Na maanden strijd lijkt de onneembare vesting Bachmoet gevallen
Een "gehaktmolen", een "herhaling van de Eerste Wereldoorlog" en de "hel op aarde". Zo werd de slag om het Oost-Oekraïense stadje Bachmoet door analisten genoemd, maar eigenlijk heeft de slag geen vergelijkingen nodig. De beelden spreken voor zich: na een maandenlange strijd is er niets meer over van het stadje, dat voor de oorlog de omvang van Almelo had.
Nu, na ongeveer een jaar vechten, lijkt het mijnstadje in de Donbas gevallen. De Russen claimen de volledige controle over de stad, de Oekraïners zeggen nog een verdedigingslinie aan de rand van de stad vast te houden. Het gaat dan hooguit om enkele straten.
President Zelensky leek de val van Bachmoet vandaag te bevestigen toen hij zei dat de stad "alleen nog in onze harten is". Maar een woordvoerder legde later uit dat Zelensky de claim van de Russen dat zij de stad volledig in handen hebben juist tegenspreekt.
De gevechten aan de flanken van de stad gaan ondertussen door. Een reconstructie van de Slag om Bachmoet tot nu toe.
Oorlog nooit ver weg
Aan de Russische verovering ging een zeer lange strijd vooraf. Door Rusland gesteunde milities grepen al in 2014 de macht in Bachmoet, net als elders in de Donbas. Na enkele maanden wist het Oekraïense leger de stad te bevrijden, die op geringe afstand ligt van de zelfverklaarde 'Volksrepubliek Donetsk'.
De oorlog was er nooit ver weg, maar toch was het leven er de afgelopen jaren goed, zo beschrijven gevluchte inwoners. Het centrum werd opgeknapt, met buitenlandse hulp werden sociale voorzieningen opgezet en toeristische trekpleisters werden als uithangbord in de markt gezet. De Sovjetnaam Artemivsk, vernoemd naar een Sovjetheld, werd vervangen door de oude naam Bachmoet.
Kort na de grootschalige invasie van 24 februari 2022 naderde de oorlog de heuvels bij Bachmoet. De opmars werd gestuit ten oosten van de stad; sindsdien is het een frontstad. Maar terwijl Rusland in het najaar in de rest van Oekraïne in het defensief werd gedrukt, bleek Bachmoet de enige plek aan het front waar de Russen in het offensief bleven. Toen al werd duidelijk dat de gevechten bij Bachmoet gepaard gingen met grote verliezen aan beide zijden.
Analisten hebben het hoofd gebroken over waarom de Russen zo gebrand waren op het veroveren van de stad. De strategische waarde is relatief laag. Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor de paramilitaire Wagnergroep en leider Jevgeni Prigozjin, die zichzelf in de kijker van het Kremlin probeert te spelen. Hij wil het Russisch leger laten zien dat hij wél de Oekraïners op de knieën kan dwingen. Dat gebeurt met onorthodoxe methodes, zoals het ronselen van gevangenen en het propageren van oorlogsmisdaden.
Er lijkt een machtsstrijd binnen het Russische kamp te zijn ontstaan, waarbij Bachmoet de inzet van een prestigestrijd werd. Prigozjin wijt de grote verliezen aan de kant van zijn Wagnergroep aan het amateuristische bestuur van het ministerie van Defensie. In een openbare smeekbede vroeg hij Moskou om meer munitie. Ondanks wrevel kreeg de 'kok van Poetin' uiteindelijk steeds wat hij wilde, maar de toon van de eigenzinnige zetbaas richting zijn meerderen verhardde keer op keer.
Het opofferen van mogelijk duizenden militairen leek tevergeefs: de Russen kwamen nauwelijks dichter bij het veroveren van Bachmoet. Maar vanaf half februari wisten de Russen toch gestaag terreinwinst te boeken. Eerst bij het nabijgelegen stadje Soledar, later in een tangbeweging om Bachmoet, dat wordt uitgeknepen.
Call of Duty in het echt
Een val lijkt vanaf dat moment onvermijdelijk. De val van de stad wordt vanaf februari voortdurend voorspeld, maar toch weten de Oekraïners stand te houden. De geografische ligging is daarbij ideaal. De heuvels rond de stad vormen een natuurlijke stadsmuur, wat de stad tot een ogenschijnlijk onneembare vesting maakt.
De Russen proberen daarom in kleine groepjes de stad in te nemen. Straat voor straat, blok voor blok. Van een helder front met duidelijke posities is dan nauwelijks sprake meer, het zijn bloedige stadsgevechten. "Het is een oorlogsfilm maar dan honderd keer erger. Call of Duty in het echt", omschrijft een beroepsmilitair de situatie. De Russische strategie wordt omschreven als 'killing fields': Russische soldaten worden in menselijke golven richting de stad gestuurd.
Dit lieten Oekraïense militairen zelf zien van het front:
Voor Kyiv is het een prestigestrijd geworden: iedere dag uitstel is winst. Binnen Oekraïne krijgt de stad een heldenstatus. #BakhmutHolds verschijnt op shirts, het rocknummer Fort Bachmoet is een hit. Het houdt de hoop levend dat Bachmoet in Oekraïense handen kan blijven.
De Oekraïners vechten naar eigen zeggen een "slimmere oorlog", waardoor Oekraïne met minder troepen de Russen kan tegenhouden. Het uitputten van de Russen bij Bachmoet voorkomt de inzet van manschappen en materieel elders aan het front. Iedere uitgeschakelde tank is er een. Zo dient Bachmoet een rol in een verwacht Oekraïens tegenoffensief.
Even lijkt de Russische aanval gebroken. Prigozjin verschijnt steeds woedender in video's waarin hij uithaalt naar de "opa's" in Moskou. De Wagnerbaas zegt in een tirade zijn troepen terug te trekken. Kort daarna weet Oekraïne Russische posities net buiten Bachmoet te breken. Het kan echter niet voorkomen dat de Russen straat voor straat de laatste buitenwijk van Bachmoet innemen.
Het onneembare fort bleek toch in te nemen. Door complete verwoesting en na uitputtende straatgevechten. "De stad bestaat niet meer, de Russen hebben alleen de restanten ervan", zegt een Oekraïense militair die betrokken was bij de slag om Bachmoet. Van de oorspronkelijk 70.000 inwoners zouden er nog ruim duizend over zijn.
Hoe verder?
De verovering van Bachmoet is het eerste grote succes van de Russen sinds afgelopen zomer, toen het bezetten van de stadjes Severodonetsk en Lysytsjansk in de regio Loehansk het laatste Russische wapenfeit vormde. Daarna volgde het succesvolle Oekraïense tegenoffensief in de regio's Charkiv en Cherson.
Bachmoet heeft het Russische leger voor een groot deel opgebrand. Het kostte Rusland, en met name Wagner, duizenden tot tienduizenden militairen. Volgens het Institute for the Study of War zal het voor Rusland lastig worden om in de komende maanden een soortgelijk offensief te starten. Met dat perspectief hoeft de val van Bachmoet voor Oekraïne niet als verlies te voelen. Desondanks zal de val voor veel Oekraïense militairen een deuk in het moreel slaan.
Oekraïne zal zich richten op het behoud van de industriesteden Kramatorsk en Slovjansk. President Zelensky waarschuwde eerder dat met de val van Bachmoet de "weg naar Kramatorsk en Slovjansk open zal liggen", maar in werkelijkheid zijn er meerdere verdedigingslinies aangelegd in het heuvelachtige gebied. Volledige verovering van de Donbas ligt nog zeker niet binnen het bereik van de Russen.
En het aangekondigde Oekraïense tegenoffensief moet nog beginnen.
