Wat wil Joe Biden bereiken als hij president is?

• Lambert Teuwissen

  redacteur Online

"Build back better." Joe Biden typeert het werk dat hem te wachten staat met het motto van een noodhulporganisatie: als een orkaan een dorp verwoest, loont het om meteen verbeteringen uit te voeren in plaats van alleen de schade te herstellen. De vergelijking mag duidelijk zijn: Biden ziet vier jaar Trump als een ramp.

De winnaar van de Amerikaanse presidentsverkiezingen en zijn Democratische Partij nemen een lange lijst met prioriteiten mee naar het Witte Huis. Niet alleen wat betreft zijn eigen progressieve plannen, maar ook met het oog op Trump-maatregelen die moeten worden teruggedraaid, ontmanteld beleid van oud-president Obama dat weer moeten worden opgetuigd en internationale relaties die moeten worden hersteld.

Of het allemaal gaat lukken zal afhangen van de ruimte die de coronapandemie, de haperende economie en het bittere klimaat in Washington hem bieden.

In deze video komen al zijn standpunten voorbij:

Topprioriteit zal uiteraard de bestrijding van het coronavirus zijn. Waar Trump zich vooral richtte op het heropenen van de economie, wil Biden besmettingen voorkomen. Hij wil veel meer gaan testen en is voor een mondkapjesplicht, al moet hij daarvoor in overleg met de gouverneurs, die er zeggenschap over hebben.

Bovenal heeft Biden beloofd meer naar zijn experts te gaan luisteren, waar Trump regelmatig zijn eigen medische team luidruchtig tegensprak. Dat verschil in toon zal op veel thema's het meest opvallende verschil met de huidige president zijn.

Trump positioneerde zich als een anti-politicus met lak aan politieke conventies. Biden is juist de ultieme insider, iemand die sinds 1973 als senator en vicepresident zoekt naar compromissen.

Biden heeft al gezegd conventioneler met internationale partners én rivalen om te zullen gaan. Geen ingrijpende beleidswisselingen per tweet, meer overleg, minder simpelweg America first. "America first is uitgelopen op Amerika in zijn eentje", waarschuwde hij.

Klimaatakkoord, Iran-deal, WHO

De VS moet internationaal meer aansluiting vinden, meent Biden. "Op dag 1" is hij van plan weer toe te treden tot het Klimaatakkoord van Parijs, waar de isolationistische Trump uit stapte. Ook is hij bereid de Iran-deal te respecteren als dat land zich aan afspraken over het kernprogramma houdt. En hij wil Trumps vertrek uit de Wereldgezondheidsorganisatie terugdraaien.

Internationale samenwerking kan ook helpen in de complexe relatie met China. Biden is het met Trump eens dat het land handelsregels schendt, de eigen economie voortrekt en intellectueel eigendom steelt. Maar de Democraat is ervan overtuigd dat unilateraal optrekken tegen het land minder goed werkt dan internationaal sancties af te spreken. Een vuist maken met Europese bondgenoten en Japan acht hij effectiever.

Dit is Joe Biden:

Tegelijkertijd hoopt Biden op toenadering tot Peking als het gaat om het conflict met Noord-Korea of klimaatverandering, waar China de afgelopen jaren het vacuüm vulde dat Trump achterliet. Dat zal balanceren worden, als Biden tegelijkertijd meer aandacht wil voor mensenrechten in zijn buitenlandbeleid.

Trumps voorliefde voor autocraten als Kim Jong-un, de Turkse president Erdogan of president Poetin van Rusland deelt Biden niet. Hij wil juist in zijn eerste jaar al een topconferentie over democratie organiseren om verbeteringen uit te wisselen, landen die afglijden tot de orde te roepen en mensenrechten te stimuleren.

Rassenprobleem

In eigen land zal Biden een antwoord moeten formuleren op de rassenprotesten die dit jaar oplaaiden. Trumps boodschap was duidelijk: hier moet hard worden ingegrepen omdat raddraaiers vrij spel kregen door het pappen en nathouden van de Democraten.

Biden wil juist meer naar de oorzaken kijken. Hij geeft voluit toe dat de VS een rassenprobleem heeft en erkent dat de harde misdaadwet die hij in de jaren 90 steunde, zwarte mannen buitenproportioneel hard trof. Hij wil nu minimumstraffen afschaffen, staten subsidie geven om het aantal opsluitingen terug te brengen en lichte softdrugvergrijpen van strafbladen wissen.

Waar Trump al in zijn eerste toespraak als presidentskandidaat Mexicanen als verkrachters en drugsdealers neerzette, pleit Biden voor meer nuance in het immigratiebeleid. In plaats van alle illegalen te willen uitzetten, richt hij zich liever op degenen die overlast geven. Voor de zogenoemde 'Dreamers', die als kind door hun ouders het land in gesmokkeld werden, wil hij een mogelijkheid bieden om het Amerikaans staatsburgerschap te krijgen. Trumps grensmuur zal zeker niet worden uitgebreid.

Belastingverhogingen

De aanpak van klimaatverandering zal eveneens weer hoog op de agenda komen te staan. De doelen van het klimaatakkoord wil Biden gaan halen door van fossiele energie over te schakelen op groene alternatieven. Zo zullen er geen nieuwe exploitatievergunningen voor grond die in bezit is van de Amerikaanse overheid meer worden uitgegeven, al gaat een verbod op het controversiële fracking hem te ver. Wel wil hij 2000 miljard dollar in schonere energie investeren.

Het geld dat hij nodig heeft voor die plannen wil hij binnenhalen door een Republikeinse belastingverlaging terug te draaien. Bovendien wil hij de inkomsten van bedrijven en rijke Amerikanen gaan belasten. Het geld dat dat oplevert wordt ook gebruikt voor Bidens geplande uitbreiding van de gezondheidszorg: Obamacare moet Bidencare worden.

Balanceren

Biden wil dat kroonjuweel van de regering-Obama uitbreiden met een soort ziekenfonds, waardoor miljoenen mensen meer zich kunnen verzekeren. Of dat ervan gaat komen, is maar de vraag: het Hooggerechtshof moet binnenkort oordelen of Obamacare wel grondwettelijk is. Doordat Trump te elfder ure een conservatieve rechter benoemd heeft gekregen, zal die uitspraak op een teleurstelling voor de Democraten kunnen uitlopen.

De aanhoudende aanvallen van Republikeinen op het gezondheidssysteem zijn kenmerkend voor de loopgravenoorlog die al jaren wordt gevoerd in Washington. Als de oppositie de Senaat in handen houdt, zal fractieleider McConnell de nieuwe president in alles tegenwerken. "Voor ons is het belangrijkste dat Obama maar één termijn krijgt", zei hij tevergeefs in 2010, dat zal voor Biden nu ook gelden.

Het succes van Biden zal dus afhangen van zijn vermogen compromissen te sluiten met de Republikeinen, terwijl hij ook de linkervleugel van zijn eigen partij te vriend moet houden.