Protesten waartoe is opgeroepen in chatgroepen waarin veel complottheorieën worden gedeeld, escaleren relatief vaak. Dat constateert de Utrecht Data School in het onderzoek Van Scherm naar Straat.
"De rol van QAnon moet niet worden onderschat", staat in het rapport. QAnon is een uit de Verenigde Staten overgewaaide samenzweringscultus die machthebbers afspiegelt als pedofielen en satanisten.
Afgelopen weekend refereerden we ook al naar de uitkomsten van het onderzoek in onderstaande video. Daarin zie je hoe complottheorieën zichtbaarder worden in Nederland:
De onderzochte chats vonden plaats op Telegram, dat snel in populariteit groeit sinds de grote socialemediaplatforms strenger modereren. De onderzoekers analyseerden tienduizenden berichten in zeventien chatgroepen in de periode van 1 november 2019 tot en met 1 december 2020. De avondklokrellen in onder andere Eindhoven en Amsterdam, en de recente escalatie op het Haagse Malieveld, zijn dus niet meegenomen.
Vooral protesten die in de Telegramgroepen van QAnon-sympathisanten en door Farmers Defence Force werden aangekondigd, hebben vaker geleid tot confrontaties met de politie. De protesten die expliciet zijn aangekondigd in Telegram-groepen zijn goed voor twaalf van de in totaal 29 geëscaleerde demonstraties dit jaar, meldt het rapport.
Het gaat om, vaak verboden, demonstraties met tientallen tot soms duizenden deelnemers. Vaak vonden ze plaats in Den Haag, bijvoorbeeld op 30 mei, 21 juni, 20 augustus en 8 oktober.
De helft van alle demonstraties die volgden op oproepen in de Telegramgroepen leidden tot arrestaties. Op 21 juni werden zo'n 400 mensen opgepakt op het Malieveld. Op 8 oktober werden er tientallen gearresteerd naast de Tweede Kamer:
De QAnon-slogan WWG1WGA ('Where we go one, we go all') wordt regelmatig gedeeld in de chatgroepen, zowel door anti-lockdownactivisten als in boerengroepen. "De invloed van QAnon reikt ver en heeft concrete gevolgen voor de wijze van actievoeren", staat in het rapport.
Onderzoeker Jeroen Bakker: "Complottheorieën leken te leiden tot escalaties op straat. Hoe verder van de realiteit verwijderd, hoe radicaler." Bakker benadrukt wel dat de escalaties niet per se een direct gevolg zijn van de gesprekken op Telegram. Er zijn ook andere factoren die tot escalatie kunnen leiden, zoals de aanpak van de politie en de aanwezigheid van relschoppers.
Intimidatie
De invloed van radicaal gedachtengoed is volgens de onderzoekers echter wel één van de verklaringen voor het uitzonderlijke hoge percentages escalaties. Zo was er in de gevolgde groepen een snelle verharding zichtbaar: waar de overheid eerst wordt gezien als incompetent, wordt deze later neergezet als de vijand. Ook schilderen groepen de pers, de wetenschap en kennisinstellingen af als vijanden van het volk en de democratie.
Bakker: "We zagen een verharding van het debat waarbij steeds urgenter tot actie werd opgeroepen. Berichten worden vaak gekenmerkt door woede en haat en er worden bedreigingen geuit jegens politici, leden van het OMT, wetenschappers, journalisten en politici."
Volgens de onderzoekers blijkt uit de chats dat ook het afzetten tegen een reëel probleem - zoals de lockdownmaatregelen - vatbaar kan maken voor complottheorieën.
Complottheorieën leidden recent ook tot intimidatie van medici. En in het Zuid-Hollandse Bodegraven vallen QAnon-aanhangers nabestaanden van overledenen lastig. De gemeente heeft daarom een noodverordening ingesteld om complotdenkers te weren van de begraafplaats. Ook krijgt de begraafplaats permanente beveiliging.
