Hoop, lef en trots is de naam van het coalitieakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB. In 26 pagina's doen ze uit de doeken wat ze van plan zijn.
"Of het nou gaat om bestaanszekerheid, zorg of geld in de portemonnee, of het beschikbaar zijn van voldoende woningen, onze ambitie is groot", schrijven de vier in de inleiding van wat ze zelf een hoofdlijnenakkoord noemen. "We willen ook de veel te hoge instroom van asielzoekers en immigranten keren. We willen dat boeren, tuinders en vissers weer een toekomst hebben."
De nieuwe coalitie heeft het voorgenomen beleid, dat veelal nog moet worden uitgewerkt door het toekomstige kabinet, opgedeeld in tien hoofdstukken. Hieronder de belangrijkste punten per hoofdstuk op een rij:
Bestaanszekerheid en koopkracht
De vier partijen hebben afgesproken dat het eigen risico in de zorg meer dan gehalveerd wordt. Dat gebeurt pas in 2027, omdat eerder niet mogelijk zou zijn. Nu is er nog een verplicht eigen risico van 385 euro per jaar. Dat zou dan 165 euro per jaar worden.
Verder wil de coalitie een lastenverlichting op arbeid "bijvoorbeeld via het introduceren van een extra schijf in de Inkomstenbelasting". En de vier willen zekerheid op de arbeidsmarkt stimuleren, schuldhulpverlening verbeteren en kinderopvang voor ouders bijna gratis maken.
Grip op asiel en migratie
De coalitie koerst zoals aangekondigd op het strengste asielpakket ooit. Zo komt er een tijdelijke Asielcrisiswet met crisismaatregelen. In het geval van een 'crisis' kunnen er vergaande maatregelen genomen worden.
De asielvergunning voor onbepaalde tijd wordt afgeschaft en de vergunning voor tijdelijk verblijf wordt aangepast. Asielzoekers die zijn afgewezen, worden "zo veel mogelijk, ook gedwongen, uitgezet". Ook krijgen statushouders geen voorrang meer bij het toewijzen van sociale huurwoningen. Automatische gezinshereniging wordt eveneens geschrapt en het aantal mensen dat mag nareizen wordt "fors beperkt".
In het akkoord staat ook dat de spreidingswet ongedaan gemaakt moet worden (tot verdriet van de maker van de wet). De nieuwe coalitie wil de wet, die al door zowel de Tweede als Eerste Kamer is aangenomen, intrekken.
Verder wil de coalitie bij de Europese Commissie om toestemming vragen om niet mee te doen met het Europees asiel- en migratiebeleid, en wil ze meer grensbewaking en invoering van het tweestatusstelsel.
Asiel is niet de enige vorm van migratie die de coalitie wil tegengaan. Er komen extra eisen voor arbeidsmigranten van buiten de EU en "malafide uitzendconstructies" worden hard aangepakt.
Studiemigratie wordt ingeperkt, onder meer door meer opleidingen in het Nederlands te geven, een numerus fixus in te stellen voor buitenlandse studenten en een verhoging van het collegegeld voor niet-EU-studenten.
Wat betreft inburgering willen de vier dat kennis over de Holocaust verplicht wordt en dat de taaleisen omhoog gaan. Onder hetzelfde kopje staat dat er regulering komt van versterkte gebedsoproepen.
Wonen en volkshuisvesting, infrastructuur, openbaar vervoer en luchtvaart
Structureel moeten er 100.000 nieuwe woningen per jaar bij komen. Dat gebeurt onder meer door meer grond om te bouwen beschikbaar te stellen. "Straatje erbij', binnenstedelijk en buitenstedelijk", zo staat in het akkoord. Ook moeten procedures om te kunnen bouwen worden versneld.
Voor mensen die al een huis hebben, wil de coalitie de huurverhoging (in de sociale huur) inperken. Van nieuwbouw moet minimaal 30 procent gemiddeld voor sociale huur zijn. Voor huizenbezitters wordt de stijging van de onroerende zaakbelasting gemaximeerd. En ook belangrijk voor deze groep: "er wordt niet getornd aan de hypotheekrenteaftrek".
Qua infrastructuur mag er in ieder geval "waar mogelijk" weer 130 kilometer per uur gereden worden, ook overdag.
Verder moet de bereikbaarheid van het landelijk gebied worden verbeterd "door het busvervoer tussen dorpskernen op het platteland te versterken" en gaat de aanleg van de Lelylijn, een treinverbinding tussen Lelystad en Groningen door.
Landbouw en visserij, voedselzekerheid en natuur
Wat betreft de landbouw, het speerpunt van de BBB, wil de coalitie "alles op alles zetten" om Europese richtlijnen aan te passen. Er wordt ingezet op aanpassing van de Nitraatrichtlijn en 'herijking' van Natura 2000-gebieden. "Gericht op een hoofdstructuur van robuuste natuurgebieden, geen 'snippernatuur'."
Ook staat in het akkoord dat Nederland niet langer ambitieuzer natuurbeleid moet voeren dan de rest van Europa.
De coalitie wil geen gedwongen krimp van de veestapel. Ook mag er geen gedwongen onteigening plaatsvinden. Wel moet er ruimhartig vrijwillig worden uitgekocht en moet er volop worden ingezet op innovatie in de landbouw.
Opvallend: de goedkopere 'rode diesel' komt weer terug voor boeren, tuinders en loonwerkers. In 2013 werd dat lage accijnstarief voor diesel juist geschrapt.
Energie, leveringszekerheid en klimaatadaptatie
De coalitie wil zich qua klimaatbeleid houden aan bestaande doelen, staat in het akkoord. "Alleen als we de doelen niet halen, maken we alternatief beleid."
Het klimaatfonds blijft ook overeind. Uit dat miljardenfonds, ingesteld door het huidige kabinet, worden klimaatmaatregelen gefinancierd. Het fonds voorziet ook in geld voor de ontwikkeling van kernenergie. De nieuwe coalitie koerst op vier grote nieuwe kerncentrales, en niet twee, zoals eerder gedacht.
De partijen willen überhaupt inzetten op meer energieonafhankelijkheid en eigen duurzame energieproductie. Verder wordt de warmtepomp toch niet verplicht. Het huidige kabinet had dat bedacht, maar daar gaat een streep doorheen. Subsidies voor elektrische auto's worden per 2025 geschrapt.
Publieke voorzieningen, zorg en onderwijs
De vier partijen willen de eerstelijnszorg versterken, waaronder huisarts, wijkverpleging en mantelzorg. Verder moet werken in de zorg (waar een groot personeelstekort is) aantrekkelijker worden. Dat zou moeten gebeuren "door middel van meer autonomie, loopbaanperspectief, goede arbeidsvoorwaarden en beperking van regeldruk en van administratieve lasten". Ook moet er betere ouderenzorg komen.
Qua onderwijs moeten gebruikte lesmethoden "bewezen effectief en verder politiek neutraal zijn" en moet de 'verengelsing' worden teruggedrongen.
Op medisch ethisch gebied blijft alles zoals het is. "De wettelijke kaders blijven ongewijzigd" rond embryo's, abortus en euthanasie.
Goed bestuur en een sterke rechtsstaat
De coalitie sorteert voor op een nieuw kiesstelsel voor de Tweede Kamer. Hoe dat er precies uit moet zien, is nader te bepalen. Het moet in ieder geval "de regionale band tussen kiezers en gekozenen" versterken. De bedoeling is dat het stelsel bij de volgende verkiezingen een feit is.
Verder moeten stappen worden gezet voor een grondwetsherziening zodat wetten getoetst kunnen worden aan de Grondwet. En in het verlengde daarvan moet er ook een aanzet worden gemaakt voor de vorming van een constitutioneel hof, dat de toetsing aan de grondwet kan uitvoeren (een vurige wens van NSC-leider Omtzigt).
Ook komt er 'een recht op vergissen'. "Een enkele fout kan niet langer een burger diep in de problemen duwen", vindt de nieuwe coalitie. Aanmanings- en incassokosten van de overheid gaan fors omlaag.
Ook moet er gesnoeid worden in het aantal ambtenaren en consultants bij de overheid en is er een bezuiniging ingeboekt van honderd miljoen euro op de publieke omroep. Hotelovernachtingen worden duurder, omdat het btw-tarief weer teruggaat naar 21 procent. Ook de btw op culturele goederen en diensten gaat omhoog, maar dat geldt niet voor bioscopen en dagrecreatie.
Nationale veiligheid
Op het gebied van veiligheid in Nederland willen de vier de aanpak van de georganiseerde misdaad versterken. "Er wordt meer ingezet op confiscatie van vermogen" en "de anti-witwasaanpak wordt geïntensiveerd".
Verder komen er zwaardere straffen voor zware misdrijven zoals terreur en ernstige gewelds- en zedendelicten. Het jeugdstrafrecht wordt strenger gemaakt, onder andere door het verhogen van maximale straffen.
Internationale veiligheid
"Nederland blijft Oekraïne politiek, militair, financieel en moreel steunen tegen de Russische agressie", zo valt te lezen in het akkoord. De NAVO-norm van 2 procent voor defensie moet wettelijk worden vastgelegd.
En omstreden: er moet worden onderzocht "wanneer verplaatsing van de ambassade naar Jeruzalem op een daartoe geschikt moment kan plaatsvinden". De meeste landen hebben hun ambassade in Tel Aviv, vanwege de complexe status van Jeruzalem.
Overheidsfinanciën, economie en vestigingsklimaat
Het vestigingsklimaat moet worden verbeterd, vindt de nieuwe coalitie. En dus worden recente lastenverzwaringen voor ondernemers deels teruggedraaid. Het gaat onder meer om verhoging van de energiebelasting.
De formerende partijen hebben afgesproken om uiteindelijk 14,7 miljard euro per jaar te bezuinigen. Daar staat eenzelfde bedrag aan extra uitgaven (lastenverlichtingen en investeringen) tegenover. Per saldo gaan de uitgaven uiteindelijk met 4,7 miljard euro per jaar omlaag.
