Frankrijk en Duitsland veroordelen 'barbaarse' executie Iraanse journalist Zam
Het ophangen van de Iraanse journalist Ruhollah Zam is "barbaars en onacceptabel". Het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft met woede gereageerd op de executie van Zam, die sinds 2009 in Frankrijk woonde. Ook de EU-buitenlandchef Josep Borrell en Duitsland hebben de executie veroordeeld.
Zam werd ervan beschuldigd dat hij in 2017 het massaprotest tegen de politieke en religieuze machthebbers heeft aangewakkerd. De journalist berichtte met zijn website Amadnews en via Telegram over misstanden van de Iraanse autoriteiten. Ook deelde hij locaties en tijdstippen voor demonstraties en werden via zijn kanaal tips gegeven voor het maken van molotovcocktails.
De Iraanse autoriteiten zaten jarenlang achter Zam aan, maar vanwege zijn ballingschap in Frankrijk was hij lange tijd ongrijpbaar. Hij was daarheen gevlucht, nadat hij korte tijd vastzat vanwege deelname aan protesten tegen de presidentsverkiezingen van 2009.
Corruptie op aarde
Het is een raadsel hoe hij vervolgens in handen van de Iraanse veiligheidsdiensten viel. Volgens zijn vrouw verdween hij tijdens een zakenreis in Irak in oktober 2019. Vervolgens verscheen hij in Iran in de rechtszaal, waar hij werd vervolgd voor 'corruptie op aarde', wat gelijk staat aan spionage of pogingen om de regering omver te werpen. Iran beschuldigde Zam ervan te werken voor de geheime diensten van Frankrijk, Israël en de Verenigde Staten.
Het is lastig om te schetsen hoe belangrijk Zam was voor de Iraanse protesten, zegt Midden-Oostenexpert Carolien Roelants van NRC. "De situatie in het land was en is slecht. De boosheid onder de bevolking hoeft dus niet te worden aangejaagd. Daarnaast hebben protesten in Iran vaak geen leider."
Het zou Roelants daarom niet verbazen als Iran Zams rol heeft overdreven, als rechtvaardiging voor de executie. "Ook is het een ultiem afschrikkingsmiddel naar nieuwe demonstranten, want protesten zijn er nog altijd veel, hoewel op kleine schaal." Desondanks was Zam kennelijk belangrijk genoeg om vanuit Irak te ontvoeren.
Worstelaar
Na China wordt nergens zo vaak de doodstraf toegepast als in Iran. Volgens Amnesty International zijn in 2019 zeker 251 tegenstanders geëxecuteerd. Onlangs werd een worstelaar geëxecuteerd, ondanks internationale kritiek, nadat hij vermoedelijk gedwongen was een valse bekentenis over een moord te hebben afgegeven.
De ngo heeft de Europese Unie opgeroepen daadkrachtig op te treden tegen de recentste executie. Zam was, vanwege de Franse asielstatus, een EU-ingezetene. Ook het Comité ter Bescherming van Journalisten roept op "de monsterlijke executie" niet zonder consequenties voorbij te laten gaan.
Analisten vergelijken de executie van Zam met de dood van de Amerikaans-Saudische journalist Jamal Khashoggi, die in 2018 verdween na een bezoek aan het Saudische consulaat in Istanbul. Daarop volgde een storm van kritiek en stelden sommige Europese landen sancties in.
Voor Iran is een stabiele relatie met Europa belangrijk, vanwege het atoomakkoord dat het land in 2015 sloot met Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Rusland en China. In ruil voor een beperking van de verrijking van uranium werken economische sancties opgeheven. De VS trok zich onder Trump terug. Aankomend president Biden is bereid de deal opnieuw te respecteren.
