Al een jaar zijn de toegangswegen naar het regeringsdistrict in Kyiv afgezet. Achter de barricades en gewapende mannen liggen het parlement en het Mariinskipaleis van president Zelensky. Maar ook al is het bestuurlijke hart van Oekraïne gesloten voor bezoek; er wordt nog altijd politiek bedreven.
"De Russische leiding had gehoopt dat ons parlement uiteen zou vallen", zegt vicevoorzitter Olena Kondratjoek. "Ze verwachtten dat wij geen legitiem parlement meer zouden hebben."
Dat bleek niet te kloppen. Sinds de Russische inval heeft het Oekraïense parlement vierhonderd wetten aangenomen, en net zoveel politieke resoluties. En de aanval verenigde de politiek in Oekraïne zelfs.
Afbrokkelende eenheid
"Afgelopen jaar werd benadrukt dat Oekraïne Rusland alleen verenigd kon verslaan. Politiek bestond daardoor niet meer," zegt oppositiepolitica Viktoria Sjoemar. Ze is lid van Europese Solidariteit, de grootste oppositiepartij in het parlement.
Die eenheid begint nu te knellen, stelt Sjoemar: "Er is te weinig ruimte voor discussie." Kritische gesprekken over het leger en de inzet van militairen zijn volgens haar bijvoorbeeld onmogelijk.
En dat terwijl ze dagelijks berichten van militairen krijgt, die klagen over de omstandigheden waarin ze moeten vechten. Dat ze te weinig munitie hebben, of geen luchtdekking. "Daar kan en mag ik dan niet over praten", zegt Sjoemar. "Dat is gevaarlijk, want zo verliezen we de basis voor onze democratie."
Sinds de inval van Rusland zenden bijna alle grote tv-zenders in Oekraïne dezelfde programma's uit: een nationale marathon over de oorlog, met daarin een hoofdrol voor president Zelensky. De oppositie komt nauwelijks aan het woord. Sjoemar is bijvoorbeeld afgelopen jaar maar één keer op nationale tv geweest.
Journalist Roman Romanjoek, van de online krant Ukrainski Pravda, ziet daarnaast dat er weinig ruimte is voor kritiek op Zelensky. "Niemand bekritiseert hem. Niet omdat ze hem zo geweldig vinden, maar omdat het negatief effect heeft op de eigen populariteit. Iedereen voelt dat hij zich met kritiek naast Poetin plaatst, en daar wil niemand staan."
Het wil overigens niet zeggen dat het helemaal onmogelijk is om kritiek te geven op het Oekraïense overheidsbeleid. "De president heeft een grote groep mensen om zich heen en kritiek op hen geven is makkelijker", legt Sjoemar uit.
Toen er begin dit jaar een corruptieaffaire uitbrak rond het ministerie van Defensie, sprong de oppositie daar dan ook bovenop. Sjoemar: "Vanwege dat soort incidenten is kritiek noodzakelijk. Want alle macht in één hand, corrumpeert die macht."
Onze toekomst ligt bij de EU en NAVO
Blik op Europa en de NAVO
Moeten we ons aansluiten bij Rusland of het Westen? Dat was jarenlang de dominante vraag binnen de Oekraïense politiek. Met de Russische inval is die verdwenen, denkt Pavlo Klimkin, oud-minister van Buitenlandse Zaken. "Rusland wordt nu gezien als de vijand en dat werkt de komende generaties door. Onze toekomst ligt bij de EU en NAVO."
Dat ziet ook journalist Romanjoek: "Bijna negentig procent van onze bevolking wil nu bij Europa en de NAVO. De hele betekenis van dertig jaar politiek is veranderd. Alle partijen die zich profileerden op de tegenstelling tussen oost en west - en dat zijn ze allemaal -hebben die basis verloren."
De pro-Russsiche partij 'Oppositieplatform voor het leven' was in 2019 nog de tweede partij van het land. Afgelopen jaar vluchtten sommige aanhangers naar Rusland. En de meesten die in Oekraïne bleven, stemmen nu op de regeringspartij 'Dienaar van het Volk' van Zelensky.
Die kan daardoor altijd rekenen op een meerderheid in het parlement, stelt oppositiepoliticus Sjoemar: "Mensen worden of vervolgd voor hoogverraad of ze moeten doen wat de macht wil. Vanzelfsprekend kiezen ze dan voor optie twee."
De macht van de rijken
Veel analisten en politici verwachten dat ook een andere dominante speler uit de Oekraïense politiek zal verdwijnen: de oligarchen. Met hun rijkdom kochten ze invloed. Maar in de oorlog zijn veel van hun bedrijven kapotgeschoten en hun inkomsten weggevallen.
"Neem iemand als Rinat Achmetov", zegt journalist Romanjoek. Hij was de eigenaar van twee staalbedrijven rond Marioepol en de rijkste zakenman van Oekraïne. Maar die zijn er niet meer, daarmee verliest hij een derde van zijn inkomsten. "Hij heeft daardoor minder geld, minder belangen en minder invloed. En hij realiseert zich ook dat hij die niet meer nodig heeft."
"Na de oorlog is Oekraïne vrij van deze Sovjet-erfenis, denkt oud-minister Klimkin. "Er komt nu een heel nieuwe groep naar voren: burgers, vrijwilligers en militairen. Zij zullen de naoorlogse politiek domineren."
