel van Gestel
redacteur Online
Annabel van Gestel
redacteur Online
"Een klap in het gezicht van studenten", zo noemde de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) vorige week het plan van de coalitiepartijen om het collegegeld voor langstudeerders te verhogen. Studenten die meer dan een jaar uitlopen met hun studie moeten 3000 euro boven op hun collegegeld betalen. Dit studiejaar is het collegegeld vastgesteld op 2530 euro.
De langstudeerboete zal ingaan vanaf studiejaar 2026-2027 en moet de staatskas 282 miljoen euro per jaar opleveren, schatten de partijen. De precieze uitwerking van de verhoging moet nog bekend worden, maar studentenorganisaties zijn er niet over te spreken en ook in het Kamerdebat vandaag plaatsten oppositiepartijen er vraagtekens bij.
Nieuwsuur sprak met twee onderzoekers, gespecialiseerd in studentenwelzijn, over de herinvoering van de langstudeerboete. Zij denken dat de verhoging meer druk zal leggen op een groep die, zo zeggen de onderzoekers, al veel ballen in de lucht moet houden.
Prestatiedruk en stress
Jolien Dopmeijer is docent aan hogeschool Windesheim en doet al vijftien jaar onderzoek naar de mentale gezondheid van studenten. Zij is ook betrokken bij het jaarlijkse landelijke onderzoek dat sinds 2021 wordt gedaan naar studentenwelzijn.
Afgelopen november bleek hieruit dat 44 procent van de ondervraagde studenten in het hoger onderwijs kampte met angstklachten of depressie. De studenten zeiden onder meer last te hebben van hoge prestatiedruk en stress.
Sophie Leijdesdorff is universitair docent mentale gezondheid van jongeren en werkzaam als jongerenpsycholoog. "Studenten geven aan dat ze slecht slapen, veel piekeren en soms ook financiële problemen hebben. Studiestress is daarbij een veelgenoemde oorzaak."
De onderzoekers denken dat een langstudeerboete de druk op studenten alleen maar zal verhogen. Dopmeijer: "Uit onderzoek weten we dat het vaak heel diverse, persoonlijke omstandigheden zijn waardoor studenten langer doen over hun studie. En voor sommige studenten kan het ook heel goed zijn om langer te studeren, zodat ze zich op hun eigen tempo kunnen ontwikkelen."
Protesten
In 2010 stond de langstudeerboete ook in het regeerakkoord van het kabinet-Rutte I. Dit leidde toen tot grote protesten in Den Haag. Na de val van dit kabinet in 2012 werd de boete met terugwerkende kracht afgeschaft.
Toch had de boete destijds wel effect. In 2012 haalden, zowel op het hbo als op universiteiten, meer studenten hun bachelor- of masterdiploma dan in het studiejaar ervoor. Daar stond tegenover dat ook meer studenten stopten met hun studie, vermoedelijk uit angst voor de boete.
"Het werd als aanmoediging bedoeld, maar in de praktijk leidde het ertoe dat studenten ontmoedigd raakten", zegt Dopmeijer. "Ik begrijp dat de partijen wat aan langstudeerders willen doen, want het kost onderwijsinstellingen veel geld. Maar in plaats van studenten te beboeten, moeten scholen de middelen krijgen om te kijken hoe ze hen over de eindstreep kunnen helpen."
Er wordt tegen ze gezegd: als je er langer over doet, dan is het je eigen schuld. Dat is een keiharde boodschap aan jongeren.
Ook Leijdesdorff denkt dat de langstudeerboete een averechts effect kan hebben. "Studenten die niet koersen op uitloop, kunnen wel extra stress ervaren als zo'n boete boven hun hoofd hangt. Als jongeren daarom hun opleiding niet afmaken, kost dat de maatschappij dan uiteindelijk niet alleen maar meer?"
Een verhoging van het collegegeld voor langstudeerders is een signaal aan studenten dat ze niet serieus worden genomen, vindt Dopmeijer: "Er wordt in feite tegen ze gezegd: als je er langer over doet, dan is het je eigen schuld. Dat is een keiharde boodschap aan jongeren."
'Burn-outgeneratie'
In het Kamerdebat van vandaag over het hoofdlijnenakkoord sprak D66-leider Jetten NSC-leider Omtzigt aan op de herinvoering van de langstudeerboete. "We hebben de afgelopen jaren veel prestatiedruk op de studentengeneratie gelegd. Na de pechgeneratie krijgen we straks misschien wel een burn-outgeneratie omdat we iets gaan invoeren waarvan ik dacht dat we er voor altijd van af waren."
Omtzigt noemde de langstudeerboete niet zijn favoriete maatregel in het akkoord, maar wel verdedigbaar: "Veel opleidingen kosten het vijfvoudige voor de belastingbetaler dan wat het kost voor studenten. Ik vind dat je aan studenten mag vragen dat zij, in normale omstandigheden, hun studie binnen de studietijd plus één jaar, afronden." De NSC-leider zegt dat er in de uitwerking van de maatregel wel zal worden gekeken naar uitzonderingen.
