Basisscholen open, maar middelbare scholen nog dicht: 'Onwenselijk en onverantwoord'

• Maartje Geels

  redacteur Online

Gisteren was de kogel door de kerk: basisscholen mogen vanaf 8 februari weer open. Minister Slob van Onderwijs noemde dat "goed nieuws voor kinderen". Maar voor middelbare scholieren is er nog geen perspectief. Voor die groep is nog onduidelijk wanneer zij weer in de fysieke klaslokalen mogen plaatsnemen.

En dat leidt tot zorgen bij leerlingen en hun ouders, maar ook bij experts. De VO-raad, de sectororganisatie voor het voortgezet onderwijs, noemt het in een reactie aan de NOS "onwenselijk en onverantwoord" om middelbare scholieren nog langer thuis te houden. Morgen neemt het kabinet naar alle verwachting een beslissing over de coronamaatregelen op middelbare scholen.

Toename eetstoornissen en zelfmoordgedachten

Door de coronacrisis lopen meer jongeren tegen problemen aan. De Kindertelefoon ziet dit terug in de cijfers. 26 procent van de telefoontjes is nu van 16- en 17-jarigen. In 2020 was dat aandeel nog 19 procent.

Precieze cijfers over de gevolgen van de maatregelen van de huidige lockdown ontbreken: het is nog te vroeg om die balans op te maken. Maar van de vorige lockdown weten we dat het sluiten van de scholen leidde tot meer verslavingsproblemen, verveling, angst en agressie bij jongeren. In het voorjaar was zelfs een verdubbeling van de angstklachten onder tieners te zien.

Volgens jeugdpsychiater Arne Popma is er geen reden om aan te nemen dat dat nu anders is. In de jeugd-ggz zijn de eerste tekenen aan de wand al zichtbaar.

Zo maakten verschillende jeugdhulporganisaties vorige week bekend een toename te zien van eetstoornissen en suïcidale klachten. Hoewel jeugdhulpaanbieders niet specificeerden om welke leeftijdscategorie het ging, is het volgens Popma logisch dat ook tieners bij die getroffen groep horen.

Mentaal ontregeld

"Als mens heb je de meeste kans om in de puberteit mentaal te ontregelen", zegt Popma. De piek zit volgens hem rond de 16 jaar: dat is doorgaans de leeftijd waarop men voor het eerst last van psychische klachten krijgt. Maar ook wie rond die leeftijd geen psychische problemen ontwikkelt, is kwetsbaar.

"De puberteit is de periode waarin sociale isolatie het meest ingrijpt op de ontwikkeling. Je kijkt het voorbeeld niet meer bij je ouders af, maar bij leeftijdsgenoten", stelt Popma. En die ontwikkeling wordt door het wegblijven van school ontregeld.

De jeugdpsychiater erkent dat sommige tieners het juist heerlijk vinden thuis. Volgens hem gaat het dan om een groep van "een paar procent". Een groter deel vindt het thuiszitten vervelend, maar redt zich wel. "Maar tientallen procenten krijgen dusdanige problemen dat ze hulp nodig hebben. Praten met ouders en vrienden via beeldbellen is niet meer genoeg."

Ook Mascha ten Doesschate, psychiater en initiatiefnemer van de petitie 'Middelbare scholen weer volledig open', maakt zich ernstige zorgen. Ten Doesschate: "Op school zie je je leeftijdsgenoten en het was een constante factor in het leven van jongeren. Dat is nu weg."

Ten Doesschate is zelf ouder en ziet dat haar oudste kinderen - beiden middelbare scholieren - lijden onder de sluiting. "De regering vindt de schade in het basisonderwijs nu niet meer te verantwoorden. Maar hoe zit het dan met de oudere leerlingen?"

Ten Doesschate en Popma noemen het beiden zorgelijk dat een grote groep tieners vermoedelijk lijdt onder de lockdown, maar niet in beeld is. Popma: "De jeugd-ggz is slechts de achterkant van het systeem". Volgens hem is er veel te weinig zicht op de groep jongeren die er niet meer genoeg aan heeft om met hun ouders te praten over problemen. "Zij dreigen richting de ggz te gaan".

Achteraf zorg verlenen is volgens Popma en Ten Doesschate geen optie. Popma: "Elke dag mentaal ongezond zijn levert schade op waarvan nog maar de vraag is of je die kunt herstellen."

'Elke week weer 1 dag naar school'

Om op korte termijn middelbare scholieren weer te laten terugkeren, stelt de VO-Raad voor om de ruimte binnen het OMT-advies te benutten. "Daarin staat dat leerlingen onderling en/of koppels van leerlingen 1,5 meter ('of best haalbare, dichtst daarbij komende') afstand moeten houden."

Met zo'n constructie is het volgens de brancheorganisatie mogelijk om iedere middelbare scholier in ieder geval minstens één keer per week weer naar school te sturen. De raad noemt dit "cruciaal voor het welzijn van de leerlingen".

Ook Ten Doesschate sluit zich daarbij aan: "Een heleboel maatschappelijke schade kun je met geld compenseren, zoals in de horeca. Maar voor mentale schade bij jongeren is geen financiële compensatie."