De huizenprijzen rijzen de pan uit, boodschappen worden duurder en elke tankbeurt doet weer ietsje meer pijn in de portemonnee. Is de hoge inflatie tijdelijk of houden deze prijsstijgingen de komende jaren aan? Veel economen houden zich bezig met die vraag sinds de inflatie eind vorig jaar door het dak schoot.
De Europese Centrale Bank (ECB) stelde steeds gerust: de inflatie zou snel terugkeren naar een normaal niveau, want de hoge prijsstijgingen zijn een tijdelijk gevolg van een van corona herstellende economie. Maar anderhalf jaar na het begin van de coronacrisis ligt de inflatie volgens het CBS op 3,4 procent, het hoogste niveau sinds 2002.
Toch is de huidige hoge inflatie waarschijnlijk tijdelijk van aard, concludeert nu ook De Nederlandsche Bank (DNB) in een nieuwe analyse. Volgens DNB is de hoge inflatie te verklaren door een heel aantal tijdelijke factoren, waarvan een deel de komende maanden al verdwijnt. Bijvoorbeeld het zogenoemde base effect: de prijzen waren vorig jaar relatief laag, en alleen al de correctie daarop draagt bij aan de inflatie.
Een ander deel van de factoren is ook tijdelijk, maar lijkt langer aan te houden dan oorspronkelijk gedacht. Dat geldt voor de stijgende energieprijzen, leveringsproblemen en de toegenomen vraag naar producten omdat mensen tijdens de pandemie aankopen uitstelden.
"Acht jaar lang hielden we een soort vergeefse regendans om wat meer inflatie, nu leidt de coronaschok ineens tot meer inflatie", zegt DNB-president Klaas Knot in Nieuwsuur. "Interessant is de vraag: de factoren die tot een tijdelijk hogere inflatie leiden, hoe tijdelijk zijn die? Als die langer gaan duren dan we denken, zullen we als centrale bankiers moeten reageren."
Loon-prijsspiraal
Het zou kunnen dat bedrijven en huishoudens hun gedrag gaan aanpassen op de hoge inflatie, schrijft DNB. Als dat gebeurt, kunnen zogenoemde second round effects ontstaan, waardoor de inflatie toch voor langere tijd hoog kan blijven.
Vakbonden kunnen bijvoorbeeld hogere lonen gaan eisen, waarna werkgevers die hogere lonen doorberekenen in de prijzen. Die hogere prijzen kunnen er op hun beurt toe leiden dat werknemers opnieuw hogere lonen willen, waardoor een loon-prijsspiraal ontstaat die de inflatie opdrijft.
DNB ziet nog geen signalen voor zo'n loon-prijsspiraal, maar waarschuwt er wel voor. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat bedrijven die vanwege onzekerheid over de coronapandemie nu nog terughoudend zijn met het ophogen van lonen dat later wel gaan doen, schrijft DNB.
Bij een langdurig hoge inflatie durven mensen geen financiële risico's meer te nemen.
Het is opvallend dat DNB ervoor kiest die waarschuwing in zijn analyse op te nemen, zegt econoom Mathijs Bouman. "Daar zit ook een strategisch belang achter. DNB-president Klaas Knot is tegenstander van de stimuleringsmaatregelen die de ECB al jarenlang neemt om de inflatie in de eurozone op peil te houden. Als de hoge inflatie minder tijdelijk van aard is dan oorspronkelijk gedacht, zijn die maatregelen misschien inderdaad deels overbodig."
Als de inflatie inderdaad via een loonprijs-spiraal op een langdurig hoog niveau komt, ontstaat een situatie waarin geld snel minder waard wordt. "Dan krijg je heel veel ongewenste herverdeling", zegt Bouman. "Sommige mensen zitten bijvoorbeeld in een positie waarin ze makkelijk om een hoger loon kunnen vragen, anderen niet. Maar het belangrijkste is dat mensen geen financiële risico's meer durven te nemen, vanwege de onzekerheid over de waarde van hun geld."
Positief effect
Maar als de inflatie echt uit de hand loopt zal de ECB altijd maatregelen nemen, zegt Bouman. Dat kan door bijvoorbeeld de rente te verhogen. "Daarbij geldt: hoe langer je wacht, hoe meer pijn de maatregelen uiteindelijk doen."
Overigens kan een korte periode van hoge inflatie ook een positief effect hebben op de economie, schrijft DNB. Omdat de inflatie lang onder de twee procent heeft gezeten, kan een tijdelijk hoge inflatie de inflatieverwachting bij burgers en bedrijven "verankeren" rond dat ECB-streefpercentage. "En de verwachting is vaak de belangrijkste drijvende kracht achter de hoogte van de inflatie", zegt Bouman.
