Rust vs. veiligheid: puzzel met levenslang gestraften steeds moeilijker

Het is een lastige kwestie voor gevangenissen: wat te doen met de groeiende groep mensen die de rest van hun leven binnen de gevangenismuren moeten doorbrengen. Zet je ze samen, of juist niet? Nu rechters steeds vaker een levenslange celstraf opleggen, wordt deze puzzel alsmaar ingewikkelder.

Waren er tien jaar geleden nog 33 gedetineerden die een levenslange gevangenisstraf uitzaten, inmiddels is hun aantal de zestig gepasseerd. Een verdubbeling, dus. En dan zijn er ook nog andere langgestraften: de gevangenen die een straf van meer dan twintig jaar uitzitten.

Arend de Korte, directeur van de gevangenis in Roermond en voorzitter van de Vereniging van Gevangenisdirecteuren, weet waarom de maximale straf vaker wordt opgelegd. "Je ziet dat de criminaliteit in de buitenwereld verhardt, dat merken we hier binnen door langere gevangenisstraffen."

Maar mede door die zware criminaliteit wordt de taak van de gevangenisdirecteur om de veiligheid in het complex te waarborgen alsmaar lastiger, legt hij uit. "Doordat er veel vijandigheid is tussen alle criminele groeperingen, moeten wij deze gedetineerden veel meer verspreiden over de gevangenissen. Want je wil ze niet samen op de afdeling hebben zitten."

Overplaatsen om veiligheid

In de praktijk betekent dat: vaker gevangenen verplaatsen en beter onderzoek doen naar wie bij elkaar past. "Die verplaatsing houdt het veilig. Anders worden ze te eigen met het gebouw en het personeel. Je moet je voorstellen: het personeel ziet de gedetineerden namelijk vaker dan hun eigen thuisfront."

Ook de zwaarst beveiligde gevangenis van Nederland, de EBI in Vught, is zo ingericht dat de bewoners slechts een paar andere gedetineerden zien in hun dagelijks leven. Bekenden mogen niet bij elkaar op de afdeling.

Hoe dat precies werkt, zie je in deze video:

Naast de EBI in Vught zijn er volgens gevangenisdirecteur De Korte nog tien complexen waar zwaar gestraften kunnen verblijven. Op dit moment lukt het nog de risicovolle gedetineerden in deze groep uit elkaar te houden, "maar als deze trend zich voortzet, hebben we misschien wel een elfde of twaalfde locatie nodig".

Want hoewel de levenslanggestraften op het totale aantal van 8500 gevangenen een marginaal groepje is, gaat er veel aandacht naar uit. "Dit is hun huis, hun leefomgeving. Ze moeten hier nog jaren blijven. Dat moeten we wel op een humane wijze regelen", vindt De Korte.

Rumoerige gevangenen

Langgestraften dus zomaar tussen andere gevangenen plaatsen, kan niet, zegt hij. "Omdat ze er jaren zitten, zijn ze veel meer gebaat bij rust en regelmaat." Kortgestraften, die een paar weken of maanden in de cel zitten, zijn volgens de directeur juist veel rumoeriger en stoken vaker onrust. "Daar zitten de langgestraften helemaal niet op te wachten."

Vanwege die behoefte aan rust zien sommige advocaten liever dat alle levenslang gestraften bij elkaar worden gezet. Ook advocate Hettie Cremers, betrokken bij de Stichting Forum Levenslang, denkt er zo over. Ze pleit voor speciale levenslang-afdelingen waar de regels soepeler zijn dan op andere afdelingen. "Uit een proef blijkt dat de gedetineerden daardoor hun straf veel beter accepteren."

Gevangenisdirecteur De Korte erkent dat, "maar voor de veiligheid blijft het van belang ze te laten rouleren. Het is onze taak daarin de balans vinden".

Meer weten over levenslang gestraften? Zoals het verschil tussen Nederland en andere landen en waarom levenslang onder druk van Europa binnenkort misschien geen levenslang meer is? Bekijk dan deze video van NOS op 3: