Drie 'irritante' oud-Kamerleden: 'Je bent gekozen om lastig te zijn'

Uit de notulen van de ministerraad blijkt dat er binnenskamers werd gesproken over kritische Kamerleden. Eén van hen is oud-Kamerlid Helma Lodders (VVD). Samen met Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) door minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken (D66) aangeduid als "activistische woordvoerder van een coalitiefractie".

Lodders reageert vandaag: "Dat is wel even schrikken natuurlijk. Dat je leest dat je bij de activistische Kamerleden hoort. Ja, dat vind ik wel heftig." Maar Lodders is duidelijk: "Om kritisch te zijn, daar ben ik al die jaren juist voor betaald." Haar vertrek uit de politiek was overigens haar eigen keus.

Als Kamerlid hield ze zich naast landbouw bezig met onder meer de Belastingdienst en het pensioenstelsel. Ze stelde in haar elf jaar als Kamerlid meer dan driehonderd vragen. "In de notulen word ik getypeerd en daar herken ik mezelf niet in. Als volksvertegenwoordiger kom je op voor de mensen in het land. Dat betekent dat ik op zoek ging naar antwoorden op vragen. Als ze dat activistisch vinden. Ik vind dat het kabinet die antwoorden moet geven."

De oud-politica heeft echter nooit druk ervaren van haar partij of van partijleider Mark Rutte. Wel vindt ze dat uit de notulen spreekt dat de focus niet ligt op het oplossen van problemen van burgers.

Op verschillende manieren onder druk gezet

Ook Kathleen Ferrier (CDA) put uit eigen ervaring als ze zegt: "Het gaat weer om de bewindslieden. En niet om de burgers, om wie het moet gaan. Ons hele democratische bestel staat onder druk. Als er geen sprake kan zijn van macht en tegenmacht, als het openbaar bestuur de samenleving en kwetsbare individuen niet beschermt, dan functioneert het niet. Natuurlijk moet je lastig zijn, daarom ben je gekozen als volksvertegenwoordiger. Het moet gaan om het belang van de burger, en dat is nu niet het geval."

Ferrier vormde samen met collega Ad Koppejan, ook CDA-Kamerlid, een dissident koppel binnen hun partij. Samen zetten ze zich in voor de jonge Angolees Mauro Manuel die Nederland zou worden uitgezet. Hun inzet voor die zaak was tegen het zere been van de CDA-partijtop, omdat de twee zich kritisch opstelden tegenover CDA-minister Gerd Leers van Immigratie en Asiel.

"Wij moesten de lijn van de fractie volgen. Maar wij hadden als CDA-VVD-regering gedoogsteun van de PVV. En die partij introduceerde een politieke cultuur die niet past bij onze Nederlandse democratie. Dus ik verzette me daartegen. Maar ik mocht niet tegen de fractielijn stemmen en bij mijn eigen standpunt blijven. Ik werd onder druk gezet op alle mogelijke manieren." Ferrier besloot na nieuwe verkiezingen niet terug te keren als Kamerlid.

Oud-PvdA-Kamerlid Rob Oudkerk is ook ervaringsdeskundige. Hij werd door zijn eigen fractievoorzitter Ad Melkert onder druk gezet, toen hij, 22 jaar geleden, als lid van de enquêtecommissie naar de Bijlmerramp conclusies trok die volgens Melkert vergaande politieke consequenties zouden hebben. "Ik kreeg te horen: 'als je de conclusies niet verzacht, dan zullen we die conclusies niet steunen'."

Oudkerk: "Ons eindrapport bevatte de waarheid: de Kamer was onjuist geïnformeerd. Maar ik kreeg te horen dat het belang van het in stand houden van het kabinet (onder leiding van PvdA-premier Wim Kok, red) groter was dan het belang van het rapport over de Bijlmerramp. Collega-Kamerleden, zoals Adri Duivesteijn, die de conclusies wel wilden steunen, werden op 'Siciliaanse wijze' onder druk gezet. Melkert zei tegen hem: 'Adri we hebben jou altijd gesteund, en dat willen we graag blijven doen'. Het leek wel The Godfather."

Hij gelooft niet dat er iets zal veranderen. "Het is blijkbaar niet wenselijk dat je als coalitiegenoot kritiek hebt. Dat vind ik schadelijk voor de democratie en onwenselijk. Ze zullen nu wel in het regeerakkoord zetten dat ze het allemaal anders gaan doen, nieuwe bestuursstijl, maar forget it."

Eigen functioneren

Ferrier vindt dat de Tweede Kamer een sterke tegenmacht moet gaan vormen. "Kritische Kamerleden met een andere visie zouden niet in hun ruimte moeten worden beperkt. Dat ondergraaft de democratie. Het moet niet meer gaan om het gesloten houden van de gelederen. Alle partijen moeten hun eigen functioneren eens grondig onder de loep nemen."

Donderdag debatteert de Kamer met het demissionaire kabinet over de notulen. "De kans is groot dat er weer een motie van wantrouwen wordt ingediend", zei Denk-leider Farid Azarkan gisteravond. In een brief aan de voorzitter van de Tweede Kamer schrijft PVV-leider Geert Wilders dat zijn fractie op basis van de notulen concludeert dat de leden van de ministerraad strafrechtelijk vervolgd moeten worden.

Begin deze maand overleefde Rutte ternauwernood een motie van wantrouwen. Die was tegen hem ingediend, nadat uit een gespreksverslag was gebleken dat hij met de verkenners, in strijd met wat hij eerder had gezegd, wel degelijk over de positie van Kamerlid Omtzigt had gesproken. Een motie van afkeuring werd wel aangenomen.