Besmettingen lopen op, vooral onder jongeren: moeten we ons zorgen maken?

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

De dalende lijn van de corona-besmettingscijfers is na weken veranderd in een stijgende lijn. Vandaag werden er 1239 besmettingen gemeld, 104 meer dan gisteren. Ook is het gemiddeld aantal positieve coronatests gestegen: in de afgelopen zeven dagen werden gemiddeld 843 positieve tests per dag geregistreerd. Dat is 36 procent meer dan de week daarvoor.

Is deze stijging van besmettingen zorgelijk in een samenleving waarin steeds meer mensen beschermd zijn door een vaccinatie?

Testen, deltavariant en versoepelingen

Eerst antwoord op een andere vraag: hoe kan de stijging van de besmettingscijfers worden verklaard? Die stijging heeft waarschijnlijk deels te maken met het 'Testen voor Toegang'. Sinds vorige week is het verplicht om een negatieve testuitslag of vaccinatiebewijs te laten zien als je naar een evenement of (nacht)club gaat. Dit weekend alleen al - inclusief vrijdag - werden er uiteindelijk bijna 300.000 testafspraken gemaakt.

"En als er zo veel meer getest wordt, pik je simpelweg meer op van de besmettingen. Dan zie je meer van de ijsberg die er altijd al is, maar die we nooit helemaal zien", zegt immunoloog Dimitri Diavatopoulos.

Een andere verklaring is de opkomst van de deltavariant, zegt epidemioloog Frits Rosendaal. "Die variant is via het reizen in Nederland gekomen. Met name jongerenreizen hebben hieraan bijgedragen. Er zijn hele groepen jongeren positief getest teruggekomen van hun examenreis." Een vergelijkbare situatie met vorig jaar, gaat Rosendaal verder. "Alleen lijkt deze variant veel besmettelijker dan het virus dat rondging vorig jaar."

Ook de versoepelingen dragen bij aan het aantal besmettingen, zegt veldepidemioloog Amrish Baidjoe. "We hebben versneld de maatregelen losgelaten. Daardoor komen meer mensen samen en is er meer mobiliteit. Dat hebben we naar mijn mening te snel gedaan."

Zo vond gisteren het eerste festival in anderhalf jaar tijd plaats:

Maar dan komen we bij de vraag: is deze stijging zorgelijk? Dat ligt eraan hoe de besmettingen zich ontwikkelen deze zomer, zeggen de deskundigen. Het is 'een strijd' tussen de besmettingen en het aantal vaccinaties. Als het overgrote deel van de samenleving zich bijvoorbeeld niet meer houdt aan de basismaatregelen en de besmettingen zich sneller verspreiden, zouden de risico's groter kunnen worden. Maar als dit meevalt, kunnen de vaccinaties ook op tijd een nieuwe uitbraak tegengaan.

In de coronacijfers van de afgelopen dagen is te zien dat het vooral jongeren zijn die besmet zijn met het virus. De meeste besmettingen komen voor in de leeftijdsgroep tussen 10 en 29 jaar oud, met de grootste piek bij 20 tot en met 29 jaar oud.

Als alleen jongeren besmet raken deze zomer hoeven we ons in principe geen grote zorgen te maken, zegt Rosendaal. Het wordt pas echt zorgelijk als kwetsbaren en ouderen die nog niet volledig beschermd zijn door vaccinatie besmet raken. "Je bent pas een maand na je tweede prik (en eerste prik bij Janssen) écht goed beschermd. In Nederland zijn er veel mensen die pas één prik hebben gehad - die ook al beschermt, maar niet genoeg. Die mensen lopen nu nog risico bij een besmetting."

Dat maakt de komende weken dus risicovol. Daarom is het volgens de deskundigen verstandig om een stapje terug te doen met de versoepelingen. Geen draconische nieuwe maatregelen, maar voor de jongeren iets minder feestjes, iets strenger controleren, krachtigere handhaving. "En echt niet dingen doen zoals een vaccinatiebewijs geven aan mensen die een dag eerder hun (Janssen-)prik hebben gehad. Dat is gewoon gevaarlijk", zegt Baidjoe.

Dan komen we die zomer zonder kleerscheuren door. En na de zomer is het ook niet meer relevant om zo te focussen op de besmettingscijfers. Het vaccineren heeft dan de coronasituatie namelijk wezenlijk veranderd, zegt Diavatopoulos. "Als je gevaccineerd bent, kun je wel nog besmet raken met het coronavirus, maar de kans dat je daardoor in het ziekenhuis terechtkomt of overlijdt is miniem. Dan raakt dus ook de zorg niet meer overbelast."

Een situatie zoals afgelopen winter in de ziekenhuizen, zullen we met een hoge vaccinatiegraad waarschijnlijk niet meer zien, gaat Diavatopoulos verder. En het hebben van een infectie zonder ernstige ziekte of sterfte accepteren we ook bij andere ziektes. "Het doel is niet nul infecties. Er mogen infecties blijven. Het doel is om sterfte en ernstige ziekte te voorkomen."

We zitten nu in een overgangsfase, zegt hij. "In een fase waarin we een potentieel dodelijke ziekte zien die grotendeels onder controle is. We komen uiteindelijk op het niveau van het griepvirus, waarbij we ook waakzaam zijn."

Waakzaam, maar positief

In de 'nieuwe coronasamenleving' blijven wel drie risico's over: clusters van besmettingen, de onzekerheid rondom long covid en nieuwe virusvarianten. "Niet iedereen laat zich vaccineren. Er blijven gaten", zegt Baidjoe. "In de Biblebelt of in wijken met een lager sociaaleconomisch niveau is de vaccinatiegraad lager. Daar kunnen dan clusters met besmettingen plaatsvinden en zitten de risico's. Deze mensen kunnen nog in het ziekenhuis terechtkomen."

Ook weten we nog niet genoeg over de langdurige gevolgen van corona, zegt Baidjoe. "De secundaire ziekteverschijnselen zoals long covid mogen we niet onderschatten. Daar moeten we nog meer onderzoek naar doen en we moeten het serieus nemen."

En blijft er onzekerheid vanwege nieuwe varianten. "Als er varianten ontstaan waardoor de vaccins niet werken, wordt het weer risicovol. Maar vooralsnog ben ik positief. Waakzaam, maar positief. De voortekenen voor de werking van de vaccins zijn gewoon heel gunstig", zegt Diavatopoulos.