Epidemiologen sceptisch over versoepelingen, 'denk dat het nog wat vroeg is'

Volgende week gaan de basisscholen en kinderopvang open. Ook wil het kabinet dan winkels laten openen voor het afhalen van bestellingen. En als de cijfers blijven dalen, stopt volgende week de avondklok.

Het demissionaire kabinet werkt aan versoepelingen op het moment dat het aantal coronabesmettingen daalt, maar de Britse variant van het virus oprukt. Epidemiologen Patricia Bruijning, Alma Tostmann en Amrish Baidjoe vinden het daarom te vroeg om nu al de teugels te laten vieren, al denken Bruijning en Tostmann dat de basisscholen wel verantwoord open kunnen.

Half januari sprak premier Rutte nog zijn zorgen uit over de Britse coronavariant. Rutte noemde de beelden en cijfers die uit het Verenigd Koninkrijk en Ierland kwamen "alarmerend, en dat is nog zwak uitgedrukt". Vervolgens werd de avondklok ingevoerd, vooral vanwege die Britse mutant van het coronavirus.

Hoewel de totale cijfers dalen, bleek maandag dat inmiddels naar schatting de helft van alle nieuwe coronabesmettingen in Nederland wordt veroorzaakt door die mutant. Vorige week was dat volgens de inschattingen nog maar een derde: de Britse variant wint dus terrein onder de huidige maatregelen. Experts waarschuwen daarom voor versoepeling.

"Ik denk dat het nog wat vroeg is. We zitten in een heel onzekere tijd en zien in alle landen om ons heen hetzelfde: de Britse variant kent een hoger R-getal bij dezelfde maatregelen", zegt kinderarts-epidemioloog Patricia Bruijning van het UMC Utrecht. Ze vindt de combinatie van versoepelingen onverstandig. "Met de huidige maatregelen is het al ingewikkeld om het R-getal onder de 1 te krijgen, laat staan als je gaat versoepelen."

'Beter na de krokusvakantie kijken'

Als epidemioloog Alma Tostmann van het Radboud UMC het voor het zeggen zou hebben, dan zou ze de voorgenomen versoepelingen nog een week of twee uitstellen. "Dan til je het over de krokusvakantie heen en kun je kijken hoe het er dan voor staat."

Ook veldepidemioloog en microbioloog Amrish Baidjoe, verbonden aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine, vindt dat versoepelingen nog even moeten worden uitgesteld. "De proportie van de Britse variant neemt toe, de Zuid-Afrikaanse en Braziliaanse varianten zijn een extra reden om voorzichtig te zijn."

Ernst Kuipers van het Landelijk Netwerk Acute Zorg denkt dat het aantal besmettingen snel zal stijgen met het loslaten van maatregelen. Hij reageerde maandag op de oproep van enkele intensivisten om de coronamaatregelen te versoepelen:

Dat winkels en horeca opengaan om bestellingen te leveren aan klanten, betekent volgens Tostmann niet dat mensen die een bestelling op gaan halen veel meer kans maken op besmetting. "Maar als er tegelijkertijd meer mensen gaan werken in winkels en restaurants, dan moeten op die plekken wel goede maatregelen worden genomen."

'Risico scholen kan worden beperkt'

Uitsluitend het openen van basisscholen is volgens Bruijning een beter idee. Ook Tostmann zegt dat het openen van basisscholen en kinderopvang weliswaar een risico vormt, maar dat dit risico zeker beperkt kan worden.

"Als er met halve klassen en halve dagen gewerkt wordt en vaker getest wordt bijvoorbeeld", zegt ze. "Is er een coronabesmetting, dan moet er wel maximaal gereageerd worden. Dus de hele klas testen, ook als er geen symptomen zijn. Ook moet iedereen in thuisquarantaine om te voorkomen dat het zich verder in de school verspreidt."

Dat de Britse variant besmettelijker is, hoeft geen reden te zijn om de scholen dicht te houden, denkt Tostmann. "Deze variant is besmettelijker voor iedereen, dus ook voor kinderen. Maar nog steeds zijn kinderen van de basisschoolleeftijd veel minder besmettelijk dan volwassenen. Daarom blijft het essentieel dat ouders verder zo min mogelijk contacten hebben."

"De basisscholen gaan nu open met een veel uitgebreider pakket aan maatregelen dan voorheen", zegt Bruijning. "De verwachting is dat we de verspreiding in scholen daarmee kunnen beperken en dat het effect van heropening op het R-getal beperkt blijft, maar zeker weten doen we dat niet. Het moet in de praktijk blijken."

'Spelen met vuur'

Baidjoe is hoe dan ook niet te spreken over de weg die het kabinet nu inslaat. "Zonder een plan over hoe het verantwoord kan, moeten de scholen niet opengaan. Dat gebeurde in september toch en het gebeurt nu weer", zegt hij. Over welke maatregelen allemaal moeten worden genomen op scholen, wordt deze dagen nog gesproken door betrokken organisaties.

"Ik had ook niet verwacht dat het OMT-advies - dat vol staat met de woorden 'te hoog' en 'zorgelijk' - terzijde zou worden geschoven. Als politici deze crisis voor eigen gewin gaan gebruiken is dat spelen met vuur", zegt Baidjoe, doelend op de naderende Tweede Kamerverkiezingen.

Ook Bruijning is kritisch. "Dat we de basisscholen opendoen is niet omdat het supergoed gaat - al gaat het ook niet superslecht - maar omdat iedereen de maatschappelijke druk voelt. Dat moet vervolgens niet vertaald worden in: 'als je basisscholen open doet, kunnen andere maatregelen ook versoepeld worden'."

Minister De Jonge wil de versoepelingen geen 'versoepelingen' noemen. Hij wil dat woord vermijden:

Tostmann heeft meer begrip voor het Haagse besluit. "Het beste wat je kunt doen om de verspreiding van het virus tegen te gaan, is iedereen opsluiten en wachten tot we allemaal gevaccineerd zijn, maar dat is natuurlijk maatschappelijk niet verantwoord. Ik denk daarom dat het kabinet deze versoepelingen doorvoert om gehoor te geven aan de maatschappelijke druk. Zolang dat verantwoord gebeurt, valt dat te billijken."

Ook politiek verslaggever Xander van der Wulp schat in dat de druk vanuit de samenleving een grote rol speelt. "Ik denk dat je het vooral moet zien als maatregelen om het in de tussentijd een beetje draaglijk te maken voor iedereen."