Wapperende manen, indringende blik: de steigerende Whistlejacket is het beroemdste paard van Groot-Brittannië. Hij werd geschilderd op een immens doek door de 18e-eeuwse kunstenaar George Stubbs. Whistlejacket is een icoon dat voor het eerst, samen met Stubbs' andere paardenschilderijen, te zien is op het Europese vasteland.
"Whistlejacket is zó helder, zo trots!" De Britse ambassadeur Peter Wilson staat oog in oog met het beroemde schilderij van George Stubbs (1724-1806). Hij is verrukt met het Engelse icoon in het Mauritshuis in Den Haag.
Het paard steigert de bezoeker van de tentoonstelling tegemoet. Imposant en een tikje dreigend. Automatisch neemt iedereen wat afstand. "Ik denk dat het schilderij op een bepaalde manier misleidend is", zegt ambassadeur Wilson. "Dit paard ziet er wild uit, maar hij is juist heel goed getraind."
Emotie
Dat het paard een legende werd, heeft hij te danken aan zijn mooie uiterlijk: een klein hoofd en puntige, naar elkaar toe gedraaide oren, kenmerkend voor een echte Arabier. Helaas verloor het paradepaard race na race, en ook als dekhengst was Whistlejacket niet echt een succes.
Hij moet heel veel naar paarden hebben gekeken.
Dat hij tot op de dag van vandaag wordt bewonderd, is de verdienste van kunstenaar Stubbs. Geen kunstenaar was ooit zo oprecht geïnteresseerd in paarden, in hun anatomie en in hun emotie en wist die zo goed vast te leggen.
"Ik denk dat hij echt een paardenliefhebber moet zijn geweest", zegt Anky van Grunsven, meervoudig olympisch kampioen dressuur. Onder toeziend oog van vijf geïnteresseerde bruine paarden bekijkt ze in haar stallen een kopie van het schilderij. "Je kunt zien dat hij zich heeft verdiept in de anatomie van het paard. De spieren zijn heel goed zichtbaar en het klopt gewoon allemaal. Hij moet heel veel naar paarden hebben gekeken."
De ondertitel van de tentoonstelling luidt niet voor niets 'De man, het paard, de obsessie'. "Stubbs' werkwijze is met recht een obsessie te noemen", legt conservator Lea van der Vinde uit. Ze wijst op de details in het rechterachterbeen van Whistlejacket. De zorgvuldig weergegeven spieren en aderen lijken ook drie eeuwen na dato nog volop in beweging te zijn op het doek.
"De schilder wilde echt weten wat er onder de huid gebeurde. Daarvoor heeft hij zich als jonge dertiger anderhalf jaar lang opgesloten in een afgelegen boerderij om zelfstandig en eigenhandig paardenlichamen te ontleden."
Adellijke kringen
Het verhaal gaat dat Stubbs immuun was voor de stank van kadavers. Want het moet bepaald onprettig hebben geroken in de werkplaats. Van elke stap maakte hij aantekeningen en een schets, die weer kunstwerken op zich zijn.
Stubbs was een autodidact. Als hij via-via in contact komt met vooraanstaande opdrachtgevers is zijn naam snel gevestigd. Binnen de adellijke kringen werd al snel bekend dat Stubbs niet alleen goed was in anatomie, hij was ook in staat om het karakter van de paarden vast te leggen, iets wat vrijwel niemand was toevertrouwd.
Wij Engelsen bewonderen paarden om hun schoonheid en hun vrijheid.
Van Grunsven vertelt dat zij meermalen opdracht gaf om een paard van haar te laten vastleggen. "Het was altijd goed geprobeerd, maar zeker als je je eigen paard kent, dan zie je vaak toch heel andere dingen dan een onbekende."
Voor alle paardenschilderijen van Stubbs geldt: het paard trekt meteen de aandacht, ongeacht de afgebeelde ruiter, staljongen of eigenaar. Zo ook bij ruiter Joseph Smyth Esquire, luitenant van Whittlebury Forest, in vol ornaat geschilderd: trots te paard.
Het is jammer voor de luitenant, maar zijn schimmel steelt de show, niet hij. Van der Vinde: "Dit is een prachtige appelschimmel met een heel mooie geschilderde vacht. Het licht valt op het hoofd, je ziet twinkelende ogen en alerte spitse oortjes, hij is perfect geschilderd."
Engeland is bij uitstek een paardenland geweest. Ambassadeur Wilson: "Wij Engelsen bewonderen paarden om hun schoonheid en hun vrijheid. Ons land heeft de natuur en de dieren altijd hoog in het vaandel staan. Eigenlijk verenigen deze paardenschilderijen dat allemaal."
De tentoonstelling 'George Stubbs. De man, het paard, de obsessie' is vanaf 20 februari te zien in het Mauritshuis in Den Haag.
