Voor het eerst in Nederland is er iemand veroordeeld voor het op grote schaal verstrekken van een zelfdodingsmiddel. Alex S. kreeg vandaag een gevangenisstraf van 3,5 jaar, waarvan 1,5 jaar voorwaardelijk, voor het verkopen van 'Middel X'. Maar Alex S. is zeker niet de enige. Het OM wil mogelijk ook andere verstrekkers vervolgen.
Naar twaalf mensen loopt een onderzoek. Vijf daarvan hebben of hadden een band met de Coöperatie Laatste Wil (CLW), een organisatie die ervoor pleit dat mensen voor hun eigen levenseinde kunnen kiezen. Als de verdachten het mogelijk maakten dat het dodelijke middel bij bijeenkomsten werd verstrekt, zou dat kunnen leiden tot de verdenking van deelname aan een criminele organisatie.
Deze vijf personen willen niet reageren op de uitspraak vandaag. Hun advocaat benadrukt wél dat ze de suggestie dat de coöoperatie een criminele organisatie zou vormen met kracht verwerpen. CLW stopte twee jaar geleden met de zogenoemde huiskamerbijeenkomsten.
Zelf bepalen
Psycholoog Wim van Dijk was bij twee bijeenkomsten. Hij verstrekte meer dan honderd mensen een zelfdodingsmiddel. Anders dan Alex S. voerde hij wél gesprekken met hen. "Ik vond dat er mensen in nood waren. Maar ik sprak ze wel over hun intenties. Als ik twijfel had dat ze het middel wellicht door zouden kunnen geven aan een ander of dat het op een andere manier zou kunnen worden gebruikt, verstrekte ik het niet." Twee mensen kregen het middel van hem niet, zegt hij.
Van Dijk hangt nu dus wellicht een strafzaak boven het hoofd. "Ik was burgerlijk ongehoorzaam. Ik heb alleen de wet overtreden omdat ik vind dat de euthanasiewet onethisch is." Hij vindt dat mensen zelf moeten kunnen bepalen of ze ondraaglijk lijden zodat ze hun lot niet in de handen van artsen hoeven te leggen. Desnoods gaat hij bij een vervolging door tot de Hoge Raad. "Een arts kan niet beslissen over ondraaglijk lijden en over niet-medisch uitzichtloos lijden."
De nu veroordeelde Alex S. kocht het zelfdodingsmiddel in grote hoeveelheden in het buitenland in. Hij deed 1600 doses in kartonnen doosjes en verstuurde die voor 45 euro per bestelling aan iedereen die het wilde. De rechter oordeelt dat S. daarmee "zeer lichtvaardig" is omgesprongen met het leven van anderen.
'Ernstige doodsstrijd'
CLW stelt dat het middel leidt tot een humane dood, maar over die claim zijn twijfels. Het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) zegt dat patiënten ernstig ziek worden voorafgaand aan het overlijden en ook sommige artsen uiten hun zorgen. Symptomen zijn volgens de NVIC vooral braken, buikpijn, benauwdheid, zweten, verwardheid, verlaagde bloeddruk en hartklachten.
Psychotherapeut Ad van Kerkhof, die suïcidale patiënten en hun nabestaanden begeleidt, zei eerder in Nieuwsuur dat het "vaak een ernstige doodsstrijd is met veel kramp en pijn met verwondingen en braken".
De moeder van Mado Holthuis kocht 'Middel X' bij Alex S. Zij overleed in november 2018. Haar dochter was daar niet bij. Hoewel Holthuis de keuze van haar moeder respecteert, twijfelt ze aan de belofte van Coöperatie Laatste Wil dat het poeder leidt tot een zachte, humane dood.
De Coöperatie Laatste Wil betreurt de veroordeling van Alex S. en is ervan overtuigd dat zijn handelen was gebaseerd op goede bedoelingen. "CLW streeft ernaar om de strafbaarstelling van hulp bij zelfdoding onder voorwaarden op te heffen. De euthanasiewet stelt alleen artsen vrij van vervolging onder voorwaarden, maar CLW wil deze vrijstelling breder trekken naar levenseindebegeleiders en naasten van degenen die hun leven voltooid achten."
De opvatting van het OM over hulp bij zelfdoding leidt tot de situatie zoals bij de moeder van Mado Holthuis. schrijft de CLW vandaag in een reactie. "De moeder van Mado is zo bang voor vervolging van haar dochter, dat ze haar buitensluit."
Signaal
Zelfdoding en het geven van algemene informatie hierover is in Nederland niet strafbaar, maar hulp bij zelfdoding wel. Alleen artsen mogen patiënten die uitzichtloos en ondragelijk lijden helpen bij zelfdoding. Zij moeten zich houden aan de zorgvuldigheidseisen uit de euthanasiewet.
Volgens Martin Buijsen, hoogleraar gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, is dat niet voor niks. "Als euthanasie volgens de regels verricht wordt, dan gebeurt dat volgens protocollen. Op een manier die zo comfortabel mogelijk is. En dat is natuurlijk allemaal niet gegarandeerd als het via 'Middel X' gaat."
Buijsen ziet dat de rechter vandaag een signaal heeft afgegeven. "Dat het verstrekken van dit middel schadelijk is. Vooral wanneer het gebruikt wordt door mensen die niet in staat zijn om een weloverwogen keuze ten aanzien van het eigen leven te maken."
