De 'brisante' stukken uit de notulen: hoe informeer je de Kamer en ga je om met kritiek?

• Sven Schaap

  redacteur Online

Toen hij bekendmaakte dat de notulen van de ministerraad over de toeslagenaffaire openbaar zouden worden, zei demissionair premier Rutte al dat de ruim dertig pagina's "brisante" - oftewel explosieve - passages zouden bevatten. De nu vrijgegeven notulen bevatten inderdaad een brisant inkijkje in het overleg van het kabinet.

Zo blijkt dat, in lijn met wat RTL Nieuws eerder berichtte, er inderdaad binnenskamers is gesproken over kritische Kamerleden als Pieter Omtzigt van het CDA. Ook ging het in de ministerraad over de informatievoorziening aan de Kamer en de zorgen over de mogelijke onvolledigheid daarvan.

Hieronder lees je welke discussiepunten in de Trêveszaal op tafel lagen. Eerst een paar opvallende passages uit de notulen op een rij:

Eerst over het informeren van de Kamer. In het parlement klinkt al langer de klacht dat de beantwoording van vragen in de toeslagenaffaire laat of onvolledig is. Het kabinet zei altijd dat dat nooit opzettelijk is gebeurd. Toch blijkt uit de notulen dat er ook binnen de ministerraad zorgen waren over de informatievoorziening.

Wel of geen stukken overhandigen?

Wat hierbij een terugkerend thema is, is de manier waarop artikel 68 van de grondwet moet worden uitgelegd, blijkt uit de notulen. Met artikel 68 is vastgelegd dat het kabinet de Tweede Kamer juist en volledig moet informeren. Uit de notulen blijkt dat toenmalig staatssecretaris Snel (D66) vindt dat bij het informeren van de Kamer niet per se altijd stukken overhandigd moeten worden.

Ze spreken dan over een motie van de Kamer waarin wordt gevraagd om een feitenrelaas, waarin ook zou moeten terugkomen welke ambtenaren en politici wisten van het "onrechtmatig handelen" van de Belastingdienst. Snel wilde die stukken niet verstrekken bij het feitenrelaas en in de Kamer toelichten waarom niet. De reden was dat hij de betrokken ambtenaren in bescherming nam.

Minister Schouten (ChristenUnie) waarschuwt daarop dat de informatievoorziening een gevoelig thema is en dat het kabinet zich niet defensief moet gaan opstellen. "Dat zou de relatie met de Kamer niet ten goede komen." Ook minister Grapperhaus (CDA) vraagt zich af "of de staatssecretaris hiermee wegkomt". Hij zegt ook dat alle stukken die openbaar worden, steeds leiden tot meer vragen uit de Kamer en spreekt in dat verband van een "vicieuze cirkel".

'Defensief reageren'

Verder wordt in de ministerraad gesproken over de vele vragen van Kamerleden over de toeslagenaffaire. Zo zegt ook minister Slob (ChristenUnie) dat ieder antwoord van Snel direct leidt tot nieuwe vragen, "waardoor staatssecretaris Snel bijna niet anders kan dan defensief te reageren". Snel zou door alle vragen niet toekomen aan het oplossen van de problemen bij de Belastingdienst, vinden ook anderen.

Wat in de berichtgeving over de notulen minstens zo'n grote rol krijgt als de informatievoorziening, is de manier waarop over kritische Kamerleden wordt gesproken. "Een gezamenlijke strijd tegen staatssecretaris Snel", duidt minister Koolmees (D66) de inbreng van de Kamerleden Omtzigt, Lodders (VVD) en Leijten (SP).

Ook demissionair premier Rutte (VVD) heeft weinig begrip voor de "activistische woordvoerders van coalitiefracties", zoals Koolmees ze noemde. Volgens Rutte trachtten ze zich "in de media te profileren" en is VVD'er Lodders duidelijk gemaakt dat eenheid binnen de coalitie belangrijk is.

Omtzigt 'sensibiliseren'

Dat Omtzigt is "gesensibiliseerd", zoals RTL meldde, komt inderdaad terug in de notulen. Dat is volgens minister Hoekstra (CDA) gebeurd door hemzelf en door minister De Jonge (eveneens CDA), "met overigens beperkt succes".

Hoekstra hekelt ook dat Omtzigt volgens hem heeft gesuggereerd dat de ambtenaren van zijn ministerie incompetent zijn. Ook minister Ollongren (D66) vindt dat het "behulpzaam zou zijn als enkele leden van de Tweede Kamer zich terughoudender zouden opstellen."

'Gezonde democratie'

Minister Kaag (D66) vindt het overigens in een democratie een gezond teken dat er fel wordt gedebatteerd. Ze heeft "minder moeite met het verschijnsel dat leden van de coalitiefracties in de Tweede Kamer zich openlijk tegen het kabinet afzetten". Wel stelt ze voor om in overleg met fractievoorzitters daarvoor kaders af te spreken.

Van Nieuwenhuizen (VVD) zegt dat de woordvoerders van coalitiepartijen haar informeel hebben verteld dat ze zoeken naar manieren om zich te profileren. Daar heeft ze begrip voor maar ze noemt het "in geen geval acceptabel dat coalitiefracties een scherper standpunt innemen dan oppositiefracties". Rutte is het daarmee eens, blijkt uit de notulen.