Een van de hoofdverdachten in het MH17-proces was urenlang niet op de hoogte van het feit dat de separatisten in Oost-Oekraïne een Boeing hadden neergehaald. Dat blijkt uit afgeluisterde telefoongesprekken van één van de hoofdverdachten in het onderzoek, Sergej Doebinski.
Deze audiotapes heeft Nieuwsuur in handen. In totaal gaat het om duizenden telefoongesprekken die Doebinski voerde in de maanden juli en augustus 2014: voor, tijdens en na de ramp met vlucht MH17. Ze geven een gedetailleerd beeld van de rauwe werkelijkheid van de oorlog in Oost-Oekraïne.
Doebinski was tijdens de ramp hoofd van een spionage- en verkenningseenheid. Dat Doebinski en zijn handlangers niet wisten waarop geschoten was, maakt volgens het OM voor de beschuldiging niet uit.
In een reactie verwijst het OM naar de eerdere toelichting van de officier van justitie vorig jaar in het proces tegen de vier verdachten. Zij kunnen volgens het OM geen beroep doen op uitzonderingen die voor reguliere militairen kunnen gelden. De separatisten zijn in de ogen van het OM gewone burgers die zich schuldig hebben gemaakt op 'het doen verongelukken van een vliegtuig en de moord op de inzittenden'. Daarvoor hoeft volgens het OM opzet niet te worden bewezen.
In deze video reconstrueren we op basis van de telefoongesprekken wat er rondom het neerhalen van vlucht MH17 allemaal gebeurde op de grond. Bekijk hier hoe de verdachten - vaak scheldend en tierend - te werk zijn gegaan:
De tapes werden opgenomen door de Oekraïense geheime dienst. Twaalf gesprekken zijn al eerder openbaar gemaakt door het Joint Investigation Team, het internationale team dat de toedracht van de ramp onderzoekt. Die tapes zijn volgens hen authentiek. Op basis van de duizenden andere gesprekken en de feiten die daarin worden genoemd, koppelde Nieuwsuur de inhoud van de gesprekken aan gebeurtenissen die ook daadwerkelijk plaatsvonden. Meer over de verantwoording van ons onderzoek lees je via een link onderaan dit artikel.
Uit de tapes blijkt ook dat de invloed van Rusland op de separatisten vanaf begin juli 2014 steeds groter werd. Moskou was betrokken bij militair-strategische beslissingen. "Vandaag is iemand uit Moskou gekomen. Het ziet ernaar uit dat de hele politieke top wordt vervangen", meldt iemand begin juli aan Doebinski.
Vanaf die maand beschikken de pro-Russische separatisten over communicatiemiddelen die niet konden worden afgeluisterd. "Die gaan via de FSB (de Russische geheime dienst), via Moskou", zegt Doebinski daarover. De separatisten wisten dat ze afgeluisterd konden worden en spreken daarom vaak persoonlijk af. Als dat niet lukt, pakken ze de telefoon.
De dag van de ramp
In een gesprek op 17 juli, de dag van de ramp, meldt Doebinski dat hij direct contact heeft met Moskou. Ook zijn commandant Igor Girkin zou "tot op het hoogste niveau" met Moskou hebben gesproken.
Diezelfde dag spreekt Doebinski veel over de Buk-raket die uiteindelijk de MH17 neerhaalt. Het wapen is namelijk nodig om iets te kunnen doen tegen de aanvallen van de gevechtsvliegtuigen van de Oekraïense luchtmacht in de strijd rond de grensplaats Marinovka.
Om 16.20 uur verdwijnt het vliegtuig, met 298 inzittenden, van de radar. Bij de ramp komen alle inzittenden om het leven, onder wie ook 196 Nederlanders.
Minder dan een half uur na het neerhalen van vlucht MH17 hoort Doebinski van zijn handlangers dat zij een Oekraïens gevechtsvliegtuig hebben neergehaald. Het duurt dan bijna twee uur voordat Doebinski ontdekt dat op dat moment een Boeing is neergehaald.
Als Doebinski belt om opheldering, veranderen zijn mensen hun verhaal. Zij herhalen dat ze een gevechtsvliegtuig van de tegenstander neerhaalden, maar pas nádat dat toestel de Boeing heeft neergehaald.
Vlucht MH17 zou dus, volgens Doebinski's manschappen, zijn neergehaald door een Oekraïens gevechtsvliegtuig. Die theorie vormt ook de basis voor wat later op een persconferentie door het Russische ministerie van Defensie wordt gepresenteerd. Maar al snel blijkt een groot deel van die informatie vals: volgens de Onderzoeksraad voor Veiligheid waren er géén andere vliegtuigen in de buurt van vlucht MH17.
Intimidatie
Later schakelen de Russische autoriteiten over op een andere theorie: vlucht MH17 was neergehaald door een Oekraïense Buk. Maar uit de afgeluisterde gesprekken met hoofdverdachte Doebinski wordt daar nooit met een woord over gerept.
De Buk-installatie blijft na de ramp nog uren in het gebied en wordt pas in de nacht teruggereden naar Rusland. Urenlang hebben Doebinski en zijn baas, minister van Defensie Girkin, geen idee waar het wapen is.
Ook geven de gesprekken een onthullend beeld over hoe separatisten met elkaar afrekenden en hoe intimidatie en diefstal tot de dagelijkse praktijk behoorden.
Lees hier onze verantwoording voor de gemaakte reconstructie. Voor een uitgebreide reconstructie aan de hand van de Doebinski-tapes, kun je hier terecht. Er is ook een Engelse versie.
