Harde kritiek op Zelensky, spanningen met legertop: scheurtjes in Oekraïense eenheid
De eenheid in de Oekraïense politieke top staat onder druk. De burgemeester van Kyiv, Vitaly Klytsjko, beschuldigt president Zelensky van autoritair gedrag. Ondertussen zijn er tekenen van een groeiend conflict tussen Zelensky en commandant der strijdkrachten Valeri Zaloezjny. Volgens de goed geïnformeerde Oekrajinska Pravda overweegt Zelensky de generaal te vervangen.
De spanningen komen op een moeilijk moment voor Oekraïne. Het tegenoffensief is onvoldoende van de grond gekomen, terwijl de westerse steun opdroogt en het land zich opmaakt voor een zware winter. "Als het goed gaat, behoud je eenheid. Maar als het tegenzit, zoals nu, dan komt de schuldvraag op tafel", zegt Oekraïnedeskundige Bob Deen van Instituut Clingendael.
Om de eenheid te bewaren en Rusland niet in de kaart te spelen, stond de politiek ongeveer on hold in Oekraïne, zegt Deen. "Dat lijkt nu te veranderen." Politiek journalist Timoer Savin van het Oekraïense weekblad Focus spreekt van "het meest geschikte moment voor een politieke afrekening". "Het is lastig voor Zelensky, want hij is eindverantwoordelijke voor de afloop van de oorlog."
Openlijke scheurtjes
Het conflict begon een maand geleden. In een opiniestuk in The Economist zei Zaloezjny dat de oorlog in een patstelling is beland. Dat werd direct publiekelijk tegengesproken door Zelensky, die daarna militaire leiders opriep "zich niet te bemoeien met de politiek". Oekraïense en westerse media tekenden vervolgens op dat het team rond Zelensky een serieuze politieke concurrent ziet in Zaloezjny.
Adviseurs van Zelensky stellen dat er geen conflict speelt, en interne spanningen vooral door Rusland worden vergroot. Maar de scheurtjes worden steeds zichtbaarder. Zo zei een partijgenoot van Zelensky dat Zaloezjny geen duidelijk plan heeft voor volgend jaar. Ook riep ze hem openlijk op tot aftreden. Oekraïense media melden dat Zelensky Zaloezjny omzeilt en direct met onderofficieren spreekt. En recent werd diverse officieren ontslagen uit de kring rond Zaloezjny.
Dat er meningsverschillen zijn, is logisch, zegt Deen. "Ze hebben immers andere doelen. Zaloezjny weet dat deze oorlog een proces van lange adem is en wil de militaire verliezen beperken, terwijl Zelensky meer gericht is op succes op de korte termijn, onder meer om de steun van het Westen en de Oekraïense bevolking te behouden."
Harde uithaal van Klytsjko
Zaloezjny is de op een na populairste persoon van Oekraïne, zegt politiek analist Volodymyr Fesenko tegen NBC News. Daarmee vormt hij een bedreiging voor Zelensky, aldus de analist. "Het lijkt erop dat ze de problemen aan het front in zijn schoenen proberen te schuiven. Hem afzetten zou een verregaande stap zijn, die ook Zelensky kan verzwakken."
In een peiling kwam dit weekend naar voren dat de populariteit van Zelensky daalt, en van Zaloezjny stabiel blijft. Als de generaal een gooi naar het hoogste ambt zou doen, zou er zelfs een nek-aan-nekrace ontstaan, meldt de Pravda op basis van een niet-gepubliceerde peiling.
Generaal Zaloezjny kan op veel steun rekenen, onder meer van de invloedrijke burgemeester van Kyiv, Vitaly Klytsjko. Hij haalde dit weekend in twee interviews keihard uit naar zijn politieke opponent Zelensky. Tegen Der Spiegel zei hij dat de democratie in gevaar is. "Het land wordt steeds autoritairder, vergelijkbaar met Rusland, waar alles afhangt van de grillen van één persoon."
In gesprek met de Zwitserse tv beschuldigde hij Zelensky van liegen. Hij zegt niet verrast te zijn dat Zelensky's populariteit daalt: "Hij betaalt voor de fouten die hij heeft gemaakt." Zaloezjny ziet volgens hem wél de waarheid onder ogen: "De oorlog is in een impasse beland, maar sommige mensen willen de waarheid niet horen (...) en hebben Zaloezjny ten onrechte bekritiseerd."
Het is bekend dat Zelensky en Klytsjko geen vrienden zijn. De twee hebben elkaar zelfs geen enkele keer gesproken sinds het begin van de oorlog, onthult Klytsjko in het Spiegel-interview. En dat terwijl er slechts honderden meters zit tussen de kantoren van de president en de burgemeester van Kyiv.
Verkiezingen?
De uithaal van Klytsjko hangt mogelijk samen met de Oekraïense parlements- en presidentsverkiezingen, die officieel voor 2024 gepland staan. Zelensky stond aanvankelijk open voor verkiezingen, maar stelt nu dat de oorlog verkiezingen onmogelijk maakt. Alle parlementsfracties hebben bovendien ingestemd om pas verkiezingen te houden na het einde van de oorlog.
"Zelensky zou toch kunnen besluiten tot verkiezingen, om een nieuw mandaat te krijgen voordat zijn populariteit verder daalt", zegt Deen. "Daarom probeert Klytsjko, en ook oud-president Porosjenko, zich nu te positioneren." Beide politici proberen zich ook zichtbaar te binden aan het bij de kiezers zeer populaire leger, aldus Deen.
Volgens journalist Savin heeft de Oekraïense stemmer geen trek in de politieke spelletjes die zich in Kyiv afspelen. Vooral militairen aan het front ergeren zich rot aan deze ruzies, zegt hij. "Als je in een loopgraaf voortdurend onder vuur wordt genomen, is het pijnlijk om te zien hoe ze in Kyiv met elkaar bezig zijn."
