Hij redde Kyiv en Charkiv, nu leidt Syrsky het Oekraïense leger. Wie is hij?

• Chiem Balduk

  Redacteur Buitenland

De Oekraïense president Zelensky klonk stellig: het is tijd voor een nieuwe aanpak van het leger. "Ouderwetse oorlogsvoering werkt in 2024 niet meer", vulde zijn vicepremier Fedorov aan. En daarom moet de belangrijkste militair van het land, Zaloezjny, wijken voor een ander: Oleksandr Syrsky, de huidige commandant der landstrijdkrachten. Wie is hij?

Kort gezegd: een doorgewinterde militair die een sleutelrol speelde bij de Oekraïense verdediging tegen Rusland en bovendien zeer loyaal is aan Zelensky. Vanwege zijn successen op het slagveld is hij geliefd bij een deel van het leger, maar misschien wel een even groot deel is uitermate kritisch over hem vanwege het opofferen van militairen bij recente veldslagen.

Van Rusland naar Oekraïne

Syrsky groeide ironisch genoeg op in het hart van Rusland, in de regio Vladimir, ten oosten van Moskou, en leerde de kneepjes van het militaire vak aan een militaire elite-opleiding in Moskou. In Centraal-Azië diende hij in de Sovjettijd zij aan zij met de Russen. Syrsky grijpt zijn herkomst aan om te beweren dat hij als geen ander weet hoe de vijand denkt.

Russische staatsmedia zien er juist een bewijs in dat Russen en Oekraïners eigenlijk een verenigd volk zijn. Op achting van Moskou hoeft hij vanzelfsprekend niet te rekenen: oud-president Medvedev zegt dat hij bij het lezen van de biografie van de "verrader Syrsky's" 'een gevoel van haat, minachting en walging' ervoer. "Laat de aarde onder hem branden!"

Als Sovjet-commandant kwam hij in de Oekraïense regio Poltava terecht, waar hij na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie bleef. Daar klom hij geleidelijk op in het Oekraïense leger, uiteindelijk tot man die de strijd om Debaltseve (regio Donetsk) in 2015 leidde. Deze slag, die eindigde in Oekraïense terugtrekking, staat in het geheugen van iedere Oekraïner gegrift. De nederlaag was het laatste grootste treffen voordat het sluiten van de Minsk-akkoorden een staakt-het-vuren inleidde.

Kyiv, Charkiv en Bachmoet

Toen Rusland op 24 februari 2022 de grootschalige invasie van Oekraïne begon, was Syrsky al drie jaar de hoogste leider van de grondtroepen. De redding van de hoofdstad Kyiv, onder meer door een dam door te steken, wordt grotendeels aan hem toegeschreven. Hij sliep drie dagen niet, vertelde een directe medewerker van Syrsky eerder, en wist daarmee te voorkomen dat de Russen de oorlog in drie dagen zouden winnen.

Een half jaar later schreef Syrsky ook het tweede grote succes van de Oekraïners op zijn naam: het tegenoffensief in de regio Charkiv. Met een riskante maar onverwachte operatie wisten Oekraïense militairen onder leiding van Syrsky door Russische linies te breken en vrijwel de gehele noordoostelijke regio te bevrijden. Volgens Zelensky-biograaf Simon Shuster wilde opperbevelhebber Zaloezjny naar het zuiden optrekken, maar besloot Zelensky het plan van Syrsky voorrang te geven.

Er zijn niet alleen successen aan Syrsky's naam verbonden. De maandenlange, uitputtende verdediging van Bachmoet leidde tot zware verliezen. Het leverde hem bijnamen als 'de slager' op; een gegeven dat breed wordt uitgemeten in Russische staatsmedia. Militair analisten zien het verlies van ervaren Oekraïense troepen in Bachmoet als één van de oorzaken waardoor het Oekraïense tegenoffensief van 2023 niet tot grote successen heeft geleid.

Veranderingen aan het front

Oekraïense militairen reageren wisselend op de herschikking van de legertop. Critici zien niet wat Syrsky wél zou kunnen klaarspelen wat zijn voorganger, de breed gewaardeerde Zaloezjny, niét kon. "We hebben een handvol topcommandanten, die met elkaar samenwerken en ongeveer hetzelfde willen en kunnen", zegt militair Aleksander, die onder meer in Bachmoet diende. Hij hoopt dat de shake up niet tot onrust aan het front leidt.

Duidelijk is wel dat Syrsky meer op één lijn met Zelensky zit dan zijn voorganger Zaloezjny. Waar Zaloezjny openlijk van mening verschilde met de president, denkt Syrsky hetzelfde over militaire tactieken en strategieën, bijvoorbeeld over het tot het uiterste verdedigen van omsingelde plaatsen als Bachmoet en Avdiivka.

"Dat is denk ik de enige reden waarom de Commandant der Strijdkrachten werd vervangen", zegt militair Aleksandr cynisch. "De president wil een generaal die hij onder controle heeft." Oppositiepoliticus Hontsjarenko zegt het zo: "Voor Zelensky is de belangrijkste eigenschap van Syrsky dat hij geen politieke ambities heeft."

Actieplan

Syrsky is gevraagd binnen een paar dagen een actieplan voor 2024 te presenteren. De vraag is of Syrsky, zoals hij rond Kyiv en Charkiv liet zien, met een kleiner maar effectiever leger dan de Russen voor een klinkende overwinning kan zorgen. En dat tegen de achtergrond van afnemende westerse steun, groeiende tekorten en discussie binnen Oekraïne over de mobilisatie.

In zijn eerste toespraak, vandaag op Telegram, legt Syrsky de nadruk op technologische ontwikkelingen en de verbetering van de militaire logistiek. Aan het front zal de komende maanden moeten blijken of hij inderdaad de verandering kan brengen waarop in Kyiv wordt gehoopt.