De formatie is weer opgestart, met Herman Tjeenk Willink die voor de zoveelste keer betrokken wordt bij een kabinetsformatie. Hij gaat met de zeventien gekozen partijen praten en een belangrijke vraag aan zestien daarvan is: kunnen jullie nog met de VVD mét Mark Rutte in zee?
Hoewel iedereen behalve de huidige regeringspartijen nog geen week geleden het vertrouwen opzegde in de demissionair premier, lijkt een kabinet-Rutte 4 niet ondenkbaar. Rutte is nog steeds de leider van verreweg de grootste partij, en al met al zijn er nog best wat partijen die hem niet afschrijven.
Onomwonden
Zijn oude vrienden van de ChristenUnie deden het afgelopen weekend (alsnog) onomwonden wel, en ook Lilian Marijnissen sprak niet mis te verstane woorden. De SP-leider riep andere partijen in Buitenhof op om ook te breken met oude machtspolitiek en om kleur te bekennen. Maar niet iedereen op links doet dat.
GroenLinks en PvdA, twee partijen die in een coalitie over links passen, verwezen vandaag vooral naar afgelopen donderdag. Op de herhaalde vraag "sluit u hem uit?" aan PvdA-leider Lilianne Ploumen, antwoordde die: "We hebben de motie van wantrouwen gesteund". Geen ondubbelzinnig uitsluiten dus, wat er in Den Haag op duidt dat er enige ruimte is.
We gaan nu een proces in om te kijken wat er allemaal kan.
Jesse Klaver laat ook ruimte. Hij ziet nu geen heil in een kabinet-Rutte. "Een nieuwe bestuurscultuur met Rutte als premier, dat zien we niet voor ons." Maar ook: "We gaan nu een proces in om te kijken wat er allemaal kan." Op als-dan-vragen wilde de GroenLinks-leider verder niet ingaan. Een klein kiertje dus.
Dat was ook te zien bij JA21, de partij die Rutte ergens aan het begin van het mislukte verkenningsproces (al dan niet om tactische redenen) noemde als mogelijk coalitiepartner. "De deur staat niet open, maar ook niet dicht", zei fractievoorzitter Joost Eerdmans vandaag. Maar van de zetels van JA21 gaat het waarschijnlijk niet afhangen.
Wel van D66, de tweede partij en tot nu toe samen met de VVD voortrekker in de formatie. Partijleider Sigrid Kaag houdt overduidelijk een opening voor Rutte. "Het is een fase die rust moet brengen en de gelegenheid om vertrouwen tussen de partijen te kunnen herstellen", zei ze over de vandaag gestarte informatieronde. En ook nog: "Als de vraag is 'sluit u Rutte uit?', dan is dit niet het juiste moment om daarop te antwoorden."
Even afkoelen
Ruttes formatiefavoriet CDA, met wiens Kamerlid Pieter Omtzigt het allemaal begon, sluit Rutte ook niet uit. "Het belangrijkste is dat Den Haag nu even afkoelt", was vandaag het antwoord van partijleider Hoekstra op de uitsluitvraag.
De fractievoorzitters aan het woord over poppetjes, vertrouwen en afkoelen:
Hoekstra en Kaag steunden afgelopen donderdag de motie van wantrouwen niet, maar dienden wel een motie van afkeuring in. Die werd gesteund door de hele Kamer minus de VVD. Een fikse knauw voor Rutte, maar toch trok hij niet de ultieme conclusie. En ook tijdens de afgelopen 'dagen van bezinning' gaf Rutte geen krimp, iets waar D66 en CDA wel op hoopten.
Maar hij zit er nog als VVD-leider en demissionair premier, mede omdat zijn partij de afgelopen dagen als één man achter hem bleef staan. Dus ook Rutte sluit een vierde kabinet dat zijn naam draagt niet uit. "We doen het allemaal stap voor stap. Wij doen graag mee en zijn ook bereid de oppositie in te gaan."
Veel kleine paadjes dus, die samen kunnen komen op een pad naar Rutte 4, maar die ook nog kunnen doodlopen voor de huidige demissionair premier. De komende weken moeten het uitwijzen.
