Strafeis zaak Peter R. de Vries: 'Levenslang voor één moord nog nooit opgelegd'

"Dwars door die kk hoofd en lichaam. Hij is dood". Met die woorden zou Delano G. kort na de moord hebben laten weten dat hij Peter R. de Vries had omgebracht. Het bericht werd volgens justitie op 6 juli vorig jaar om 19.30 uur door G. verstuurd vanuit een rijdende auto in Amsterdam. "Alles spoot. Die bloed. Iedereen gillen", appte G. volgens justitie.

De 22-jarige G. is een van de twee verdachten tegen wie het OM vandaag levenslang eiste. De andere man, een 36-jarige Pool, moet van justitie dezelfde straf krijgen omdat hij als chauffeur en verkenner fungeerde rond de aanslag.

Dat het OM twee keer levenslang heeft geëist, verbaast Sven Brinkhoff, hoogleraar strafrecht aan de UvA in Amsterdam, niet. "Als je zo'n boegbeeld op deze manier doodt, levert dat maatschappelijk enorme onrust op. Het OM voelt een plicht om die onrust te adresseren en daar past volgens hen maar één straf bij: levenslang."

Het is de zwaarst mogelijke eis: levenslang betekent in Nederland daadwerkelijk levenslang. Sinds 2016 wordt wel na 25 jaar cel beoordeeld of iemand mag gaan werken aan een mogelijke terugkeer in de maatschappij, maar dat is allerminst zeker. "Sinds 2016 is de levenslange straf iets minder ingrijpend, wellicht heeft dat bij het OM ook meegespeeld, toen het besloot voor de zwaarste straf te gaan."

Parallellen met zaak-Wiersum

Justitie twijfelde lang of het 30 jaar cel of levenslang moest worden, bleek vandaag in de rechtbank.

Zowel justitie als Brinkhoff ziet parallellen met de zaak rond de moord op advocaat Derk Wiersum, in 2019. Ook daarin werd tegen de verdachten levenslang geëist. Wiersum werd net als De Vries op straat doodgeschoten en de moord bracht een schok teweeg in de samenleving. "De zaak-Wiersum was een moord van hetzelfde kaliber", zegt Brinkhoff. Hij vindt het dan ook niet vreemd dat ook tegen de verdachten van de moord op De Vries levenslang wordt geëist.

De officier van justitie verwees in het requisitoir meermaals naar Wiersum. Volgens justitie past de moord op De Vries in hetzelfde rijtje, net als de moord op de broer van een kroongetuige. Alle drie de zaken zijn volgens het OM terug te voeren naar het Marengo-proces tegen Ridouan Taghi. "Hoe groot is de kans op louter toeval bestaat? Hoe kan dit niet met elkaar te maken hebben?" zei de officier.

'Glashelder signaal afgeven'

De officier merkte vandaag nog iets anders op. "Er is een opwaartse trend bij het opleggen van straffen in dit soort zaken". Ook Brinkhoff ziet dat. "Sinds enkele jaren worden steeds zwaardere straffen geëist. Dit zien we onder meer in Marengo. De moorden op Wiersum en De Vries worden gezien als een aanslag op de rechtsstaat die de zwaarst denkbare straf verdient." De officier sprak van een "glashelder signaal" dat moorden om angst en terreur te zaaien niet worden getolereerd.

Wie op 6 juli precies welke rol vervulde, leek vandaag minder relevant. Hoewel het G. was die volgens het OM meerdere keren op De Vries schoot, had chauffeur en 'spotter' E. evengoed een belangrijk aandeel. Brinkhoff: "Het is juridisch mogelijk om ook degene die niet de trekker overhaalde als dader van deze moord te bestempelen."

Wat doet de rechtbank?

Toch is het volgens de hoogleraar nog maar de vraag of de twee verdachten tot levenslang worden veroordeeld. Dat komt vooral doordat voor een enkelvoudige moord in Nederland nooit levenslang wordt opgelegd. Ook hier is de zaak-Wiersum waarschijnlijk leidend, zegt Brinkhoff. Daarin werd uiteindelijk twee keer een celstraf van 30 jaar uitgedeeld.

"De moord op Peter is gruwelijk en bruut, maar voor één moord wordt tot op heden geen levenslang opgelegd." Brinkhoff vervolgt: "We zien over de gehele linie dat rechters nu zwaarder straffen dan ooit. Maar de stap om voor een enkelvoudige moord levenslang op te leggen, is nog niet eerder gezet."

De moordenaar van Theo van Gogh, Mohammed Bouyeri, werd in 2004 weliswaar veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf, maar in zijn geval was sprake van moord met een terroristisch oogmerk. Bovendien werd hij ook veroordeeld voor poging tot moord op meerdere agenten en omstanders.

De zaak-De Vries gaat op 15 juni verder met onder meer de pleidooien van de advocaten van de verdachten. De rechtbank wil op 14 juli uitspraak doen.