Deel extra geld voor jeugdzorg gebruikt voor andere tekorten
Een deel van de 1,3 miljard euro die gemeenten krijgen voor tekorten in de jeugdzorg, wordt uitgegeven aan andere dingen. Dat blijkt uit een rondgang van de NOS langs alle 352 gemeenten, waarvan ruim de helft heeft gereageerd. Het geld wordt gebruikt om gaten in de begroting te dichten die de afgelopen jaren juist ontstonden door hoge kosten van de jeugdzorg.
Het werd met Prinsjesdag nogmaals benadrukt: er komt 1,3 miljard euro extra "voor de jeugdzorg", zei koning Willem-Alexander. Van de gemeenten die de NOS-vragenlijst invulden, zegt een derde dat ze het geld daar maar gedeeltelijk aan besteden. Zo'n 3 procent zegt het helemaal niet in de jeugdzorg te stoppen.
Dat kan, want het geld is niet geoormerkt door het kabinet. Demissionair staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid zegt in een reactie dat het mogelijk is om het extra budget ook aan andere maatschappelijke doelen te besteden, "zeker omdat gemeenten jarenlang meer aan de jeugdhulp hebben uitgegeven".
Geld naar wegen en huishoudelijke hulp
Jeugdzorg Nederland zei eerder al bang te zijn dat het geld niet op de juiste plaats terecht zou komen. De organisatie zegt nu dat die vrees terecht is gebleken.
De ene gemeente investeert bijvoorbeeld in een cultureel centrum, een ander in onderhoud van wegen. Meerdere gemeenten zeggen dat ze het geld gaan inzetten voor de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), waar bijvoorbeeld hulp in het huishouden onder valt.
Bijna alle gemeenten wijzen erop dat er structurele middelen nodig zijn om echt iets te veranderen in de jeugdzorg. "Het begrip 'extra geld' is onjuist en daarmee een frame", reageert de gemeente Venlo. "Dat impliceert dat er sprake is van 'aanvullend geld'. Dat is niet zo. Het is een incidentele compensatie."
Na 2022 daalt het extra budget voor de jeugdzorg weer, terwijl het aantal jongeren dat zorg nodig heeft blijft stijgen. Dat baart gemeenten zorgen. Zoals in Helmond: "Het geld komt ontzettend goed van pas, maar daarmee zijn we er nog niet. Zoals verschillende rapporten hebben aangegeven, zijn er structureel aanvullende Rijksmiddelen én maatregelen nodig om het stelsel echt financieel houdbaar te maken en te verbeteren."
Ook Jeugdzorg Nederland vindt dat er meer geld moet komen, maar "gemeenten moeten dan wel laten zien dat ze dat extra geld ook goed gebruiken". Kwetsbare kinderen en hun gezinnen moeten steeds vaker en langer wachten op de juiste hulp. Daar zou de prioriteit van gemeenten moeten liggen", zegt een woordvoerder.
Jeugdbescherming 'al omgevallen'
Hoogleraar jeugdzorgrecht Mariëlle Bruning was al bang dat niet al het geld naar de jeugdzorg zou gaan. "De hoop was dat het zou gaan naar de jeugdhulp, de jeugdbescherming en de specialistische zorg. Die staan niet op omvallen, die zijn al omgevallen."
Dat de gemeenten het toch aan andere zaken besteden, geeft volgens Bruning aan hoe dringend dit probleem is. "We weten allemaal dat er sinds 2015 heel grote tekorten zijn bij de gemeentes. Blijkbaar wordt dit geld ingezet voor achterstallig onderhoud. Maar de jeugdzorg betaalt de prijs: er is nog steeds krapte en de druk is enorm hoog."
Wankel stelsel
Aan ingrijpende verbeteringen is de jeugdzorg nu nog niet toe, denkt Bruning. "Het is zo'n wankel stelsel. Er moet eerst rust worden gecreëerd met meer geld. Er moet ademruimte komen voor jeugdzorgprofessionals. Pas daarna kunnen we kijken hoe we de problemen van de jeugdzorg aanpakken."
Staatssecretaris Blokhuis (ChristenUnie) zegt dat een nieuw kabinet moet besluiten over structureel geld en aanpassingen aan het stelsel. Vooruitlopend daarop is zijn ministerie nu met gemeenten, cliëntenorganisaties, aanbieders en professionals in gesprek om te komen tot een hervorming van de jeugdzorg.
